ТҮЙІН
Эпилепсиямен ауратын 136 науқастар арасынан бірыңғай іріктеу тәсілін қолданып, психикалық бұзылыстары бар 76 науқас анықталды, бұл 55,8% құрады. Науқастардың барлығының арасынан бірыңғай іріктеу тәсілін қолданып анықталған аффектілік бұзылыстары бар науқастар арасында әйелдердің екі есеге жуық басымдылығы көрінеді. Аффектілік бұзылыстары бар әйелдер - 70 %; ал ерлер - 30 % құрады. Психоздық емес деңгейлі аффекті-лік бұзылыстар, дерт ұзақтығы үш жылға дейінгі әйел адамдар арасында басым тіркелді (49,3%) Мұндай қатынас әйелдерде интериктальді психоздық емес аффектілік бұзылыстарға басым бейімділікте екендігін көрсетеді.
Кілт сөздер: эпилепсия аурулар, психозды емес аффектілік бұзылыстар.
Зерттеу мақсаты: Эпилепсиямен дертті науқастардың бейпсихоздық деңгейлі пароксизмдік және перманентті аффектілік бұзылыстырының ерекшеліктерін, олардың дамуына себепші негізгі патогенездік факторларын анықтау.
Материалдар және әдістер: Қойылған мақсатқа жету келесі міндеттерді орындауды талап етті. Эпилепсиямен ауыратын науқастарда, оның ағымының әртүрлі сатыларындағы иктальді және интериктальді бейпсихоздық аффектілік бұзылыстардың таралуын зерттеу.Эпилепсиямен ауыратын науқастардағы аффектілік пароксизмдік және перманентті
психопатологиялық көріністерді саралау және жүйелеу. Эпилепсиямен ауыратын науқастардағы аффектілік бұзылыстардың қалыптасуына қатысатын негізгі патогендік факторларды анықтау. Бейпсихоздық деңгейлі интериктальді аффектілік бұзылыстары бар эпилепсиямен ауыратын науқастардың психологиялық ерекшеліктерін белгілеу.
Эпилепсия - нервтік-психикалық аурулардың ішіндегі ең көп таралғандарының санатына жатады. Эпилепсиямен аурушаңдық әр 100 мың адамға шаққанда 50-70 құраса, таралуы әр 1000 адамға 5-10 жағдайдан келеді (0,5-1,0%), олардың 20-30% дерті өмірлік болып қалады[1].
Соңғы жылдар барысында психикалық аурулардың құрылымында бейпсихоздық аффектілік бұзылыстармен сипатталатын эпилепсия түрінің өскендігі, эпилепсиялық психоздар үлесінің кемігендігі байқалады, бұл өз кезегінде дерттің клиникалық көріністерінің нақты патоморфозын көрсетеді. Психикалық бұзылыстар пайызының артуы басым дәрежеде шекаралық үрейлілікпен аффектілік бұзылыстарға байланысты (11%-дан 66% дейін) [2].
Эпилепсияның бейпсихоздық түрінің клиникасында жетекші орындардың бірін аффектілік бұзылыстар алады, олардың созылмалы ағымды барысқа айналуы да сирек емес.Бұл жағдай құрысу ұстамаларын басып, ремиссияға қол жеткізгенмен, эмоциялық сфераның бұзылыстарынан пациенттердің денсаулығының толық сауығуына кедергі келтіреді.
Эпилепсиямен науқастанған пациенттердің эмоциялық бұзылыстарын зерттеуге арналған жұмыстар аз да, қарама-қайшылықты пікірлерге толы.Бұл факт эпилепсиялық ұстамалары бар науқастарда эмоциялық бұзылыстар эпизодтарының танылмауы және аталмыш ауытқулар мен бұзылыстардың құрысу ұстамаларымен ұқсастығынан және эпилепсияға қарсы дәрмектердің жағымсыз әсерлерінен эмоциялық бұзылыстардың депрессиялық немесе уайымшылдық бұзылыстар түрінде бағалана алмауымен байланысты[3].Эпилепсиядағы депрессия пациенттердің өзімен және дәрігерлермен дерттің ауыр ағымының және әлеуметтік шеттетілудің салдары ретінде жиі қабылданады.
Эпилепсиядағы депрессиялық бұзылыстардың таралуы осы уақытқа дейін жүйелі зерттелмеген.Соңғы онжылдықтарда эпилепсиядағы психикалық патологияның таралуының арту тенденциясы байқалады, әсіресе, бұл бейпсихоздық аффектілік бұзылыстарға қатысты. Аталғандардың барлығы көптеген ғалымдардың осы сұрақтарды зерттеуге қызығушылығын арттыруда. Көп жылдар бойына жүргізілген жұмыс анализінің нәтижелеріне жүгінейік. 20112014 ж.ж. зерттеулерден өткен барлық науқастардан эпилепсиямен дертті науқастар 136 адамды құрады. Эпилепсиямен дертті, бақылауда тұратын, науқастар арасынан бірыңғай іріктеу тәсілін қолданып, психикалық бұзылыстары бар 76 науқас анықталды, бұл 55,8% құрады.
