АННОТАЦИЯ
Оңтүстік Қазақстан облысы мамандандырылған туберкулезге қарсы «Балықшы» санаториясының комплексті емдеудегі нәтижелігін анықтау мақсатында 2012-2014 жылдар аралығындағы ретроспективті түрде I категориямен емделген 892 науқастардың медициналық карталарына сараптама жасалды. Туберкулез науқасын емдеудегі бақылау санатория жағдайында сапалы жүргізіледі. Амбулаторлық емге жақсару нәтижесімен және емін толық аяқтады нәтижелері 94,2% науқастарда анықталды. Этиотропты химиотерапия мен қатар патогенетикалық ем, симтоматикалық, физиотерапия, массаж, фитотерапия, емдік жаттығулар жиынтығы, саумалы күніне 2 рет, толыққанды тамақтану, таза ауа жалпы емнің нәтижелігін арттырды. Науқастарда емнен кейін қалдықты өзгерістері шектеліп, рецидив болмауына ықпал жасайды.
Кілт сөздер: туберкулез, санаторий, санаториялық ем қабылдақан науқастар, емдеу.
Ежелгі дәрігерлер де туберкулезді емдеудегі климаттық және табиғи емдік факторларды дұрыс қолдану, толық қанды тамақтану, тиімді іс әрекеттің қолайлы нәтижесін білетін. Қазіргі таңда туберкулезді емдеу комплексті болуы тиіс, яғни этиотропты, патогенетикалық бағыттар, сондай ақ санатория жағдайындағы сауықтандыруды талап етеді.
Туберкулезге қарсы ем ұзақ уақытқа созылады, сонымен қатар ол шыдамдықты, қайсарлықты, дәрігердің тағайындаған емін бұлжытпай орындауды қажет етеді. Оңтүстік Қазақстан облысы осы ем тек облысық мамандандырылған туберкулезге қарсы «Балықшы» санаториясында жасалынады. Онда науқастраға туберкулезге қарсы этиотропты препараттармен қатар, көрсетіліміне сәйкес патогенетикалық, симптоматикалық, әр түрлі физио ем шаралар, фитотерапия, емдік жаттығулар жиынтығы тағайындалады.
Жұмыс мақсаты - Оңтүстік Қазақстан облысы мамандандырылған туберкулезге қарсы «Балықшы» санаториясының комплексті емдеудегі нәтижелігін анықтау.
Деректер мен материалдар. Қойылған мақсатты орындау үшін Оңтүстік Қазақстан облысы мамандандырыл-ған туберкулезге қарсы «Балықшы» санаториясының 2012-2014 жылдар аралығындағы ретроспективті түрде I категориямен емделген 892 науқастардың медициналық карталарына сараптама жасалды.
Алынған нәтижелер бойынша көрсетілген уақыт ішінде барлығы 892 науқастың 321 - 2014жылы, облыс бойынша IA топта тіркелген науқастардың 21,7 % құрайды, 288 - 2013жылы 18,2 % , 283 16,3% - 2012 жылы емделгендер (диаграмма 1).
2012-2014 жылдар арасында санаториялық ем қабылдақан науқастардың саны мен ОҚО бойынша IA топта тіркелген науқастардан үлесі де артып отыр. Осы науқастар арасында инфильтративті туберкулезбен ауырған науқастар ең көп бөлігін құраған, атап өтсек 96,8% дейін 2013жылы, ондан соң ошақты туберкулез - 1,9 % дейін, шашырынды туберкулез - 0,9% дейін және фиброзды-кавернозды туберкулез - 0,3% дейін 2014жылы. Сонымен қатар 2012-2014 жылдарда 52,4 тен 74,1 дейін өскен. Бұл науқастардың емделуге деген ынтасының артқанын, сонымен қатар жалпы туберкулезді емдеудің нәтижелігінің артуына әкеледі (кесте 1).
Оңтүстік Қазақстан облысы мамандандырылған туберкулезге қарсы «Балықшы» санаториясында IA және ІБ топта тіркелген науқастар ем қабылдайды. Онда туберкулезге қарсы химиотерапиямен қатар көрсетілімдеріне сәйкес патогенетикалық, симтоматикалық, физиоемі, массаж, фитотерапия, емдік жаттығулар жиынтығы, саумалы күніне 2 рет беріледі.
