АННОТАЦИЯ
Жұмыстың мақсаты: Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттардың индометацинге сезімталдығына байланысты қанының құрамындағы липидтердің асқын тотық өнімдері жағдайы зертеу.
Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттар қанының құрамындағы липидтердің асқын тотық өнімдерінің ішінен диенді қоспалардың мөлшері жалпы топта индометацинді сынақтан кейін сенімді түрде өзгерді, ол болмыстық көрсеткішімен салыстырғанда 54,5%-ға өссе, липидтердің гидроасқын тотығы және тиобарбитурат қышқылымен әсерлесетін өнімдер өзгеріссіз жағдайда болды.
Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттардың ндометацинге сезімталдығына байланысты қанындағы диенді қоспалар мөлшерінің болмыстық көрсеткішіне қарағанда
«төзімді» топта өзгеріссіз болды, «сезімтал» топтағы сырқаттар қанының құрамындағы оның мөлшері 64,1%-ға, ал «өте сезімтал» топта екі еседей(207%-ға) жоғарылады
Кілт сөздері: Құздама тәріздес артрит, индометацинге сезімталдығы, липидтердің асқын тотығы.
Кіріспе: Клиницистердің алдына қойған қиын мәселелерінің бірі- остеоартроз ауруының айқын зардапты синдромын емдеуде, әсерлі және қауіпсіз ем тағайындау. Мұндай жағдайларда бүгінгі таңда бейстероидты қабынуға қарсы дәрілер кеңінен қолданылуда. Ал бұл дәрілік препараттарды қолдану ішек-қарын жолдарында, жағымсыз жағдайлар (гастропатиялар) туындатады [1,2,3]. Қазіргі таңда бұл дәрілерден пайда болатын гастропатияны алдын алу және оны ерте аңғару өзекті мәселелердің бірі, оның асқынуынан асқазаннан қан кетсе, кейде өлімге де алып келеді. Бейстероидты қабынуға қарсы дәрілерді тағайындағанда асқазанның ұлтабар аймағында олардың ойық-жара туындататын әсері, науқастардың барлығында бірдей кездесе бермейді. Сондықтан, остеоартроз кезінде бейстероидты қабынуға қарсы препараттардың салдарынан туындайтын гастропатияның дамуы мен таралу тетіктері толығынан зерттеуді қажет ететін мәселе [4].
Жұмыстың мақсаты: Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттардың индометацинге сезімталдығына байланысты қанының құрамындағы липидтердің асқын тотық өнімдері жағдайы зертеу
Зерттеу әдістері. Индометацинге организмнің даралық сезімталдығын толық анықтау үшін алдын ала 1%-ды индометациннің суда ерітіндісі жасалынды. Зерттеуге алынған жануарлардың құйрығынан 0,3мл қан алынды және оның жалпы көлемі физио-логиялық ерітінді қолданылып 3,0мл жеткізілді, бұл алынған көлемді тепе-теңдей екіге бөліп, бірінші бөлігіне 0,01мл 10-4м сулы индометациннің ерітіндісі, ал екінші бөлігіне - 0,01мл физиологиялық ерітінді құйылды. Одан соң сынаққа алынған ерітінділер 30 минөтке 370С жағдайында термостатта ұсталынды.Бұл жағдайдан соң қос сынақты 1500 айнал/мин жылдамдықпен центрифугада айналдырып, тұнба үстінен көлемі 1,0 мл ерітінді алынды оны ХЛМЦ-01 аспабына енгізіп сыртқы әсерсіз хемилюминесценция анықталды. Одан соң әсерленген хемилюминесценцияны анықтау үшін 3%-0,5мл сутегінің асқын тотығын қосып, әсерленген жалпы шұғыла шашырату және асқын тотық радикалдарының түзілу жылдамдығының деңгейі хемилюминометр аспап арқылы 5 минөт бойы анықталды. Бұл әдіс in vitro жағдайында жасалынды. Организмнің индометацинге даралық төзімділігін немесе сезімталдығын анықтауда алынған деректерді толық дәлелдеу үшін бұл әдіс in vivo жағдайында да жасалынды. Сынақтың алдынан және 3 сағаттан соң қан ерітіндісінің хемилюминесценттік көрсеткіштерін зертедік. Бұл әдіс in vivo жағдайында жасалынды[4,5].
