Жүрек-қан тамырлар жүйесінің ең көп тараған ауруларының бірі - артериялық гипертония, ал оны емдеудің экономикалық тиімділігін бағалау кардиологиядағы фармакоэкономикалық өзекті мәселерінің бірі болып табылады [1]. Дүниежүзілік статистика бойынша ересек турғындар арасында артериалды гипертония ауруымен 21-25% зардап шегеді [2], ал бул көрсеткіш ҚР бойынша 24,3% қурайды және оның жиілігі жасының өсуіне байланысты 10 есе өседі [3]. Жалпы өлім көрсеткішінің себебі ретінде артериалды гипертония ауруы 2050% қурайды [4]. Сырқаттардың 90% артериалды гипертонияның І және ІІ дәрежесіне тең. Осыған байланысты артериалды қан қысымының тым жоғары емес көрсеткіштеріндегі артериалды гипертония ауруын ерте емдеу - алдын-алу іс -шараларын өткізу ең жоғары клиникалық және экономикалық нәтижелер береді. Фармацевтикалық нарықтағы антигипертензиялық дәрілерді сырқаттарды оңтайлы емдеу үшін қолдану өзекті мәселенің бірі.
Жумысгың мақсаты: Фармакоэкономикалық көрсеткіштер негізінде ІІ дәрежелі артериялық гипертониямен ауыратын науқастарды әртүрлі фармакотерапиялық кешендердің тиімділігімен клиникалық әйгіленістерінің жиілігі аркылы бағалау.
Зерттелген топтар және зерттеу әдістері. Жумыстың міндеттеріне сәйкес 50 дені сау адам және артериалды гипертонияның ІІ дәрежесімен ауыратын 90 науқас зерттеуге алынды. Олар фармакотерапиялық кешендермен емдеуге байланысты үш топқа бөлінді. 1-топтағы сырқаттар:ФТК-1, индамид (1,5 мг), фозикард (10 мг), кардилопин (5 мг); 2-топ:ФТК-2, ко-диован (80/12,5 мг), кардилопин (5 мг); 3-топ:ФТК- 3,арифон (1,5 мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) дәрілерін нусқау бойынша күніне бір рет қабылдады. Емдеу - бақылау мерзімі 6 ай. Фармакотерапиялық кешендердің фармакоэкономикалық жағдайын зерттеу үшін дәрілік заттардың бағаларын «Еврофарма» фирмасының қуны арқылы зерттедік. Есептеу стандарттық әдіс бойынша зерттеліп, науқастың толық бағасы «шығындар-тиімділік» пен «пайдалылық-тиімділік», фармакотерапиялық кешендердің фармакоэкономикалық тиімділігін есептеу үшін сырқаттардың клиникалық әйгіленістерінің жиілігінің анықтадық[4]. Бул зерттеулер емге дейін және 6 айдан кейін қолданылды.
Зерттеу нәтижелері. Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың клиникалық әйгіленістерінің жиілігінің емге дейінгі жағдайы 17 кестеде көрсетілген. Бул науқастарда емге дейін бастың ауруы 96 (80%) сырқаттарда орын алады, бастың айналуы 85 сырқаттарда (71%) болды, оның ішінде 56 (46,6%) науқастарда бул жағдай АҚ жоғарылауына байланысты болды, ал 29 сырқаттарда (24,4%) психоэмоциональды күштену немесе күйзеліс кезінде орын алды. Жүрек аймағында ауырсыну әйгелінісі 48 (40%) науқастарда орын алды, жүрек қағысы және жүрек аймағында ауырсыну сезімі 58 (48,8 %) сырқаттарда болды. Неврологиялық әйгеліністер соның ішінде жүрек айну, кулак шулы, қөздің алдында қараңдау, естің бузылуы 84 (70%) сырқаттарда орын алса, шаршау,еңбекке қабылетінің төмендеуі 16(13,3%) науқастарда орын алды.
