Түйін
Интенсивті терапия бөлімшесінде ем алып жатқан науқастарға жасалған тамырішілік катетеризация асқынуларын зерттеу жұмыстың мақсаты болып табылды. Интенсивті терапияда қантамырдың катетеризациясы инфузиялық, трансфузиялық терапияны тұрақты қамтамасыз ету тиімділігімен қатар, өзіне тән асқынуларында ескерген жөн. Негізінен асқынулар асетикалық шараларды сақтай отырғанмен, дәрі-дәрмектердің қасиетіне, қышқылды-сілтілі ортасына және де венаның орналасуына байланысты болып келеді. Орталық венаны катетеризациялаудан басқа (техникасы күрделі), практикада перифериялық веналарды катетеризациялауды қолдану тиімді.
Кілт сөздер: интенсивті терапия бөлімшесі, қантамыр катетеризациясы, инфузиялық терапия, катетеризациялаудан кейінгі асқыну.
Қазіргі кезде интенсивті терапия бөлімшесінде жаңа технология ендіру өріс алу үстінде. Атап айтқанда интенсивті емнің негізгі бөлігін инфузия, трансфузия тәсілі құрайды. Оның ішінде инфузия жүргізуде катетер енгізу ерекше орын алады. Шет ел ғалымдары мәліметтерінде интенсивті терапия алып жатқан науқастың 48% -да тамыр ішілік дәрі -дәрмек енгізу құрайды және де ол тамырішілік катетеризация арқылы жүргізіледі [1]. Әлемде жылына 15 млн- нан астам орталық венозды катетер, 500 млн-нан астам перифериялық катетер қойылады [2]. Қантамырды катетеризациялаудың тиімділігі: ұзақ уақыт парентеральды тамақтандыру (2-3 күннен артық), массивті инфузиялық терапия (күніне дене салмағына 40 мл/кг- нан көп дәрі енгізу), қантамыр ішіне жиі және ұзақ уақытқа ену керек болған жағдайда (ОҚҚ-ын өлшеуге, күніне бірнеше рет биохимиялық зерттеуге қан алуға) [3]. Дәрілік заттардың катетер арқылы жіберілуі науқасқа да, мейірбике жұмысы барысына да тиімді. Бұл тәсіл дәрінің мөлшерін дәл және аз уақытта жіберуге және де мейірбикенің уақытын үнемдеп, күтім процессіне көп көңіл бөлуіне мүмкіншілік береді. Тамырішілік катетер салу науқаста қайта-қайта венепункция жасау қорқынышының психологиялық өзгерістерін азайтады. Алайда тамырішілік катетеризацияны қолданудағы қолайсыз жағдайларды ұмытпау қажет. Негізінен олардың қатарында: инфекциялық асқыну, іріңдеу, тамыр жарақаты орын алады. Өкінішке орай мұндай асқынулар жалпы емдеу мерзімін ұзартып, экономикалық шығын көлемін жоғарылатып қана қоймай, қайғылы жағдайға алып келетін инфекциялық асқынуға алып келеді. Эпидемиологиялық статистика мәліметтері бойынша венаны катетеризациялаудан кейін дамитын инфекциялық асқынулар аурухана ішілік инфекциялардың ішінде 3-ші орын алады. Яғни венаға енгізген катетерден кейін науқастардың 15% шамасында инфекциялық асқынулар болады.
Материалдар мен зерттеу әдістері. Зерттеу Шымкент қалалық жедел жәрдем медициналық ауруханасы, 16 төсектік интенсивті терапия бөлімшесінде жүргізілді. Барлық бақыланған науқас саны- 47, жасы 21- 64 жас аралығында, оның ішінде әйелдер-21 (45 %), ерлер -26 (55 %) құрады. Тамырішілік катетеризация жүргізілу түріне сәйкес 3 топқа бөлінді: I. Бұғана асты венасына - 18 (38,2 %) II. Білектік (кубитальдық) венасына - 15 (31,9 %)
III. Қол сырты венасына - 14 (29,7 %)
Пластмассалық катетерлер веналар көлеміне байланысты мөлшерлері:
Бұғана асты венасына-№ 14G (2,0 х 45 мм),
Білектік (кубитальдық) венасына-№ 20G (1,0 х 32 мм),
Қол сырты венасына —№ 22G (0,8 х 25 мм) қолданылды.
Инфузия, трансфузия жүргізу барысында бұғана асты венасы -11 күн аралықта, ал білектік және қол сырты венасы-5 күн аралықта бақыланды. Мейірбикелік күтім және мейірбикелік манипуляциялар асептика ережелерін қатаң сақтай отырып жүргізілді. Катетерлер арқылы инфузиялық ерітінділермен қатар, дәрілік заттарда ұдайы жіберіліп отырды.
Нәтижелер. Бақылау барысында 1 - ші топта бұғана асты венасының өткізгіштік қасиеті барлық уақытта сақталып, дәрілік заттарды жіберумен қатар, анализге қан алуға толық мүмкіндік берді. Дегенмен 5- ші күні 3 - науқаста катетер айналасында тері гиперемиясы байқалды. Бұл науқастардың диагнозы- Перитонит. Науқастар тынымсыз, қызбалық әрекет жасап, жиі таңбасы ауыстырылуына себеп операция жараларында іріңді - септикалық өзгеріс орын алуы болды.
2-ші топтың науқастарында асқынулар 3-ші күні көрініс берді. Олар гиперемия және де вена бойында ауру сезімі, инфильтрация - 1 науқаста 5 - ші күні байқалды. Анализге қан алу 2- 3- ші күннен бастап ақ қиынға түсті.
3- ші топтағы науқастарда асқынулар 1, 2- топқа қарағанда жиі кездесуі анықталды. Олар гиперемия - 4, вена бойы ауру сезімі - 2, флебиттік көрініс -1. Анализге қан алу қиындық тудырды. Бұған себеп қол басының қимыл -әрекеттері мен қатар, веналарының тарамдық орналасуы байланысты, әрі дәрілік заттардың баяу енуі үлкен рөл атқарды.
Қорытынды:
- Интенсивті терапияда қантамырдың катетеризациясы инфузиялық, трансфузиялық терапияны тұрақты қамтамасыз ету тиімділігімен қатар, өзіне тән асқынуларында ескерген жөн.
- Негізінен асқынулар асетикалық шараларды сақтай отырғанмен, дәрі - дәрмектердің қасиетіне, қышқылды - сілтілі ортасына және де венаның орналасуына байланысты болып келеді.
- Орталық венаны катетеризациялаудан басқа (техникасы күрделі), практикада перифериялық веналарды катетеризациялауды қолдану тиімді.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Обеспечение безопасности больного при установке центрального венозного катетера - роль гигены рук. Фаршатов Р.С., Сурков А.И., Здорик Н.А., Кандалов А.В.,Гильмиярова Э.Р., Наука и мир.-2014.-Т. 2.-№ 12
- Пункция и катетеризация вен. В.П. Сухоруков, А.С. Бердикян, С.Л. Эпштейн. «Санкт- Петербургское медицинское издательство». 2001. — 56 с.
- Инфекционные осложнения катетеризации центральных вен. Е. Ю. Матвеева, А. В. Власенко, В. Н. Яковлев, В. Г. Алексеев.Общая реаниматология.-2011.- Т. 7.- № 5.