Сонымен қатар туберкулездің комплексті емінде науқастардың психологиялық ахуалына әртүрлі әсерлердің маңызы зор, бұзылыстарға ұшыраған ағзалардың функцияларын мен зат алмасу үрдістерін қалпына келтіру санаторияда ем қабылдау жағдайларында ға мүмкің.
Көңіліне жағымды метеорологиялық әсер мен емдің физикалық тәсілдері, шамасымен жасалынатын еңбек күші туберкулезбен ауырған науқастардың медициналың және еңбек реабилитациясына, оның еңбекке қабілеттігін қалпына келтіруге ықпал жасайды.
1-ші Кесте - 2012-2014 жылдар аралығында IA топтағы емделген науқастардағы туберкулездің клиникалық түрлері, орташа төсек күні
|
Диагнозы |
2012ж. |
2013ж. |
2014ж |
||||||
|
Абс.с аны |
% |
Орт. т/к |
Абс.с аны |
% |
Орт. т/к |
Абс. саны |
% |
Орт.т /к |
|
|
Фиброзды кавернозды туберкулез |
2 |
0,7 |
51,5 |
- |
1 |
0,3 |
190 |
||
|
Шашыранды туберкулез |
3 |
1,1 |
36 |
7 |
2,4 |
94,2 |
3 |
0,9 |
61,3 |
|
Инфильтративті туберкулез |
272 |
96 |
52,3 |
279 |
96,8 |
53,2 |
311 |
96,9 |
73,9 |
|
Ошақты туберкулез |
3 |
1,1 |
34,6 |
1 |
0,4 |
42 |
6 |
1,9 |
72,3 |
|
Туберкулема |
3 |
1,1 |
40,3 |
- |
- |
||||
|
Цирротикалық туберкулез |
- |
1 |
0,4 |
115 |
- |
||||
|
Барлығы |
283 |
100 |
51,8 |
288 |
100 |
54,3 |
321 |
100 |
74,1 |
2012-2013-2014 жылдары емін толық аяқтау нәтижесімен шыққандар -16,0%; 20,6% -ға
жоғарылады. Толық жазылу нәтижесімен шыққандар 6,9% -дан 18,7%-ға жоғарылады. Жақсару нәтижесі- мен шыққан науқастар 73,2%-дан 54,8%-ға төмендеген. Клиникалық рентгенологиялық өршу нәтижесімен шыққан науқастар 0,7 % -дан 0,6-ға төмендеген. «Емін толық аяқтау», «толық жазылу» нәтижесімен шыққандардың үлесі 16,4% -ға артқан.
2-ші Кесте - I категориямен емделген науқастардың емдеу нәтижесі
|
Жыл |
барлығы |
Емін толық аяқтау |
Толық жазылу |
Амбулаторлық емге жақсару нәтижесімен |
МБТ + |
Кл- рент. өршу |
Емдеу тәрт бұзған |
Жалпы емдеу мекемесіне жодаған |
|
2012 |
283 |
51 |
19 |
201 |
3 |
3 |
6 |
- |
|
2013 |
288 |
53 |
21 |
194 |
5 |
5 |
10 |
- |
|
2014 |
321 |
66 |
60 |
176 |
2 |
2 |
14 |
1 |
|
Барлығы |
892 |
170 |
100 |
571 |
10 |
10 |
30 |
1 |
I категориямен емделген науқастардың қосалқы диагноздары бойынша мәлімет көрсетілген: 20122013-2015 жылдары 1 категориямен емделген науқастардың 52,3%; 53,8% ; 55,7% жоғарғы қосалқы
диагноздармен емделген: жүрек қан айналым жүйесі, ас қорыту жүйесі, жүйке жүйесі, эндокринологиялық жүйенің т.б. дерттері. Науқастардың қосалқы диагноздары бойынша, көрсетілімдеріне байланысты мамандарға кеңес жасатылып, ем тағайындалады (кесте 3).
