Аннотация
Заманауи фармацияның негізгі міндеттерінің бірі - өсімдік текті жаңа дәрілік құралдар қатарын көбейту. Қазіргі кезде өсімдіктерден жеке түрде табиғи биологиялық белсенді заттар (ББЗ) - алкалойдтар, витаминдер, сонымен қатар галендік және жаңа галендік препараттар алынады. Дәрілік өсімдіктер және олардан алынатын фитопрепараттардың синтетикалық препараттарға қарағанда бірқатар артықшылықтары бар. Яғни, асқазан ауруларын емдеуде антибиотиктермен және синтетикалық өнімдермен қатар, қазіргі таңда фармакологиялық әсер ету спектрі кең, токсикалық әсері төмен және жанама әсері жоқ, ұзақ әсер ету мүмкіндігіне ие дәрілік өсімдік шикізатынан алынатын дәрілік препараттар кеңінен қолданылуда.
Жұмыстың мақсаты: шайқурай шөбі, түймедақ гүлдері, ащы жалбыз, итбүлдірген жапырағынан тұнба алу, алнған тұнбалардан лиофильді кептіргіш арқылы құрғақ экстракт алу.
Кілт сөздер: экстракт, тұнба, ащы жалбыз, түймедақ гүлдері, шайқурай шөбі, итбүлдірген жапырағы.
Материалдар мен әдістер.
Дәріхана және үй жағдайларында өсімдік шикізатынан тек қана қайнатпалар мен тұнбалар дайындалады. Құрамында эфир майлары бар, зерттеуге алынған дәрілік өсімдіктер қатарына - ащы 108
жалбыз, шәйқурай шөбі, түймедақ гүлдері жатады. Құрамында эфир майлары бар өсімдік шикізаттарынан тұнба дайындалады. Эфир майының максималды мөлшерін сығындылау үшін қақпағы тығыз жабылған инфундиркалық аппаратта араластырмай тұндырады.
Түймедақ гүлдерінен 500 мл тұнба алу қажет. Тұнба 1:10 қатынаста дайындалады.
Тұндыруға қажетті судың мөлшерін келесі формула бойынша есептеледі:
Инфундирлік стаканға 50 г 5 мм-ге дейін жаңадан майдаланған түймедақ гүлдерін салып, 670 мл тазартылған суды қосып, тығыз жауып су моншасында 15 минут тұндырады. Бөлме температурасында 45 минут салқындатып, екі қабат дәке арқылы сүзіп, шикізатты сығады. Қажет болған жағдайда көлемін 500 мл дейін сумен жеткізеді.
109
Құрамында иілік заты бар итбүлдірген жапырағынан 500 мл тұнба алу қажет. Тұнба 1:10 қатынаста дайындалады. Тұндыруға қажетті судың мөлшерін келесі формула бойынша есептеледі. Итбүлдірген жапырақтары үшін су сіңіру ( Кс) коэффициент! 1,5 - ке тең.
Vcy = Үіұнба + (Ршикізат • Kc) = 500+(50 • 1,5) = 575 мл су
Инфундирлік стаканға 50 г 5 мм-ге дейін жаңадан майдаланған түймедақ гүлдерін салып, 575 мл тазартылған суды қосып, тығыз жауып, су моншасында 15 минут тұндырып, суытпай бірден сүзеді. Себебі, бұл иілік заттардың суыған кезде тұнып, сүзу кезінде фильтрде қалып қалуымен түсіндіріледі. Бөлме температурасында 45 минут салқындатады. Қажет болған жағдайда көлемін 500 мл -ге дейін сумен жеткізеді.
Алынған тұнбалардан құрғақ экстрактар алудың заманауи фармацевтикалық технологиядағы ең жаңа әдіс - лиофильді кептіру әдісімен жүргізіледі.Лиофильді кептіру кезінде дәрумендер толығымен сақталады, ақуыздар іс жүзінде денатурацияға ұшырамайды, яғни фармакологиялық құндылығы толығымен сақталады.
Лиофильді кептіру әдісінің ең маңызды артықшылықтары:
- сақтау мерзімінің ұзақтығы;
- кептірілген материал капиллярының ішкі структурасы бұзылмайды және биологиялық активтілігі сақталады, ылғалдандырылғаннан кейін жылдам өзінің бастапқы қалпына келеді.
Тұнбаны лиофильдеу технологиясы. Дайын болған тұнба кептіргіш камераға салынады. Яғни, тұнба - 92°С-қа дейін мұздатуға жіберіледі. Сублиматор (1) тығыз жабылуы тиіс. Вакуум-насос (7) және (4) компрессорлы мұздатқыш іске қосылғаннан кейін камерадағы қысым төмендейді. Вакуумның түзілуі мен ылғалдың булануы нәтижесінде өнімді мұздату процесі жүреді. Газ күйінде болатын төмен температурадағы жылу тасымалдағыш компрессор көмегімен (5) буландырғыштан жойылып (8) конденсаторға түседі. Ылғалдың көп бөлігі мұз кристалдарына айналып, сублимация процесі жүреді. Бу вакуум-насос әсерінен (6) десублиматорға түсіп, мұзға айналады. Конденсацияланған бу дроссельді бұранда арқылы (2) булану процессі жүреді. Өнімді кептіру кезіндегі қысым 100 һРа болуы керек.Тұнбаларды лиофильді кептіру арқылы ащы жалбыздан ашық - қоңыр түсті, түймедақ гүлдерінен ашық - қоңыр түсті, шайқурай шөбінен - ашық - қоңыр түсті, итбүлдірген жапырағынан ашық - қоңыр түсті құрғақ экстракт алынды. Аморфты ұнтақ, гигроскопты, дәмі ащы, өзіне тән иісі бар.
110
Қорытынды: Дәрілік өсімдіктердің әртүрлі топтарын зерттей келе, құрамында эфир
майларының, флаваноидтардың, иілік заттардың, микроэлементтердің және дәрумендердің мөлшері жоғары болатын дәрілік өсімдіктер қатарынан зерттеу объектісіне - түймедақ гүлдері, ащы жалбыз, шайқурай шөбі мен итбүлдірген жапырағынан тұнбалар алдық. Алынған тұнбалардан лиофильді кептіру әдісі арқылы құрғақ экстракттарға қол жеткіздік. Алынған құрғақ экстрактың физика - химиялық қасиеттері зерттелуде.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Сағындықова Б.А. Дәрілердің өндірістік технологиясы, Шымкент. - 2008. - 75-111 б.
- Сағындықова Б.А., Анарбаева Р.М. Дәрілердің дәріханалық технологиясы. - Шымкент , 2008. - 214-241 б.
- Муравьев И.А. Технология лекарств том 1, М: Медицина- 1980. - 112-125 б.
- Бобылева Р.В., Грядунова Г.П., Иванова Л.А., и др., Под ред. Ивановой Л.А. Технология лекарственных форм: Учебник.- М: Медицина- 1991. -144 бет.
- С.А. Минина, И.Е.Каухова Химия и технология фитопрепаратов, Москва . -2004. - 243-245 б.
-
- Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. - Басылым 1, Алматы, 2009. Баспы үй:Жібек жолы.
-