Аннотация
Зерттеу мақсаты: Біржапырақты таспа (Astragalus unifoliolatus) өсімдігінің жер үсті бөлігінен алынған экстрактты созылмалы уыттылыққа зерттеу.
Кілт сөздер: Біржапырақты таспа, экстракт, созылмалы уыттылық.
Кіріспе. Фармакологиялық қасиеттерін зерттеуде тәжірибелік жануарлардың ішкі мүшелеріне зақымдаушы әсерінің сипаты мен айқындығы анықталады. Зерттелінетін фармакологиялық заттың тәжірибелік жануарлардың ағзасына тигізетін зақымдаушы әсерін зерттеу, осы затқа қайсы мүшелер мен ұлпалардың айрықша сезімтал екендігін анықтауға мүмкіндік береді. Дегенмен, жануарларға жасалған тәжірибеден алынған мәліметтер, адам үшін толық қауіпті еместігіне кепілдік бере алмайды.
Дегенмен, жыл өткен сайын дәрілік өсімдік препараттарын қабылдаумен пайда болған жағымсыз серпілістер туралы жариялымдар көп шығуда. Бұл әсерлер өсімдіктің сапасына, ББЗ алыну жолы мен химиялық құрамына, мөлшерленуіне, қолдану әдісі мен ұзақтығына, дәрілік түрге, жасына, басқа дәрілік өсімдіктерден алынған және синтетикалық препараттармен әрекеттесуіне байланысты өзгеруі мүмкін [1,2,3,4,5].
Зерттеу әдістері.
Тәжірибелік жануарлардың ішкі мүшелерінен гистологиялық препараттар дайындалды. Созылмалы уыттылыққа жүргізілген зерттеудегі жануарлардың ішкі мүшелерінің патоморфологиялық өзгерістері мен ақ тышқандардың салмақтарындағы динамика бағаланды.
Зерттеу материалдары.
Зерттеуге Біржапырақты таспа (Astragalus unifoliolatus) өсімдігінің жер үсті бөлігінен алынған экстракт алынды. Зерттеу нысаны ретінде салмақтары 20-25г. еркек жынысты лабораториялық ақ тышқандар қолданылды.
Зерттеу нәтижесі.
Зерттеу барысында 35 күндік күн сайын бақылаудың нәтижесінде, тышқандардың сыртқы түрінде және сырттан бақыланатын функциялар тарапынан бақылау тобындағы тышқандармен салыстырғанда ешқандай өзгеріс болмағаны, самақтарында динамикалық өзгерістер орын алғаны анықталды (сурет).
Біржапырақты таспа экстрактын 200 мг/кг масса дозасының әсерінен ақ тышқандардың 7 күннен кейінгі салмақтарының өсуі 9,7% тең болса, 14, 28, 35 күннен кейінгі өсуі 31,9%, 42,6%және 52,4% тең болды; 300 мг/кг масса дозасының әсерінен 7 күннен кейін салмақтары 8,1%-ға, 14, 28 және 35 күннен кейін 20,9%, 26% және 37,8%-ға ; 400 мг/кг масса дозасының әсерінен 7 күннен кейінгі салмақтары 7,1% -ға, 14, 28 және 35 күннен кейін 23,9%, 29,5% және 41%-ға өсті.
Экстракттың 200 мг/кг масса дозасының әсерінен ақ тышқандардың салмақтарының өсу деңгейі бақылау тобына қарағанда - 17,5%-ға тең болса, 300 мг/кг және 400 мг/кг массалық дозасын қабылдаған тәжірибелік тышқандардың салмақтарының жоғарылау деңгейі 9%-ға және 3,7%-ға тең болды.
Зерттеу нәтижелеріне орай, Біржапырақты таспа экстрактысының әр түрлі дозасын қолданған кезде ақ тышқандардың массасының өсуінің ең үлкен мәні 200 мг/кг массасына есептелген дозасында орын алады тұжырым жасауға болады. Ақ тышқандардың салмақтарының өсу деңгейі тәжірибеге дейінгі салмағына қарағанда 52,4%-ға жоғарылады, ал бақылау тобында және 300, 400 мг/кг дозасын енгізген топтарға қарағанда, бұл көрсеткіш 30,3%-ға, 37,8%-ға және 41%-ға өсті.
Бақылау тобындағы тышқандардың ішкі мүшелерінің ұлпасында құрылымдық өзгерістер анықталған жоқ.
Қорытынды
Біржапырақ таспа өсімдіктерінің 200 мг/кг 300 мг/кг 400 мг/кг мөлшерін 35 күн бойы қолданғанда, ішкі ағзаларда морфологиялық және гистологиялық өзгерістер орын алған жоқ. Зерттелінген экстракттарды 200 мг/кг мөлшерде қолданғанда ақ тышқандардың салмағының өсуі ең үлкен мәнге тең болды. Ақ тышқандардың салмақтарының өсуі тәжірибеге дейінгі салмағына қарағанда 52,4%-ға жоғарылады.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Гуськова Т.А. Токсикология лек. средств .- 2-е изд., доп.- М.:МДВ, 2008 .-С.196.
- Некоторые особенности токсикологического изучения лекарственных препаратов из растении /Л.В.Крепкова, В.В.Бортникова, Е.В.Арзамасцев,Т.А. Сокольская // Ж.Вопр.биол., мед.фарм. химии.- 2009.-№5.-С.75-78.
- Самылина И.А. /Пути стандартизации лекарственного растительного сырья// Традиционная медицина -2007:сб. науч. тр. конгр.-М.,2007.- С.85-87.
- Самылина И.А, Булаев В.М. /Проблемы безопасности лекарственных растений, содержащих эндогенные токсические вещества //Фармация.2009.- №3.-С.6-8.
- Chan K. /Some aspect soft toxiccontaminantsinherbalmedicmes// Chemosphere.-2003.-Vol.52-№9.- Р.1361-1371.