Кесте 3 - I категориямен емделген науқастардың қосалқы диагноздары
|
Жылдар |
Қосалқы аурулар |
||
|
Барлығы |
Абс. саны |
% |
|
|
2012 |
283 |
144 |
50,7 |
|
2012 |
288 |
155 |
53,8 |
|
2014 |
321 |
179 |
55,7 |
Балықшы санаториясының емдік климатымен қатар науқастарға тәулігіне 2 рет 200 мл саумалы берілетімен ерекшеленеді. Саумалдың құрамындағы линоль, линоленді, арахидонды май қышқылдары қорғаныш жүйесін көтеріп туберкулез бактериялырының дамуын тежейді. Сондай-ақ май қышқылдарының антиоксидаттық , бактерия жойғыш қабынуға қарсы әсері бар. Бие сүтінің құрамында 30 түрлі дәрумен, 40 түрлі иммуноглобулин, ферменттер. 1 литр бие сүтінде -20 гр аққуыз, 70 гр сүт қанты, 800 мг кальций, 500 мг фосфор, сондай-ақ калии натрий, кобальт, мыс, йод, марганец, алюмини, темір бар. Бұл микроэлементтер тін зат алмасуына оң әсерін тигізеді. Бие сүтінің ақуыз құрамының 50 % альбумин, 50 % казеин бар. Бие сүтінде лактоза және глюкозаның пайызы өте жоғары.
Сүт ферменттері -лактоферин, лактопериоксидаза теріні суландырып дақтарды кетіріп ағартады, терінің жаңаруын жақсартады. Бие сүтіндегі «С» дәрумені ағзаның ауруға қарсы тұруын арттырады. «Е» дәрумені атеросклероздың алдын-алып қандағы холестеринді азайтады. «А» дәрумені жүйке жүйесінің жұмысын жақсартып, қартаю процессін тежейді. «В» дәрумені аққуыз және су тегі зат алмасуларын реттейді. Бие сүтінде «А»дәрумені жазда көп болады, «Е» дәрумені көктемде көп болады. Қазақ биесінің 1 литр сүтінде 593 ккал бар. Ең пайдалы бие сүті -таңғы сүті. Саумалды биені сауа салысымен 30 мин ішінде қабылдау тамырларын тазалайды, жүйке жүйесін тыныштандырады, ас қорыту жүйесін жақсартады.
Сонымен, туберкулез науқасын емдеудегі бақылау санатория жағдайында сапалы жүргізіледі. Амбулаторлық емге жақсару нәтижесімен және емін толық аяқтады нәтижелері 94,2% науқастарда анықтал- ды. Этиотропты химиотерапия мен қатар патогенетикалық ем, симтоматикалық, физиотерапия, массаж, фитотерапия, емдік жаттығулар жиынтығы, саумалы күніне 2 рет, толыққанды тамақтану, таза ауа жалпы емнің нәтижелігін арттырды. Науқастарда емнен кейін қалдықты өзгерістері шектеліп, рецидив болмауына ықпал жасайды.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Аксенова К. И., Садовский А. И. Эффективность стандартного и индивидуализированного режимов химиотерапии при лечении впервые выявленных больных туберкулезом легких. // Медицина в Кузбассе. 2006- №4- С.191-192.
- Мишин В. Ю., Назарова II. В., Кононец А. С., Мякишева Т. В., Садовский А. И. Течение и эффективность лечения инфильтративного туберкулеза легких. // Проблемы туберкулеза и болезней легких -2006-№10-С.7-12.
- Мишин В. Ю., Комисарова О. Г., Наумова А. 11., Кононец А. С., Голубева Л. И., Хорошилова Н. Е., Мякишева Т. В., Садовский А. И., Нагорная Е. Д., Шевчук Е. Ю. Эффективность 11 Ь стандартного режима химиотерапии при лечении больных с рецидивами туберкулеза легких. Материалы VIII Российского съезда фтизиатров : «Туберкулез в России». М.- 2007- С.441.
- Мишин В. Ю„ Кононец А. С., Мохирева Л. В., Комисарова О. Г., Наумова А. Н., Мякишева Т. В., Голубева Л. И., Хорошилова Н. Е., Садовский А. И., Нагорная Е. Д., Шевчук Е. Ю. Эффективность II Б стандартного режима химиотерапии при лечении больных с рецидивами туберкулеза легких. // XVII Национальный конгресс по болезням органов дыхания. Сборник научных трудов. 2007. - С.168.
- Мишин В. Ю., Кононец А. С., Комисарова О. Г'., Наумова А. П., Мякишева Т. В., Г'олубева Л. И., Хорошилова II. 11, Садовский А. И., Шевчук Е. 10. Эффективность II Б стандартного режима химиотерапии при лечении впервые выявленных больных туберкулезом легких/ZXVII Национальный конгресс по болезням оршюв дыхания. Сборник научных трудов. 2007. -С. 169.
- ҚР ДСМ 20 тамыз 2014ж. №19 бұйрығы. Туберкулез бойынша профилактикалық іс шараларды ұйымдастыру және жүзеге асыру жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы.