ТҮЙІН
Көптеген жылдар бойы созылмалы лимфолейкоздың клиникалық көріністерінің айқындалу сатысында стандартты монотерапияда хлорамбуцил немесе циклофосфамид қолданылған болатын. Созылмалы лимфолейкоз емінің маңызды жаңалығына ісік жасушасына қарсы әсер көрсететін флудара, кэмпас, мабтера және басқа да заманауи дәрілердің енгізілуі саналады. ХХІ ғасырда қолданылып жатқан ісіке қарсы дәрілер салыстырмалы түрде емге толық жауаптың жоғары жиілігін көрсетті.
Кілт сөздер: созылмалы лимфолейкоз, флудара, кэмпас, мабтера, бендамустин.
Созылмалы лимфолейкоз (СЛЛ) - морфологиялық жетілген жасушалар болуына қарамастан, өз қызметін атқара алмайтын лимфоциттерді артық өндірілуімен сипатталатын лимфоцитарлық өскіншенің зақымдануымен жүретін қан жүйесінің ісіктік ауруы. СЛЛ жылына 100 000 тұрғынға 2,7 жаңа жағдай жиілігімен анықталады. Соңғы жылдары оның аурушаңдық көрсеткішінің өсуі байқалады. СЛЛ негізінен 50-60 жастағы адамдарда кездеседі. Әйелдермен салыстырғанда ерлер екі есе жиі ауырады. Кез келген созылмалы лейкоздың емі сияқты СЛЛ-дың емі аурудың даму сатысына тәуелді жүргізіледі. Бастапқы сатысында, яғни клиникалық көріністері айқын байқалмайтын, ал зертхана нәтижелері лимфоциттердің басымдылығымен жүретін 20-30х109/л-дейінгі лейкоциоз анықталатын сатысында «күту» тактикасы қолданылатын. СЛЛ-дың клиникалық көріністерінің айқындалу сатысында, зертхана мәліметтері бойынша лимфоциттерден тұратын 50- 100х109/л-ден жоғары лейкоциоз табылатын сатысында цитостаткалық монотерапия қолданылады. Полихимиотерапия (әртүрлі әсер ету механизмі бар бірнеше цитостатиктерден тұратын құрама) СЛЛ -дың ісіктік прогрессиясы басталған сатысында, бластық кризде, Рихтер синдромында тағайындалады.
Көптеген жылдар бойы СЛЛ-дың клиникалық көріністерінің айқындалу сатысында стандартты цитостаткалық монотерапия негізін хлорамбуцил немесе циклофосфамид құраған болатын. СЛЛ емінің маңызды жаңалығына ісік жасушасына қарсы әсер көрсететін флудара, кэмпас, мабтера және басқа да заманауи дәрілердің енгізілуі саналады. Олар салыстырмалы түрде емге «толық жауап» жиілігінің жоғарылауына, өмір сүру сапасын және ұзақтыгының артуына алып келді. ХХІ ғасырда нәтижелі қолданылып жатқан ісіке қарсы емге байланысты «СЛЛ ұзақ уақыт химиотерапияны қажет етпейді» деген пікірге «цитостатикалық терапияны неғұрым ерте бастаса, солгұрым ем нәтижелі болады» деген көзқарас айтылып жүр. Осы күндері СЛЛ-ның клиникалық көріністерінің айқындалу сатысында цитостаткалық монотерапияның бірінші бағыттағы еміне флудараны қолдану жатады.
Флудара (флударабин) - ісік жасушасына қарсы әсер беретін антиметаболит (вирусқа қарсы агенттің нуклеотидтік аналогы) болып табылады. Оның цитотоксикалық әсері РНҚ-редуктаза, ДНҚ-полимеразаны нигибирлеуімен байланысыты. Флударабин 25 мг/м2 тері беткейіне есептеліп, күнге 5 күн бойы тамыр ішіне жіберіледі және әр 28 күнде қайталап, 6 айналымға беріледі. Өте әлсіреген, сүйек миының қызметі айқын төмендеген пациенттерде, иммундық тапшылықта, бауыр жетіспеушілігі бар және 75 жастан асқан қарт науқастарда мұқият қадағалаумен тағайындалады. Қолдануға қарсы көрсетпелер: бүйрек қызметінің төмендеуі (креатинин клиренсі 30 мл/мин төмен), жүктілік, флударабинге сезімталдықтың артуы.
Бендамустин (рибомустин) - ісікке қарсы бифункциональды алкилирлеуші белсендікке ие (ДНҚ матрицалық қызметін және оның синтезін бұзады), сонымен бірге оның қосымша антиметаболиттік (пуриндік аналог) әсері туралы мәліметтер бар. Рибомустинді 100 мг/м2 тері беткейіне есептелі, әр 28 күннің 1- және 2- күні 30 мин тамыр ішіне жіберіледі, 6 айналым қайталайды. Бендамустиннің фармакокинетикалық зерттеу жұмыстарына 84 жасқа дейінгі қарт науқастар қатысты, бұл жастан үлкен пациенттерде фармакокинетикалық параметрлердің айтарлықтай өзгерулері байқалмады. Қолдануға қарсы көрсетпелер: белсенді затқа немесе кез келген қосымша құрама бөлікке сезімталдықтың артуы, жүктілік және еміздіру, орташа немесе айқын бауыр қызметінің төмендеуі, сарғаю, нейторфиль саны 1,5х109/л және/немесе тромбоциттер саны 75х109/л төмендеуі, ем басталғанға 30 күнге дейін хирургиялық іс-әрекеттер, лейкоцитопениямен жүретін инфекциялар, балалар. Медициналық ғылымның заманауи дамуы және инновациялық технологияларды кең қолдануы нәтижесінде СЛЛ емінде жаңа бағыттың - ісік жасушасына тікелей әсер ететін иммунотерапияның пайда болуына алып келді.