Кесте 1 - Артериалык гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі наукастардың клиникалык
әйгіленістерінің жиілігінің емге дейінгі жағдайы
Артериалык гипертензиямен ауыратын ІІ жиілігінің фармакотерапиялык кешеннің әсерінен гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі наукастардың
дәрежелі наукастардың клиникалык әйгіленістерінің өзгеру жағдайы 18-кестеде көрсетілген. Артериалык бас ауру әйгіленістерінің жиілігінің курамында: индамид
|
Әйгіленістер |
Абс. |
(%) |
|
Бас ауруы |
96 |
80±4.0 |
|
Бастың айналуы АҚ көтерілген жағдайда психо-эмоционалды күштену кезінде |
56 29 |
46,6±1,8 24,4±0,97 |
|
Жүрек аймағында ауырсыну |
48 |
40.0±1,33 |
|
Жүрек қағысы және жүрек аймағында ауырсыну сезімі |
58 |
48,8±1,93 |
|
Неврологиялық әйгеліністер (жүрек айну, кулак шулы, қөздің алдында қараңдау, естің бузылуы) |
84 |
70±2,8 |
|
Шаршау,еңбекке қабылетінің төмендеуі |
16 |
13,3±0,06 |
(1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 80±4.0%-дан 60±2,2%- ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 25%-ға азайады, қүрамында: ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен бас ауру әйгіленістері 80±4.0%-дан 30±2,2%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 62,5%-ға азайады. Қүрамында арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен бас ауру әйгіленістері 80±4.0%-дан 50±2,1%-ға дейін төмендейді , яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 37,5%-ға азайады.
Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың бастың айналуы АҚ көтерілген жағдайда және психоэмоционалды күштену кезінде бас айналу әйгіленістерінің жиілігінің қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 46,6±1,8%-дан 30,0±1,5%-ға және 24,4±0,9%-дан 23,3±0,9%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 35,7%-ға және 5,5%-ға азайады, Қүрамында: ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) бас айлану әйгіленістері 46,6±1,8%-дан 16,6±0,8%-ға және 24,4±0,9%-дан 10,0±0,9%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 64,4%-ға және 59,1%-ға азайады, Қүрамында: арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен бас айлану әйгіленістері 46,6±1,8%-дан 26,6±0,8%-ға және 24,4±0,9%-дан 16,6±0,9%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 43,2%-ға және 59,1%-ға азайады.
Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың жүрек аймағында ауырсыну әйгіленістерінің жиілігінің қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 53,3±2,1%-дан 40,0 ±1,3%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 24,9%-ға азайады, Қүрамында: метопролол : ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) жүрек аймағында ауырсыну әйгіленістері 53,3±2,1%-дан 10,0 ±0,9%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 75%-ға азайады, Қүрамында: арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) жүрек аймағында ауырсыну әйгіленістері 53,3±2,1%-дан 23,3 ±1,0%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 56,3%-ға азайады, Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың жүрек қағысы және жүрек аймағында ауырсыну сезімі әйгіленістерінің жиілігінің қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 48,8,3±1,93%-дан 36,6 ±1,93%- ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 25%-ға азайады, Қүрамында: ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен жүрек қағысы және жүрек аймағында ауырсыну сезімі әйгіленістері 48,8,3±1,93%-дан 6,6 ±0,33%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 86,5%-ға азайады.
Қүрамында: арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) бар фармакотерапиялық кешенінің жүрек қағысы және жүрек аймағында ауырсыну сезімі әйгіленістері 48,8,3±1,93%-дан 20,0 ±1,0%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 59,1%-ға азайады Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың неврологиялық әйгеліністер (жүрек айну, қүлақ шулы, қөздің алдында қараңдау, естің бүзылуы) әйгіленістерінің жиілігінің қүрамында: фозикард (10мг), тромбокард(100мг),метопролол(50мг) және ультрокс (10мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 70±2,8%-дан 15,0 ±0,8%-ға дейін
төмендейді, яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 78,6%-ға азайады, Қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен неврологиялық әйгеліністер (жүрек айну, күлақ шулы, қөздің алдында қараңдау, естің бүзылуы) әйгіленістері 70±2,8%-дан 3,3 ±0,1%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 95,3%-ға азайады.
