ТҮЙІН
Микобактерия қоздырғыштарын анықтау белсенділігі Л-Йенсена қоректік ортасымен салыстырғанда, Бактек MGIT-960 сұйық қоректік ортасында және молекулярлы-генетикалық тәсілінде екі есе жоғары. Дәріге сезімталдықтың қортындысын жылдам анықтап беріп,науқасты уактылы емдеуге,көптеген дәріге төзімді және аумақты дәріге тұрақты науқастарды оқшаулауға көмектеседі.
Кілт сөздер: Аумақты дәріге тұрақтылық, көптеген дәріге төзімділік, туберкулез микобактериясы, Bactec MGIT, Gene Xpert.
Туберкулезге қарсы күрес бағдарламасында негізгі мақсат өкпе туберкулезін уақтылы анықтау. Бактериологиялық қызмет туберкулезге қарсы күрес халықаралық бағдарламасының негізгі көзі. Науқастардың диагностикалық материалдарынан микобактерия қоздырғышын табу үшін, 1мл диагностика- лық материалда 5000-нан 10000-дейін микобактерия қоздырғышы болуы қажет.
Левенштейна-Йенсена қоректік ортасынан оң мәнде дақыл алу үшін, клиникалық үлгінің құрамында 10 бірлік белсенді туберкулез қоздырғышы болуы тиіс. Науқастардың диагностикалық материалдарын Л- Йенсена қоретік ортасына егу арқылы, өсіп шыққан дақылға дәріге сезімталдық анықтаймыз. Қазіргі уақыт- та бактериологиялық тәсілдің, Л-Йенсена қоректік ортасына дақылды өсіріп, туберкулез қоздырғышта- рының ферментатифтік белсенділігін, вируленттілігін, типін анықтауға туберкулез клиникасында маңызы зор. Дәрігер фтизиаторларға науқастарды емдеу барысында көп көмегін тигізуде. Дегенмен де бұл тәсіл ұзақ уақыт алады .
Л-Йенсена қоректік ортасында туберкулез қоздырғыштары (8 апта) аралығында өседі, ал дәрілік сезімталдықты талдау қортындысы пропорция тәсілімен 42 күн аралығында өсіп шығады. Бірақ бұл тәсіл алтын стандарт болып қала бермек. Біздің зертханада микробиологиялық ізденіс жұмысын алға жылжыту мақсатында 1999 жылы Бактек -960 аппараты жұмысқа қосылды. Бұл аппарат туберкулез қоздырғыштары- ның өсу қабілетін екі есе жылдамдатты. Оңтүстік Қазақстан облысында бактериологиялық қызмет жұмысы фтизиатор дәрігерлерге науқастарды емдеу барысында көп көмек көрсетіп, маңызды жетістіктерге жетіп жатыр. Бактек-960 аппаратында туберкулез қоздырғыштары оң мәндері 5-10 күн аралығында, теріс мәнділер 42 күн аралығында беріледі.
Дәріге сезімталдық ;бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттарының қортындысы 13 күн аралығында, екінші қатардағы дәрілік препараттар қортындысы 21 күн аралығында өсіп шығады. Біздің еліміздегі бактериологиялық зертханаларда қазіргі уақытта қолданылып жүрген диагностикалық тәсілдерге үлкен өзгерістер енді. Бұл жағдай біздің практикамызға микобактерия туберкулезінің дәріге сезімталдығын фенотипті және генотипті идентификациялауға жағдай тудырады.
Фенотип (дақыл түрінде, құрғақ қоректік ортамен, сұйық қоректік ортаны қолдануымен жүргізіледі) генотипті тәсіл микобактерия туберкулезінің генінен анықталады. Эпидемиологиялық жағдайды жақсарту- дың негізгі жолы сапалы бактериологиялық диагностика. Қазіргі уақыттағы дамыған молекулярлы- генетикалық экспресс тәсілінің негізі туберкулезге қарсы препараттарының тұрақтылығын анықтауға бақытталған.
Молекулярлық-генетикалық тәсіл үлкен сезімталдығымен дәлелденген, ТБ және КДТ диагностика қортындысының уақтысын қысқартып,науқастың уақтылы ем қабылдауының, инфекциялық бакылаудың алдын алудың негізгі құралы.