Организмнің индометацинге даралық сезімталдығы оған төзімділік көрсеткішінің есептеу өрнегі арқылы анықталды: мұндағы: ИТК- индометацинге төзімділік көрсеткіш; ХЛөб - өз бетінше хемилюминсценция, ХЛәс-әсерленген хемилюминсценция, АТРТЖ - асқын тотық радикалдарының түзілуі жылдамдығы, 1-сынаққа дейінгі көрсеткіш,2-сынақтан кейінгі хемилюминеценттік көрсеткіштер;
Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттар қанының құрамындағы липидтердің асқын тотығу деңгейі бейстероидты қабынуға қарсы препараттардың, соның ішінде организмнің индометацинге сезімталдығына байланысты индометацинді сынақ арқылы зерттелді. Соның ішінде диенді қоспалар, липидтердің гидроасқын тотығы және тиобарбитурат қышқылымен әсерлесетін өнімдер көрсеткішінің деңгейі биохимиялық әдіспен анықталды. Науқастардың қан эритроциттеріндегі диенді қоспаларының деңгейі жалпыға аян Гаврилов В.В. және Мишкорудная М.И. әдісімен анықталды, липидтердің асқын тотығының алғашқы өнімдерін УФ- спектрін жұту максимумын 233 нм ұзындығында өлшенді. Диенді қоспалардың мөлшерін мг/липидке оптикалық тығыздық бірлігінде берілді [6].
Қан эритроциттерінде липидтердің гидроасқын тотықтарының деңгейі Мирончик В.В. [6] әдісімен анықталды. Әдістің негізінде радонисті аммониймен түрлі- түсті кешен түзейтін липидтердің гидрототықтарының Fe+2, Fe+3-ге айналдыратын қабілеті жатыр. Липидтердің гидроасқын тотықтарының деңгейі оптикалық тығыздық бірлігімен өлшенді.
Липидтердің асқын тотықтарының соңғы өнімі тиобарбитурат қышқылымен әрекеттесетін өнімдерінің мөлшері [6] әдістерімен анықталды. Өнімнің тиобарбитурат қышқылымен әрекеттесетін мөлшері молярлық экстинкция көрсеткішін ескеріп жүргізілді, көрсеткіш 1,56х105 моль/см.
Зерттеу нәтижелері. Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттардың «жалпы» тобындағы диенді қоспалардың болмыстық көрсеткіштерін 100%-ға тең деп алғанда, «төзімді» топта оның мөлшері өзгеріссіз болса, ал «сезімтал» топта 18,2%-ға, «өте сезімтал» тобында 36,4%-ға сәйкес жоғарылады.
Индометацинді in vitro сынақтан кейін сырқаттар қанының құрамындағы диенді қоспалар мөлшерлері жалпы топта 72,7%-ға өссе, ал липидтердің гидроасқын тотығы мен тиобарбитурат қышқылымен әсерлесетін өнімдердің мөлшерлері өзгеріссіз жағдайда болды (1-кесте).
131
1-кесте - Құздама тәріздес артритпен ауыратын науқастар қанының құрамындағы липидтердің асқын тотық өнімдері көрсеткіштерінің индометацинді сынақтан кейін өзгеруі (in vivo)
|
Көрсеткіштер |
Топтар |
||||
|
жалпы (n=68) |
төзімді (n=51) |
сезімтал (n=11) |
өте сезімтал (n=6) |
||
|
ДҚ (Отб/мг липидке) |
1 2 |
0,33+0,03 0,51+0,03* |
0,35+0,02 0,36+0,02 |
0,42+0,02* 0,82+0,05** |
0,54+0,03* 1,1+0,04** |
|
ЛГАТ (Отб/мг липидке) |
1 2 |
3,3+0,3 3,6+0,4 |
3,2+0,19 3,1+0,25 |
3,5+0,18 3,4+0,30 |
3,5+0,21 3,6+0,41 |
|
ТБК-ӘӨ (мкмоль/мг |
1 2 |
60,3+6,0 61,4+5,4 |
60,7+3,6 60,9+0,25 |
61,4+3,7 60,8+5,3 |
62,9+3,7 62,3+6,1 |
|
ДҚ-диенді қоспалар; ЛГАТ- липидтердің гидроасқын тотығы; ТБҚ-ӘӨ- тиобарбитурат қышқылымен әрекеттесетін өнімдері; 1-сынаққа дейінгі көрсет- кіш; 2- сынақтан кейінгі көрсеткіш; * р<0,05- жалпы топпен салыстырғандағы нақты көрсеткіш; **р<0,05-сынаққа дейінгі көрсеткішпен салыстырғандағы нақты көрсеткіш; |
|||||
