ТҮЙІН
Инсульт - мүгедектікке әкелетін себептерден бірінші орынды алады. Инсульт алған науқас реабилитация шараларын жүргізген жағдайда қимылы, когнитивті бұзылыстары және ауруға бейімделуі байқалады. Мақалада инсультпен ауырған науқастардың қимыл қозғалысын оңалту мақсатында емдік денешынықтыру, электростимуляциялық аппараттары арқылы тепе-теңдігін,өзін- өзі қамтамасыз ете алу қызметтерін қалпына келтіру іс-шаралары көрсетілген.
Кілт сөздер: инсульт, реабилитация, когнитивті бұзылыстары, қимылдың бұзылысы, сөйлеу функциясы.
Инсультпен ауырған науқастардың қимыл қозғалысы бұзылысында қолданылатын негізгі әдістері емдік денешынықтыру (кинезотерапия),қимыл- қозғалысын (толық немесе жартылай) зақымдалған жерін, күшін және тепе-теңдігін,өзін-өзі қамтамасыз ете алу қызметтерін қалпына келтіру.
Арнайы оңалту орталықтарында кинезотерапиядан басқа электростимуляциялық жүйке- бұлшықет аппараттарын тағайындап, шеткері зақымданған бөліктерді және биологиялық кері байланыс шаралары жүргізеді. Инсульт алған күннен бастап жалпы жағдайы мен есі қалыпты болған жағдайда емдік денешынықтыру шаралары жүргізіледі.Алғашында пассивті жаттығулар (зақымданған барлық шеткері буындарын реаниматолог немесе жаттықтырылған туыстары қимылдатып көреді).Жаттығуларды пульстар мен қан қысымын бақылай отырып жүргізіледі.Келесі жаттығуларын қиындата түседі,науқасты отырғызып,кейін төсекке өз бетінше отырып, тұруын үйретеді.. Бұл этапта науқастың аяқтары салданған жағдайда жатқан немесе орындықта отырған қалпында аяғын қимылдату арқылы жүзеге асырады.Әдіскердің көмегімен алдымен тұруды үйренеді, кейін өз бетінше жататын төсегінің бұғаттарынан ұстап үйретеді.Бұл кезде науқас салданған және сау аяғымен қалыпты жағдайда тұруға тырысады.Кейінірек науқас жүруді бірте -бірте үйренеді.Алдымен бір орнында тұрып жүруді,кейін жататын төсегінің бұғаттарынан ұстап,одан кейін үш аяқты немесе төрт аяқты тіреу тренажорымен жүріп үйренеді.Науқас өз бетінше ешкімнің көмегінсіз жүруді тепе-теңдігі қалыпыты болғанда және жеңіл салданғанда жүруге болады.Қадамдарының арасымен қимыл-қозғалысын көбейту: бөлме ішінде жүру, кейіннен аурухананың дәлізінде, теппешектерде, аулаға шығып жүру және транспорттарды қолдану.
Тұрмыстық заттарды және өзбетінше қызмет жасауды кезең бойынша қалпына келтіру.Алдымен өз бетінше қызмет жасауды оңайынан үйрену:өз бетінше тамақтану, жеке бас гигиенасы, кейіннен өзбетінше киіну, дәретқана мен жуынатын ванналарды қолдануды үйрену.
Инсульттен кейінгі ең бір қауіпті асқынулардың бірі зақымдалған бұлшықет тонусының өршуі. Іс-шаралар тонусының өршуін төмендетуге бағытталған олар:
- Емдеу жүргізу (шеткері бөліктеріне 2сағатқа арнайы лангетті қою (күніне 1-2 рет), ол бұлшықеттің тонусын жоғарлатады және босаңсытады);
- Тонусы жоғары жерлерге массаж жасау (мысалы, иықтың бүгілетін жерлеріне,
буындарға,саусақтарға және бүгілген тізе буындарына), жай қимылмен ысқылау арқылы жүргізіледі;
- жылымен емдеу - спастикалық бұлышықеттерге парафин және озокеритді аппликация қолданылады.
Бұлшықеттің тонусының өршуі бар науқастарға жаттығулар жасалынбады , асқындырып алуы мүмін: резиналы допты қысу немесе дөңгелек айналдыру, бұлшықеттің бүккіш буындарына эспандер қолдану. Инсульттен кейінгі кезеңдегі (алғашқы 1-3 айында)басқа асқынуларға буындардың зақымдалуы болып саналады. Осы жағдайда жансыздандыратын емшаралар жүргізіледі, олар электротерапия, магнитотерапия, лазеротерапия және инемен емдеу.
ҚОРЫТЫНДЫ:
Инсульт алған науқас үшін жоспарланған іс-шараларды жүргізу тиімді болып саналады. Реабилитациялық емдеуді ерте бастамағанда, науқастың жүрісі, қозғалысы қалыпсыз күйде қалып, яғни, дұрыс қолданбау синдромы немесе қолдана алмау синдромы қалыптасады. Бұдан кейінгі қалпына келтіру үшін жасалған емдеулер кеш болуы мүмкін. Инсульт алған науқасқа ерте жасалған реабилитациялық емдеу мүмкіндігінше мүгедектікті жеңілдету, азайту тіпті мүгедек болғызбауға тырысу мақсатында жасалады. Қайталамалы инсульттің болдырмас үшін алдын алу
шараларын қадағалау қажет.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Кадыков А.С., Черникова Л.А., Калашникова Л.А., Шахпаронова Н.В. Ранняя реабилитация больных с нарушениями мозгового кровообращения. //Невролгич. журн.-1997-№1-С.24-27.
- Медицинская реабилитация: Руководство для врачей/ Под ред. В.А. Епифанова. - М.: МЕДпресс-информ, 2005. - 328с
- Основы медицинской реабилитологии / А. С. Медведев. -Минск : Беларус. навука, 2010. - 435 с.
- Кадыков А.С. Реабилитация после инсульта.-М: «Миклош»,2003-176С.
- Рябова В.С. Отдаленные последствия мозгового инсульта (по материалам регистра).//Журн.невропат.и психиатр.-1986-№4-С.532-536.
- Кадыков А.С., Черникова Л.А., Шведков В.В. Жизнь после инсульта. Популярн.практическое руководство по реабилитации больных, перенсших инсульт. М., «Миклош»,2002-46С.