Қүрамында арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен неврологиялық әйгеліністер (жүрек айну, қүлақ шулы, қөздің алдында қараңдау,естің бүзылуы) әйгіленістері 70±2,8%-дан13,3 ±0,6%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 81 %-ға азайады, Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың шаршау,еңбекке қабылетінің төмендеуі әйгіленістерінің жиілігінің қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 13,3±0,06%-дан 6,6 ±0,03%-ға дейін төмендейді, яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 51,4%-ға азайады, Қүрамында: ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен шаршау, еңбекке қабылетінің төмендеуі әйгіленістері 13,3±0,06%-дан 3,3 ±0,16%-ға дейін төмендейді, яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 75,2%-ға азайады.
Қүрамында арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен шаршау, еңбекке қабылетінің төмендеуі әйгіленістері 13,3±0,06%-дан 6,6 ±0,03%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 51,4%-ға азайады.
Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің емге дейінгі деңгейі 46,1 ±1,8 %-5а тең болды, бүл әйгіленістердің жинағының орташа жиілігінің қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен 46,1±1,8%-дан 28,7±1,4%-ға дейін төмендейді, яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 37,2%-ға азайады. Қүрамында: ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен әйгіленістердің жинағының орташа жиілігі 46,1±1,8%-дан 11,4±1,8%-ға дейін төмендейді, яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 75,3%-ға азайады. Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың әйгіленістердің жинағының орташа жиілігі қүрамында: арифон (1,5мг), 46,1±1,8%-дан
22,8±1,1%-ға дейін төмендейді ,яғни емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 50,6%-ға азайады.
Кесте 2 - Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың клиникалық әйгіленістерінің жиілігінің фармакотерапиялық кешеннің әсерінен өзгеру жағдайы
|
Әйгіленістер (%) |
Емге дейін(п- 120) |
ФТК-1 (п-30) |
ФТК-2 (п-30) |
ФТК-3 (п-30) |
|
Бас ауруы |
80±4.0 |
60±2,2 |
30,0±1,4 |
50±2,1 |
|
Бастың айналуы АҚ көтерілген жағдайда |
46,6±1,8 |
30,0±1,5 |
16,6±0,8 |
26,6±1,3 |
|
-психоэмоционалды күштену кезінде |
24,4±0,9 |
23,3±0,9 |
10,0±0,9 |
20,0±0,9 |
|
Жүрек аймағында ауырсыну |
53,3±2,1 |
40.0±1,3 |
10.0±0,9 |
23,3±1,0 |
|
Жүрек қағысы және жүрек аймағында ауырсыну сезімі |
48,8±1,93 |
36,6±1,93 |
6,6±0,33 |
20,0±1,0 |
|
Неврологиялық әйгеліністер (жүрек айну, қүлақ шулы, қөздің алдында қараңдау, естің бүзылуы) |
70±2,8 |
15,0±0,8 |
3,3±0,1 |
13,3±0,6 |
|
Шаршау, еңбекке қабылетінің төмен-деуі |
13,3±0,06 |
6,6±0,03 |
3,3±0,16 |
6,6±0,06 |
|
ЖИНАҒЫ |
46,1±1,8 |
28,7±1,4 |
11,4±1,8 |
22,8±1,1 |
Сонымен, зертеу нәтижесінде алынған мәліметтер артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігі қүрамында: ко-диован (80/12,5мг),
кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен ең төменгі мәнге ие болды және 1- ФТК (индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) қарағанда 60,3%-ға азайады, ал 3-ФТК(индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) салыстырғанда 50,0% -ға төмендеді. Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың «Шығын - пайда» көрсеткішінің клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты фармакотерапиялық кешендердің әсерінен өзгеруі 19-кестеде көрсетілген. Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың «Шығын - пайда» көрсеткішінің клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты фармакотерапиялық кешендердің әсерінен өзгеруі 19-кестеде көрсетілген. Қүрамында: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты 46,1±1,8%-дан 28,7±1,4%*-ға төмендейді, яғни емге дейінгі деңгейіне
қарағанда меншікті тиімділік 60,0±3,1%ға тең болды; 24 апта ішіндегі жиынтық шығыны тенгемен есептегенде 75911,0 тенгеге тең болды, шығын-пайда» коэффициенті тенгемен есептегенде 1265,2 тенгені қүрайды.
