АННОТАЦИЯ
Жұмыста әртүрлі үлгілердің беткі қабатына никель-фосфор, күміс-фосфор қабықшаларды енгізу және олардың ары қарай күміске трансформациялануы зерттелген. Үлгі ретінде тегіс бетті жалпақ металл пластиналары пайдаланылды. Ерітіндімен суландыруды қамтамасыз ету мақсатында, сонымен қатар қажетті адгезияны жасау үшін, беттік ауданды алдын ала дайындау жұмыстары жүргізілді.
Кілт сөздер: бактерицидті қаптама, фосфор, никель-фосфорлы қаптама, мыс-фосфорлы қаптама, контактілі күмістеу.
Мыс-фосфорлы және никель-фосфорлы беттерге контактілі күмістеу процесін өңдеу технологиясының ғылыми өзектілігі-күмістің бактерицидті емдік қасиеті болып табылады.
Контактілі әдіспен алынған күміс қаптамасының перспективасы, әртүрлі салада кең ауқымды қолдану аясын анықтау, өңдеу технологиясын дамыту.
Көптеген бактерицидтер басқа микроағзаларға, яғни уақ саңылауқұлақтары, балдырлар, вирустар және тағы басқаларға қарсы тұруда белсенді және өз кезегінде фунгицидтер өте жиі бактерицидті әрекетке ие. Бактерицидтерді дезинфекциялаушы зат ретінде, материалдарды және бұйымдарды биобұзылулардан қорғау үшін, антисептикалық, химиотерапиялық және дерматологиялық зат ретінде қолданады.
Зерттеу мақсаты. Контактілі әдіспен бактерицидті қасиетке ие күміс қаптамаларын алу.Зерттеу мақсатын орындау үшін алдымызға келесі міндеттерді қойдық:
- әртүрлі функционалды қасиеттері көп, контактілі әдіспен сапалы қаптама алу;
- мыс-фосфор және никель-фосфор каталитті қасиеттері бар қаптама алу технологияларын өңдеу.
Материалдар және зерттеу әдістері. Фосфорқұрамды, аморфты қаптаманы гальваникалық немесе химиялық әдістер арқылы алуға болады.
Эксперимент барысында мыс-фосфорлы және никель-фосфорлы беттерге контактілі күмістеу процесін өңдеу үшін төмендегі әдістер қолданылды:
- мыс-фосфорлы каталитті қаптамасын алу үшін, зертханалық жағдайда фосфин газын жинайтын қондырғыны құрастыру;
- әртүрлі функциональды қасиеттері көп, мыс-фосфорлы беттерге контактілі әдіспен сапалы күміс қаптамасын алу.
Зертханалық жағдайда фосфин газын алу технологиясы.
Фосфиндеу үшін фосфинді мына жолмен аламыз. Зерттеулер үшін фосфинқұрамды газды 2 г мырыш фосфидін 10% күкірт қышқылының ерітіндісімен әрекеттестіру нәтижесінде алдық.
Мырыш фосфинді ұнтақ тәрізді қышқылдық ыдырату арқылы өңдеп фосфин құрамды газды алды. Негізгі тәжірбиелерді фосфин құрамды газдармен өткізілді.
Жұмыста мыс үлгісінің бетіне каталитті қоспалар арқылы мыс- фосфиді қаптамасын алу жолы зерттелген. Қаптаманы алу кезінде үлгі ретінде ең басты жұмыс беті жазық металдан жасалынған мыс пластинка қолданылған.
Мыс фосфиді қабықты алу процесінің негізіне газ тәрізді фосфинмен бірге қосвалентті мыстың тотықсыздану реакциясы жүргізілді. Бұл үшін ең алдымен үлгінің бетіне мыс тұзды ерітіндісінің қаптамасы аланған: одан кейін осы бетті фосфинмен өңделген.
Нәтижелер және оларды талдау. Алынған қаптамадағы материалдың маңызды сапа қатарын құрайтын мыс-фосфор қабатына кантактілі әдіспен аморфты құрылымын, жаңа қасиеттерді қалыптастыру, үрдіске жүктелген шарттарға тікелей байланысты.
Осы реакция нәтижесінде металдың бетінде қара түсті мыс фосфиді түзіледі.
Таза мыс электроды (Cu); стационарлы потенциал көрсеткіші EcT(Cu2+/ cu)= +0.34B; салыстырмалы электрод күміс-хлорлы электрод (Cl- |AgCl| Ag) =+0.22B; концентрациясы AgNOs =1н; 0.1н; 0,1г/л; зерттеу ерітіндісі қолданылды. Күміс нитратындағы потенциал мәндерінің көрсеткіштері 4-суретте келтірілген.
91
Бұл әдістер қазіргі уақытта толық зерттелген, бірақ әдістің кемшіліктері жеткілікті (жоғары температуралы процесс, кеуекті материалдар ішкі бетіне қаптама алу күрделілігі, қымбат паллади қосылысты материалдардың қолдануы және т.б.). Әртүрлі материалдар бетіне төмен температуралық жағдайда, контактілі әдіспен, сапалы қаптама алудың жаңа технологиясын дайындау маңызды және өте қажет.
Қорытынды. Контактілі әдіспен мыс-фосфорлы және никель-фосфорлы беттерге алынған күміс қаптамасы, бұйымдарға жаңа функциональді қасиеттер береді, қаптама құрамында бар компоненттер (ыстыққа төзімді, химиялық тұрақты, бактерицидті, беріктігі жоғары) қабілеттілікке ие, сондай-ақ алынған қаптаманың маңызды қасиеті каталитикалық активтілігі. Мыс-фосфорлы негізінде алынған қаптаманың, физика-химиялық қасиеттеріне әсер ететін әртүрлі параметрлердің рационалды математикалық есептері дайындалды.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Баешов Ә.Б Жұрынов М.Ж. Баешова А.Қ. Электрохимия негіздері / Баешов Ә.Б Жұрынов М.Ж. Баешова А.Қ -Түркістан: ХҚТУ, 2001.-182 б.
- Сатаев М.С. Физико-химические основы и технология получения различных фосфидов и фосфидных пленок. Автореф.дисс.доктора техн.наук.-Шымкент, 2002.
- Сатаев М.С. Новые технологии на основе техногенных фосфидов в решении экологических проблем. - Алматы; Ғылым. 2001,-158 с.
- Liu Bo, Huang Yan-bin, Zhang Ping, Meng Zhao-fu, Liu De-gang, Xu Xiao-li, Chu Qing-guo. Исследование кислотного химического осаждения Ni-Cu-P покрытия //Diandu yu tushi = Electroplat and Finish. 2005. Vol. 24, №3. — P. 18-20.