Кіріспе. Туберкулез инфекциясы бойынша эпидемиологиялық жағдайды сипаттайтын ең сенімді көрсеткіш - туберкулезден болатын түрғындардың өлімі. Туберкулезден болатын түрғындардың өлімі. Туберкулезден болатын өлім деңгейі белгілі бір дәрежеде әлеуметтік- экономикалық факторлардың әсер етуіне байланысты болады. ОҚО 14 ауданында түберкулезден түрғындардың өлім көрсеткішіне 16 әлеуметтік-экономикалық факторлар әсер етеді екен. Әлеуметтік-экономикалық факторлардың түрғындардың өліміне әсер етуін анықтауда Пирсон квадраты әдісін қолданамыз. Зерттеу барысында статистикалық өңдеу нәтижелерін SPSS 101 компьютерлік бағдарламасының көмегімен алынады. Жүргізілген зерттеу барысында түберкулезден түрғындардың өліміне жеке әлеуметтік-экономикалық факторлар эсер ететіні анықталды. Туберкулезден болатын өлім-жітімнің көбеюіне жүмысынан айырылу, қаржылық жағдайының төмендігі, сонымен қатар қолайсыз түрмыс жағдайы себепші болады. [1]
Кілт сөздер: туберкулез, өлім-жітім, әсер ету, әлеументтік-экономикалық фактор.
Өзектілігі: Қазіргі таңда туберкулезден болатын өлімнің эпидемиологиялық жағдайы
Қазақстанда өршіп түр. БДжДСҰ-ң анықтамасы бойынша ҚР туберкулезден ауыратын халықтардың арасында орта деңгейде. Түберкулезден өлім көрсеткіші ҚР-да 2009 және 2010 жылдары 100000 түрғынға шаққанда 12,9; 10,6; болды. Инфекциялық аурулардың ішінде туберкулез маңызды орынға ие. (80%) инфекциялық арулардың ішінде туберкулез 25-29 жас аралығында әйелдерде 9,5 %-ды қүрайды. Туберкулезден қайтыс болғандардың үлес салмағы 25-45 жас аралығындағыларда 5-6% қүраған. [2] Жоғарыда аталған фактілерге байланысты түберкулездің туберкулездің медико-әлеуметтік қана емес, экономикалық мәселе екенінде байқауымызға болады.
Зерттеудің мақсаты: кейбір әлеуметтік-экономикалық факторлардың туберкулезден болатын өлім жітімге әсер етуін бағалау (Туркістан мысалында)
Зерттеудің материалдары мен әдістері: зерттеу базасына ҚРДСжӘДМ (ОҚО, Түркістан мысалында) алынды. 100 000 түрғынға шаққандағы туберкулезбен аурушаңдықтың алғаш тіркелу жағдайы (аурушаңдық 2013 52,9; 2014 53,2), (өлім-жітім 2013 ж 2, 9; 2014 ж 0,4). Өлім- жітімді анықтауда қолданылады: Туберкулездің белсенді түрінің үлес салмағы, есепке алу журналы, туберкулез стационарында өлгендердің саны т.б...
Нәтижелер: Шымкент қаласы түрғындарының туберкулезбен ауру деңгейі 100 000 адамға балап есептегенде 103,29 оқиғаны қүраса, мүгедектік 12,33 оқиғаны түзеген, ал өлім көрсеткішінің деңгейі 29,3 оқиға болып отыр. Туберкулезге шалдыққан аурулардың басым бөлігі ер кісілер (66,3±2,7%) олардың жасы 31-60 жылды қүрайды. Олардың 68,3%-ының білімі ортадан төмен, ал бүл аурулардың 72,4%-ы жүмыссыздар. Аурулардың басым бөлігінің жеке үйлері бар, алайда оның 90% астамында ешқандай да жағдайы жоқ болып шықты. Олардың жанүядағы арақатынасы нашар, абыройы төмен. Бүл аурулардың көбісі шаңдық жүмыстарды атқарған жүмысшылар.