1 суретте, Шымкент қаласындағы эпилепсиямен ауыратын науқастардың барлығының арасынан бірыңғай іріктеу тәсілін қолданып анықталған, интериктальді психикалық бұзылыстардың барлық түрлері келтірілген. Бұлар ОҚМФА кафедрасының бақылауында тұратындар. Олардың ішінде жеке тұлғалық өзгерістері бар науқастар жиі анықталды (интериктальді психикалық бұзылыстары бар науқастардың 54 немесе 40,3%). Жобамен науқастардың төрттен бірінің(35 адам немесе 25,4%) клиникалық көріністерінде аффектілік бұзылыстар бақыланды. Үрейлілік бұзылыстар науқастардың бестен бірінің (27 науқас немесе 20,1%) клиникасында анықталған. Деменциялар науқастардың тек 11,2% нақталған (15 адам).
102
Эпилепсиялық психоздар мен сананың бұлыңғырлану бұзылыстары жағдайлардың аз мөлшерінде, сәйкес 0,8% и 2,2% тіркелді (1 және 3 науқас).
Интериктальді кезеңінде бейпсихоздық және аффектілік бұзылыстары бар эпилепсиямен дертті науқастардың санының мардымды артқандығын атау керек.
Әрі қарай, әртүрлі аффектілік бұзылыстармен біздерде бақылауда болған, эпилепсиямен дертті науқастардың гендерлік құрамын қарастырайық.
2 суретте келтірілгендей,аффектілік бұзылыстары бар науқастар арасында әйелдердің еке есеге жуық басымдылығы көрінеді. Аффектілік бұзылыстары бар әйелдер - 70 %; ал ерлер - 30 % құрады. Мұндай қатынас әйел жыныстылардың интериктальді бейпсихоздық аффектілік бұзылыстарға басым бейімділікте екендігіне нұсқайды.
|
Ұзақтығы |
Науқастар саны |
Пайыздық қатынасы |
|
0-3 жыл |
67 |
49,3 |
|
3 - 15 жыл |
38 |
27,8 |
|
> 15 жыл |
31 |
22,9 |
|
Барлығы: |
136 |
100 |
Кесте 1 - Дерт ұзақтығының аффектілік бұзылыстарға әсері (n=136)
3 кестеде көрсетілгендей, аффектілік бұзылыстар алғашқы үш жылдардағы дертті науқастар арасында басым (49,3%). Интериктальді кезеңдегі аффектілік бұзылыстарға келсек, дерттің ұзағырақ ағымында да бақыланады - 15 жылдан аса (22,9%). Аталғандарды тұжырымдай келе, психоздық деңгейге жетпеген аффектілік патологияның дерттің ағымына әсерінің қолайлылау екендігі турасында қорытындылауға болады.
103
31 мен 40 жас арасындағы санатпен салыстырғанда, бейпсихоздық аффектілік бұзылыстары бар дерттілердің 30 жасқа дейінгілердегі үлесінің басымдылығы өзіне көңіл аударады. 40 жастан асқан адамдарда интериктальді кезеңдегі психоздық емес аффектілік бұзылыстардың 17,4%-дан 28,7%-ға дейінгі үдемелі өсуі бақыланды. Аталған бұзылыстардың 30 жастағылардағы таралуы 51-60 жас арасындағылардағы көрсеткіштермен бірдей.
Жалғасатын анализде біздер, әр жастарда аффектілік патологияның дамуына
бейімдейтін, патогенді факторлардың біркелкі еместігін көрсетеміз
Қорытынды:
- Интериктальді психикалық бұзылыстар арасында психоздық емес деңгейлі аффектілік бұзылыстары бар науқастар 25,4% құрады.
- Интериктальді кезеңдегі психоздық емес аффектілік бұзылыстары бар эпилепсиямен дертті науқастар санының артқандығын белгілеу керек.
- Психоздық емес деңгейлі аффектілік бұзылыстар, дерт ұзақтығы үш жылға дейінгі әйел жынысты адамдар арасында басым тіркелді (49,3%) (% =9,31; р<0,005).
- Эпилепсиямен дертті науқастардың интериктальді кезеңдегі бейпсихоздық аффектілік бұзылыстары жасы 30 дейінгілер мен жасы 50 асқандарда жиірек бақыланды (%2=6,45; р<0,05).
- Эпилепсиямен дертті науқастардағы бейпсихоздық деңгейлі интериктальді аффектілік бұзылыстары:эмоциялық тұрақсыздық түрінде (16,1%),дисфориялық депрессиялар түрінде (14,2%),%), ішқұсалық депрессиялары түрінде (13,6%), ипохондриялық депрессиялар түрінде (10,9%), үрейлілік депрессиялар түрінде (8,5%), астениялық депрессиялар түрінде (7,3%), адинамиялық депрессиялар түрінде (7,9%) тіркелді. Науқастардың 5,4% деперсонализациялы депрессиялар бақыланды. Аралас жағдайлар 5,3%тіркелді. Истериялық депрессиялары бар науқастар 4,1% құрады. Психоздық симптомдарсыз маниаформды бұзылыстар кәдімгідей сирек кездесті: пациенттердің 3,8%. Сондай-ақ жабысқақтық депрессиялары да бақыланғандардың 2,9%, жиі кездеспеді.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Киссин М.Я. Клиническая эпилептология / М.Я. Киссин. -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2009. - 256 с.
- Киссин М.Я. Структура и динамика психических расстройств у больных эпилепсией // Психиатрия. - 2006. - Т. 7. - С. 361-371.
- Лебедева A.B. Особенности депрессии у пациентов с эпилепсией / A.B. Лебедева // Рус.мед. журн. - 2007. - Т. 15, № 10. - С. 892.