Қазақстан флорасы пайдалы өсімдіктерге, оның ішінде ерекше маңызды болып саналатын дәрілік өсімдіктерге өте бай. Еліміздің территориясында алты мыңнан астам өсімдік түрлері кездеседі, олардың көпшілігінен қажетті дәрілер өндіруге болады. Осы уақытқа дейін олардың тек 130 түрі ғана дәрілер өндіру үшін шикізат ретінде пайдаланылады.
Дәрілік өсімдіктер — қазіргі кезге дейін әртүрлі дәрілік препараттар алатын шикізаттың негізгі көзі болып табылады.
Шипалы қасиетке ие өсімдіктерден жасалатын препараттардың тиімділігі жоғары. Соның нәтижесінде бұл күнде фитотерапия айтарлықтай дамып отыр. Қазіргі кезде олардан 40 %-ға жуық дәрілік заттар және препараттар алынады.
Халық медицинасында танымал дәрілік өсімдік қатарына - үлкен түйежапырақ өсімдігі жатады. Үлкен түйежапырақ - күрделі гүлділер тұқымдасына жататын, 2 жылдық өсімдік [1].
Үлкен түйежапырақ өсімдігі әр түрлі органикалық қосылыстарды алудың негізгі көзі. Оның құрамында аминқышқылдары, көмірсулар, флаваноидтар, илегіш заттар, фенол қышқылдары, дәрумендер т.б. биологиялық белсенді заттар көп мөлшерде болатындығы әдеби деректерден белгілі. Сонымен қатар, түрлі ауруларға ем.
Медицинада қант диабеті, бүйрек, бас, тері, қышыма, қатерлі ісік, мастит, ревматизм, подагра, радикулит ауруларын емдеуде және тағамдық өнімдер даярлауда кеңінен қолданылады [2].
Зерттеудің мақсаты: Үлкен түйежапырақ өсімдігінің жер үсті бөлігінен полисахаридтерді бөлу.
Зерттеудің нысаны: Алматы қаласының маңынан 2013-2015 жылдары жиналып алынған үлкен түйежапырақ өсімдігі.
Үлкен түйежапырақ өсімдігінің жер үсті бөлігінен биологиялық белсенді заттарды бөлу барысында Кочетковтың «Полисахаридтердің фракциялық бөлу» әдісі пайдаланылды [3,4].
Зерттеу нәтижесін қорытындылай келе үлкен түйежапырақ өсімдігінің жер үсті бөлігінен полисахаридтердің мөлшері анықталып, бөлініп алынды.
Яғни суда еритін полисахаридтердің шығымдары жапырағында 9,6%, сабағында 3,2%, жемісінде 1,2%, ал пектинді заттар жапырағы бойынша 2,2%, сабағы 8,6%, жемісі 1,8%, Гемицеллюлоза А және Б жапырағы мен сабағында шамалас, жемісінде кездеспейді.
Алынған биологиялық белсенді заттардың құрамы мен құрылысы физика-химиялық әдістермен ИҚ-, ЯМР- спектроскопиялары арқылы дәлелденді.
Әдебиеттер
- Кенесарина Н.А. Өсімдіктер физиологиясы және биохимия негіздері. Ақмола: Аграрлық университеті, 2005ж. 68б.
- А.Б. Қуандықова, Ж.Т.Балтабаева, Г.Е. Азимбаева, Arctium lappa өсімдігінің физика-химиялық құрамын зерттеу. «VII Дулати оқулары» Халықаралық ғылдыми-практикалық конференциясының материалдары. ІІ -том. Тараз қ. 2012ж. 313-316 бб.
- Кнауб Надежда Николаевна. Фитохимическое исследование и перспективы использования листьев лопуха большого, произрастающего в Алтайском крае, в качестве лекарственного сырья. автореф. дист. кан. фармац. наук. Барнаул, 2006.
- ДроздоваИрина Леонидовна. Исследование растительных источников полисахаридов и фенольных соединений и перспективы их практического использования в фармации. автореф. дис доктор фарм.наук. Пятигорск,2006.