Кесте 1 - Туберкулезбен аурушаңдықтың эпидемиологиялық көрсеткіштері (100000
тұрғынға шаққандағы алғаш рет тіркелгендердің саны)
|
№ |
Наименования районов и городов |
Заболеваемость |
Смертность (январь-ноябрь) |
||
|
2013г |
2014г |
2013г |
2014г |
||
|
Пок |
Пок |
Пок |
Пок |
||
|
1 |
Арысский |
83,8 |
67,8 |
6,0 |
2,9 |
|
2 |
Байдыбекский |
79,5 |
75,5 |
0,0 |
|
|
3 |
Казыгуртский |
58,4 |
65,3 |
2,8 |
1,9 |
|
4 |
Махтааральский |
58,9 |
55,7 |
2,0 |
1,0 |
|
5 |
Жетысай РП |
55,6 |
61,3 |
0,9 |
1,0 |
|
6 |
Асыката РП |
77,1 |
67,9 |
2,3 |
1,8 |
|
7 |
Мырзакент РП |
46,2 |
35,1 |
3,9 |
1,2 |
|
8 |
Атакент РП |
50,0 |
42,9 |
||
|
9 |
Ордабасинский |
74,6 |
60,6 |
2,7 |
3,5 |
|
10 |
Отрарский |
80,4 |
54,9 |
1,8 |
|
|
11 |
Сайрамский |
35,5 |
22,2 |
2,0 |
2,5 |
|
12 |
Аксукент РП |
51,5 |
32,5 |
2,0 |
2,6 |
|
13 |
Карабулак РП |
24,0 |
17,1 |
2,7 |
1,3 |
|
14 |
Сарыагашский |
38,7 |
36,6 |
2,0 |
2,0 |
|
15 |
Сарыагаш РП |
34,9 |
27,8 |
0,6 |
1,6 |
|
16 |
Абай РП |
47,6 |
49,2 |
0,8 |
0,8 |
|
17 |
Сузакский |
62,3 |
50,4 |
3,6 |
7,0 |
|
18 |
Толебийский |
56,4 |
52,8 |
3,8 |
3,8 |
|
19 |
Толеби РП |
55,0 |
47,8 |
1,1 |
2,1 |
|
20 |
Ленгер ГП |
64,2 |
65,8 |
5,8 |
5,5 |
|
21 |
Тюлькубасский |
63,6 |
60,5 |
4,7 |
4,7 |
|
22 |
Шардаринский |
103,7 |
98,9 |
1,3 |
1,3 |
|
23 |
г.Кентау |
75,9 |
72,1 |
4,5 |
8,9 |
|
24 |
г.Туркестан |
52,9 |
53,2 |
2,9 |
0,4 |
|
25 |
г.Шымкент |
71,6 |
73,7 |
8,6 |
6,8 |
|
ЮКО |
60,7 |
56,6 |
4,2 |
3,5 |
|
Қорытынды: Туберкулез ауруларынан туындайтын аурушаңдық, мүгедектік және өлім оқиғаларын азайту үшін. Олардың ауруының бастапқы даму кезеңінде анықтаудың скринингтік әдісі жолға қойылуы тиіс. Аурулар туберкулез патологиясының даму кезеңіне сай диспансерлік бақылауға алынып, сапалы емдік-реабилитациялық шаралармен қамтамасыз ету қажет.Туберкулезге шалдыққандардың арасында салауатты өмір сүру салтын және санитарлық білімін жоғарлатуға бағытталған шаралардың белсенділігін арттыру қажет.
Әдебиеттер
- World Health Organization. Global Tuberculosis Control:WHO Report 1999. Geneva:World Health Organization, 1999b.WHO/CDS/CPC/TB/99.259.
- World Health Organization. Report: Basis for the development of an evidencebased casemanagement strategy for MDR ТВ within the WHO'sDOTS strategy. Geneva:World Health Organization, 1999c.WHO/TB/99.26Q.
- 2. Barbosa P., Infuso A., Falson D. Multidrug resistance among tuberculosis cases notified in Europe, 1999. Intern. J. Tubercl. Lung Dis. 2002. -Vol. 6. №10, suppl l.-S. 96)
- 3.230.Левашев Ю.Н. Туберкулез в Северо-Западном Федеральном округе (2000-2004 гг.) / Ю.Н. Левашев, А.В. Шеремет, А.Н. Гришко // Проблемы туберкулеза и болезней легких. 2005. - № 11. - С. 3-6