Сонымен, құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттар қанының құрамындағы липидтердің асқын тотық өнімдерінің ішінен тек қана диенді қоспалар мөлшері индометацинді сынақтың нәтижесінде өзгерді. Индометацинге «сезімтал» және «өте сезімтал» топтағы сырқаттар қанының құрамында диенді қоспалар мөлшері жоғарылады. Оның өсу деңгейінің ең үлкен мәні «өте сезімтал» топта орын алды, ал «төзімді» топтағы сырқаттарда өзгермеді. Бейстероидты қабынуға қарсы препараттардың әсерінен орын алатын гастропатияның жағдайы
Индометацинге «төзімді» топтағы қанның құрамындағы диенді қоспалардың мөлшері болмыстық көрсеткішіне қарағанда өзгеріссіз болды, «сезімтал» топтағы сырқаттар қанының құрамындағы оның мөлшері 64,1%-ға, ал «өте сезімтал» топта екі еседей жоғарылады (сурет). Ал
132
липидтердің гидроасқын тотығы және тиобарбитурат қышқылымен әрекеттесетін өнімде-рінің көрсеткіштері өзгеріссіз қалды.
Сонымен, құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттардың қанына in vitro индометацинмен әсер еткенде науқастар қанының құрамында липидтердің асқын тотық өнімдерінің ішінен сенімді түрде тек қана диенді қоспалар мөлшері өзгерді.
Қорытынды:
- .Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттар қанының құрамындағы липидтердің асқын тотық өнімдерінің ішінен диенді қоспалардың мөлшері жалпы топта индометацинді сынақтан кейін сенімді түрде өзгерді, ол болмыстық көрсеткішімен салыстырғанда 54,5%-ға өссе, липидтердің гидроасқын тотығы және тиобарбитурат қышқылымен әсерлесетін өнімдер өзгеріссіз жағдайда болды.
- .Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттардың ндометацинге сезімталдығына байланысты қанындағы диенді қоспалар мөлшерінің болмыстық көрсеткішіне қарағанда «төзімді» топта өзгеріссіз болды, «сезімтал» топтағы сырқаттар қанының құрамындағы оның мөлшері 64,1%-ға, ал «өте сезімтал» топта екі еседей(207%-ға) жоғарылады
ӘДЕБИЕТТЕР
- Насонова В.А. Рациональное применение нестероидных противо-воспалительныхпрепаратов в ревматологии // Рус. Мед. журн. - 2002.-Т. 10. -№6.-С.302-307.
- Chan F.K. Craham D.Y. Review article prevention of non-steroidal anti- inflammatory drug gastrointestinal complications - review and recommendations dased on risk assessment //Aliment. Pharmacol. Ther.- 2004.-Vol.19, №10.-P.1051- 1061.
- Hawkey C.J. Nom-steroidal anti-inflammatory drug gastropathy // Gastroenterology. - 2000. - Vol.119, №2.-P.521-535.
- 4.Орманов Н.Ж. Сырманова Н.Р., Бақытжанұлы Б. Тәжірибелік жануарларда индометацинге сезімталдығына байланысты гастропатияның даму жағдайы //Сборник трудов научно-практической конференции «Актуальные проблемы и профилактики профессиональной патологии и гигиена труда» посвященной памяти доктора медицинских наук, профессора Адильбековой Дариги Айдановны .3 мая 2013 года.Шымкент 2013 г. С.10-14
- 5.Орманов Н.Ж., Сырманова Н.Р. Алиева Т. Құздама тәріздес артритпен ауыратын сырқаттар қанының құрамындағы глутатион түрлерінің индометацинге сезімталдығына байланысты өзгерістері. //Сборник трудов научно-практической конференции «Актуальные проблемы и профилактики профессиональной патологии и гигиена труда», посвященной памяти доктора медицинских наук, профессора Адильбековой Дариги Айдановны .3 мая 2013 года.Шымкент 2013 г. С.19-23
- 6.Арутюнян А.В., Дубинина Е.Е., Зыбина Н.А. Методы оценки свободнорадикального окисления и антиоксидантной системы организма. - Спб.: ИКФ-Фолиант, 2000. - 104 c.