Қүрамында: ко-диован (80/12,5мг), кардилопин (5мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты 46,1 ±1,8%-дан 11,4±1,8%*-ға төмендейді, яғни емге дейінгі деңгейіне қарағанда меншікті тиімділік 304,4±15,2%-ға тең болды; 24 апта ішіндегі жиынтық шығыны тенгемен есептегенде 75911,0 тенгеге тең болды, шығын-пайда» коэффициенті тенгемен есептегенде 208,4 тенгені қүрайды. Қүрамында: арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты 46,1±1,8%-дан 22,8±1,1%*-ға төмендейді, яғни емге дейінгі деңгейіне
қарағанда меншікті тиімділік 102,2±6,1%-ға тең болды; 24 апта ішіндегі жиынтық шығыны тенгемен есептегенде 75911,0 тенгеге тең болды, «шығын-пайда» коэффициенті тенгемен есептегенде 718,6 тенгені қүрайды.
Сонымен, артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың клиникалық
әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты арқылы анықталған «Шығын - пайда» көрсеткішінің мөлшері екінші топта , ко-диован -80/12,5мг, кардилопин 5мг бар фармакотерапиялық кешендердің арасында ең төменгі мәнге ие болды, соған байланысты ең тиімді және арзан фармакотерапиялық кешен деген мәнге ие болды , ФТК-1(индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг)) және ФТК-3(арифон (1,5мг), диован (80 мг), норваск (5 мг) қарағанда 1056,8 және 510,2 тенгені үнемдеді.
Кесте 3 - Артериалық гипертензиямен ауыратын ІІ дәрежелі науқастардың «шығын - пайда»
көрсеткішінің клиникалық әйгіленістерінің жинағының орташа жиілігінің нышандарына байланысты фармакотерапиялық кешендердің әсерінен өзгеруі
|
Топтар |
«тиімді» мәні ( балл) |
Меншікті тиімділігі % |
24 апта ішіндегі жиынтық шығыны (тенгемен) |
«шығын-пайда» коэффициенті (тенгемен) |
|
ФТК-1 n = 30 |
1.46,1±1,8 2. 28,7±1,4*# |
60,0±3,1 |
75911,0 |
1265,2 |
|
ФТК-2 n = 30 |
1. 46,1±1,8 2. 11,4±1,8*# |
304,4±15,2* |
63368,9 |
208,4 |
|
ФТК-3 n = 30 |
1. 46,1±1,8 2. 22,8±1,1*# |
102,2±6,1* |
73445,2 |
718,6 |
Ескерту.1-емге дейінгі кеөрсеткіші.2- емнен кейінгі көрсеткіші
ӘДЕБИЕТТЕР
- Константинов, В.В. и соавт. Распространенность АГ и ее связь со смертностью и факторами риска среди мужского населения в городах разных регионов // Кардиология. - 2001. - №4. - С. 59.
- Цыбин, А. К. Фармакоэкономика: проблемы и пути дальнейшего развития // Рецепт. — 2000. — №6(15). - С. 21-24.
- Рысмендиев, А.Ж. Состояние и стратегия реформы кардиологический службы республики Казахстан // 2-Конгресс ассоциации кардиологов Казахстана. - Алматы. 1998. - С. 3-5.
- Органов, Р.Г., Масленникова, Г.Я. Сердечно-сосудистые заболевания в РФ во второй половине ХХ столетия, тенденция, возможные принципы, перспективы // Кардиология. - 2000. -№6. - С. 4-9.
- Орманов Н.Ж., Казбекова М.Ж..Изменение фармакоэкономических показателей под влиянием фармакотерапевтических комплексов у больных артериальной гипертонией іі степени.//Вестник ЮКГФА.-2012.- -№4. - С. 221-225.