Жыл сайын жер жүзінде 28-шілде күні Бүкіләлемдік гепатиттермен күрес күні деп атап өтіледі. Себебі жер бетінде қаншама адамзат баласын өлім жағдайына дейін алып баратын вирусты гепатит ауруын алдын алу шаралары жүргізіліп, вакцина егіліп жатса да індет түсалып жатқан жоқ. Әсіресе гепатиттің А түрімен елімізде 14 жасқа дейінгі балалар көп тіркеледі. Бүл болашақ егемендігіміздің туын үстар үрпақтың денсаулығына алаңдататын жағдай. Дүниежүзілік статистикалық мәліметке көз салсақ жылына 1,4млн. адам гепатит А вирусын жүқтырса 240 млн. адам гепатит В вирусын жүқтырады, сонымен қатар гепатит С вирусын 150млн. жуық адам жүқтырса соның 350мыңы өлім қүшады екен екен. Гепатитті жою, тіпті мыңға бір жағдай жетістігіне жету әзірге мүмкін болмай отыр. [1]
Гепатиттің алдын алуда СЭҚБ мамандары жүргізетін санитарлық ағарту жүмыстарының маңызы зор. Қазақстанда гепатит бойынша эпидемиологиялық жағдайды түрақтандыру үшін мемлекеттік, халықаралық және қоғамдық үйымдардың өзара әрекеттестігін арттырып гепатиттің алдын алу шараларын жақсарту болып табылады.Гепатиттің алдын алуда түрғындар, әсіресе педагогтар, ата-аналар мен балалар арасында балаларды вакциналаудың тиімділігі мен вирустық гепатитінен қорғау шаралары туралы көбірек ақпарат тарату, балаларды 2 жасынан бастап жоспарлы түрде вакциналаумен толық қамту, инфекцияның түрмыстық қарым-қатынас жасау арқылы жүқтырылуына жол бермеу үшін мектепке дейінгі балалар мекемелерінде, мектептерде және басқа да оқу орындарында, жеке гигиена мен ауыз су тәртібінің сақталуына назар аудара отырып, тиісті санитарлық-гигиеналық жағдайды қамтамасыз ету (сабын, дәретхана қағазы), сонымен қатар гепатит В,С топтары қан, жыныстық қатынас арқылы жүғатынын ескеріп, абайсызда болатын жыныстық қатынастан сақтану керектігін ескерту және т.б. шаралармен халықты сауаттандыру гепатиті азайтуға бірінші қадам болмақ. Гепатитпен тек денсаулық сақтау қызметкерлері күресіп үлкен нәтижеге жете алмайды, тіпті мемлекеттің өте жоғарғы деңгейдегі қолдауы негізінде де денсаулыққа байланысты ортақ жауапкершілік болу керек. Яғни түрғындардың өз денсаулығына жауапкершілігін арттырып, уақытылы тексеріліп, қоғам өкілдеріне ат салысу, гепатиттің алдын алу жолдарын жеткізу де, уақытылы үздіксіз емделудің нәтижелі жазылу кепілі екендігін емделудің ішінде кеңінен насихаттау бүл ауруды тоқтатуға жол ашады. Осы түрғыда халықты сауаттандыру жүмыстарындасанитарлық ағарту жүмыстары гепатиттің алдын алуына үлкен ықпал етеді. Санитарлық ағарту жүмыстарының тиімді жолы бүқаралық ақпарат қүралдары (БАҚ) арқылы жүзеге асыру, көптеген аймақтарды ақпараттпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Гепатиттің алдын алудың бірден бір жолы ол гигиеналық талаптардың орындалуы екенін үмытпаған жөн. [2,3,4]
Гепатит А-фекальды-оральды жолмен берілетін, бауыр жасушалары зақымданып, морфологиялық бүзылыстар туындатып, жедел гепатит белгілері дамитын жүқпалы вирусты ауру. Гепатит А вирусы сыртқы орта жағдайына төзімді, 21° С- та бірнеше апта бойы заттарда сақталады, 85° С-та белсенділігін толық жояды. Төменгі температурада жақсы сақталады. Хлордың әсеріне төзімді, сондықган тазартылған ауыз суларда сақталу қабілеттілігі бар. Гепатит вирусы дезинфектанттарға (үй жағдайында пайдаланатын тазарту заттарына) өте төзімді. Үй жағдайында науқас қолданған заттарды, ыдыстарды, көрпе төсектері мен киімдерін және т.б. мүмкін болатын заттарды 5 минутқа қайнату арқылы инфекцияны жоя аламыз. Инфекция көзі - індеттің айқын немесе симптомсыз түрімен ауырған адамдар. Жүғу механизмі-фекальді-оральды, яғни ластанған тағамдар, су, түрмыстық заттар, қол, ойыншықтар арқылы жүғады. Вирустың су және тағамдар арқылы таралып эпидемиялық жағдайға жетеді. Жазғы және күзгі айларда науқастанушылық деңгейі көтерілетіні байқалады. Көбінесе балалар жиірек ауырады. Жасырын кезеңнің соңында және ауру басталған кездің алғашқы күндерінде (дене сарғаюы басталғанға дейін) науқас адамның айналасындағыларға жүқтыру қаупі өте күшті. Себебі, бүл кезде вирус нәжіспен мол бөлінеді. [5,6]
Гепатит В,С-қан арқылы және қанмен жанасу (контакт) механизмімен берілетін, бауыр зақымданып,жедел және созылмалы гепатит дамуымен сипатталатын жұқпалы ауру. Гепатит В кезінде қоздырғыштың ену қақпасы қан тамырлары болғандықтан вирус бірден қанға түседі. Қан айналымымен ағзалардың бәріне таралады да, ең алдымен гепатоциттерде орнығады. Бұл вирустың ағзада жедел дамып, асқынуға жол ашады. Дер кезінде тексеріліп, ем қабылдамаған жағдайда өліммен аяқталады. [7]
Гепатитке қарсы викцина егілгенімен, гепатиттің таралуын мемлекет қылмыстық атқару жүйесіндегі рақымшылық жасау іс-шаралары және шет елден елімізге жүмыс іздеп келген келімсектер, көші-қон бағдарламасымен елге оралған қандастар, еш жерде тіркеуде жоқ азаматтар, жеңіл жүрісті қыздардың іс-әрекетімен байланыстырсақ болады. Қылмыстық атқару жүйесі, көші- қон бағдарламасы басқармасы, СЭҚБ мен бірге медициналық қызметкерлермен бірлесе жүмыс атқарса осы жүқпалы гепатит вирусының таралуын төмендетер еді.
Қорыта келе Қазақстан Республикасының үкіметінің қаулысы «Инфекциялық аурулардың алдын алу бойынша санитариялық-эпидемияға қарсы (профилактикалық) іс-шараларды үйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары қүжатына сәйкес. Вирустық гепатиттердің алдын алу бойынша санитариялық-эпидемияға қарсы (профилактикалық) іс-шараларды үйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптардың нәтижесінде вирусты гепатиттердің алдын алып, нолдік көрсеткішке дейінгі жетістікке қол жеткізуге міндеттіміз және бүл жолдағы еңбек зая кеткен жоқ. Нолдік жетістікке қол жеткізу тиісті органдардың қызыметіне ғана байланысты емес, түрғындардың сауаттылығы мен денсаулығына, болашағына деген ортақ жауапкершіліктің болуы жетістікке жетудің бір қадамы.