Материал және тәсілдер. Қазіргі уақытта ҚР ДСМ №19 22 тамыз 2014ж. бұйрық негізінде туберкулезді анықтау диагностикалық алгоритм талабы, науқастарды емдемес бұрын 3 рет диагностикалық материалды жинап бактериоскопия тәсілмен қышқылға тұрақты туберкулез қоздырғышын анықтау. Содан соң егер бактериоскопия (-) теріс мәнде болса молекулярлы -генетикалық тәсіл, Бактек-960 аппаратта сұйық қоректік ортада, Л-Йенсена құрғақ қоректік ортада бір ғана ыдыстан алынып бактериологиялық ізденістен өтеді. Жоғарғыда көрсетілген бұйрық талабына сай диагностикалық мақсатта тапсырған 318 науқастың сынамаларынан 129 БК(+) табылды 40%, 189 науқас БК(-) 59%. Фенотипті, генотипті тұрғыдан ізденіс жүргізу барсында Бактек MGIT-960 аппаратынан 129 БК(+) науқастың 122 науқасынан МБТ+ өсіп шықты пайызға шаққанда 95% құрады, 7 науқас теріс мәнді болып шықты (5,4%). БК(-) науқастың 41 науқасынан МБТ+ өсіп шықты (31%).
Ал Л-Йенсена қоректік ортасынан 129 БК(+) науқастың 92-нен МБТ+ өсіп шықты (71%), 318 БК(-) науқастың 115 МБТ+ нәтиже берді (35%). G-Xpert аппаратында тексерілген БК(-) 70 науқастың 36 науқасынан G-Xpert ТБ+ оң нәтиже берді (51%). TB(+)R- 30 науқас сезімтал, 6 науқас TB(+)R+ тұрақты болып анықталды.
1-ші кесте - Дақыл түрінде Л-Йенсена қоректік ортасында және сұйық коректік орта Бактек аппаратындағы егу көрсеткіштерімен, G-xpert молекулярлық генетикалық тәсілдің жұмыс көрсеткіштерін салыстыру натижесі
|
Тәсілдер |
Л-Йенсен |
Бактек MGIT-960 |
G-xpert |
||
|
БК+ |
БК- |
БК+ |
БК- |
БК- |
|
|
МБТ+ |
71% (92) |
35% (115) |
95% (122) |
5,4% (7) |
51% (36) |
2015ж. облыстық туберкулезге қарсы орталықтандырылған зертханада бір түкіргіштен алынған 189 науқастың диагностикалық материалы G-Xpert аппаратында және Бактек MGIT -960 сұйық қоректік ортада туберкулез қоздырғыштардың дәріге тұрақтылығы тексерілді. Осы екі аппаратта анықталған рифампицинге тұрақтылық нәтижесі 189 науқастың 169 -да ұқсастық байқалып процентке шаққанда 63%-ті құрады. Айырмашылық 20 науқаста кездесті процентке шаққанда 10,5% .
2-ші кесте - G-Xpert аппаратында және Бактек MGIT-960 сұйық қоректік ортадағы дәріге тұрақтылықты салыстыру нәтіжесі
|
Ұқсастық(совпадение) |
Айырмашылық(расхождение) |
Анықталмаған (не определено) |
|||
|
Бактек GIT- 960, G-Xpert Сезімталдық |
Бактек MGIT -960, G-Xpert Тұрақтылық |
БактекMGIT- 960сезімтал, G-Xpert тұрақты |
БактекMGIT- 960 тұрақты, G-Xpert сезімтал |
БактекMGIT-960 сезімтал,G-Xpert анықталмаған |
БактекMGIT-960 тұрақты,G-Xpert анықталмаған |
|
(89%) 87 |
(53%) 102 |
(1,5%) 5 |
(2,6%) 4 |
(3,1%) 6 |
(2,6%) 5 |
ӘДЕБИЕТТЕР
- 1. Ережепов М. Ш. Туберкулез ауруының ашық тығыз қарым-қатынаста болған балалардың санаториялық жолмен сауықтырылуының маңызы және емдеу мерзімі жайлы / М. Ш. Ережепов // Медицина. - 2013. - №12. - С. 80-81.
- 2.Тәбріз Н. С. Фитоактопротекторларды туберкулездің кешенді емінде қолданудың болашаәы / Н. С. Тәбріз // Медицина и экология. - 2010. - № 1. - 6-9 бет.
- 3.Ережепов М. Ш. Туберкулез ауруының ашық тығыз қарым-қатынаста болған балалардың санаториялық жолмен сауықтырылуының маңызы және емдеу мерзімі жайлы / М. Ш. Ережепов // Медицина. - 2013. - №12. - С. 80-81.
- 4.Тәбріз Н. С. Фитоактопротекторларды туберкулездің кешенді емінде қолданудың болашаәы / Н. С. Тәбріз // Медицина и экология. - 2010. - № 1. - 6-9 бет.