Мабтера (ритуксимаб) - ісікке қарсы және иммуномодулирлеуші препарат. Ол трансмембанды СД20 антигенімен спецификалық байлаысатын тышқан/адамның химерлік моноклональды антиденесі болып табылады. Ритуксимаб В-лимфоциттегі СД20 антигенімен байланысып, иммунологиялық үрдістің басталуына алып келеді, соңын нәтижесінде В-лимфоциттің лизисі байқалады. Монотерапия кезінде Мабтераның дозасы - дене беткейіне 375 мг/м2 қүрайды. Мабтераны аптасына 1 рет тамыр ішіне 4 апта бойы (яғни айналымның 1 -, 8, 15-, 22-ші күндері) енгізеді. СЛЛ науқастың лимфоциттері 25х109/л жоғары болған жағдайларда жіті
инфузиондық реакцияның және/немесе цитокиндер шығуы синдромын алдын алу үшін Мабтераны енгізуден бүрын преднизолонды 100 мг дозада тамырға жіберген жөн. Қолдануға қарсы көрсетпелер: белсенді затқа немесе кез келген қосымша қүрама бөлікке сезімталдықтың артуы.
Кэмпас (алемтузумаб) - СД52 антигенге таңдамалы әсер көрсететін генно-инженерлік гуманизирленген IgGg1 каппа моноклондық антидене болып табылады. Алемтузумаб комплемент жүйесін белсендіреді, антиденеге тәуелді жасушаға тікелей цитотоксикалық әсерінің салдарынан апоптоз индукциясын туындатады. Кэмпас негізінен қан мен сүйек миындағы лейкемиялық жасушаларды зақымдап, бағаналық жасушаға әсер көрсетпейді. Емнің бірінші аптасында Кэмпасті 1- күні - 3 мг, 2- күні -10 мг, 3- күні - 30 мг тамыр ішіне тамшылатып жібереді, кейін науқас дәріні жақсы көтерсе 30 мг күн ара аптасына 3 рет тағайындалады. Емнің үзақтығы 12 аптаны қүрайды. Қолдануға қарсы көрсетпелер: белсенді затқа немесе кез келген қосымша қүрама бөлікке сезімталдықтың артуы, жіті немесе созылмалы жүйелі инфекциялық үрдіс, АИТВ-инфекциясы, емді қажет ететін ісік аурулары, жүктілік және емшек беру. Цитостаткалық монотерапия жүргізу барысында науқастар дәрігердің мүқият бақылауында болып, дер кезінде қан талдауын жасап, олардың жаңама әсерлері туралы мәліметтердң жадында сақтағандары дүрыс.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Гематология: Новейший справочник. /Под общ. ред. К.М. Абдукадырова - М.: Эксмо: СПб.- Сова.- 2004.- 928 с.- ISBN 5-699-05074-4.
- Байжанова К.Т., Бекмүрзаева Э.К. Қан аурулары, Шымкент.-2010.- 400 б. - ISBN 9965-833-40-0.
- Байдурин С.А. Заболевания системы крови.- Астана.- 2007.- 246 с. - ISBN 9965-15-680-8.
- Руководство по гематологии. В 3т. Т.3./ Под ред. А.И. Воробьева.- 3-е изд.- М.: Ньюдиамед.- 2005.- 416 с.- ISBN 5-88107-054-2.
- Болезни системы крови/ С.А. Гусева, В.П. Вознюк.- 2-е изд.- М.: Мед.пресс-информ.- 2004.-488 с.- ISBN 5-98322-018-7.
- "Диагностика болезней внутренних органов". Т.5./ А.К. Окороков.- М.: Мед. лит.- 2003.- 512 с.- ISBN 589677-030-8.
- Основы клинической гематологии/ Под ред. В.Г. Радченко. - СПб.-«Диамед».- 2003.- 304 с. ISBN 598230-001-2.
- Общая гематология/ Б.И. Кузник, О.Г. Максимова.- Ростов н/Д.:Феникс.- 2007.-573 с.- ISBN 978-5-22212325-6.
- Видаль Специалист Казахстан Справочник «Онкология» - М.: АстраФармСервис, 2008.-520 с.
- Dighiero G. CLL biology and prognosis. Hemtology, 2005, N 1, 278-284.
- Pavlovsky C, Pavlovsky S, Pardo ML et al. Fludarabine, cyclophosphamide and rituximab for the treatment of patients with chronic lymphocytic leukemia. Cancer, 2006, N 106, 2412-2420.
- Redaelli A, L The askin BL, Stephens JM et al. The clinical and epidemiological burden of chronic lymphocytic leukemia. Eur J Cancer Care (Engl), 2004, N 13, 279-2877
- Steurer M, pall G, Richards S, Schwarzer G et al. Purine antogonists for chronic lymphocytic leukemia. Cochrane Database Syst Rev, 2006, N 3, CD004270
- Tarhini AA, Land S, Meisner D et al. Early clinical and pharmacokinetic results of lower dose fludarabine and cyclophosphamide, and high dose rituximab for patients with untreated chronic lymphocytic leukemia. Blood, 2006, N 108, 2844
- Ref ME, Carner K, Chambers KS et al. Depletion of B cells in vivo by a chimeric mouse human monoclonal antibody to CD 20. Blood, 2006, N 107, 885-891.