ТҮЙІН
Мақалада гипербариялық оксигенацияның алкоголь және оның суррогаттарымен жедел улануларында науқастардың тез арада емделуі мен өлім-жітімнің азайуына тигізер әсері баяндалған.
Кілт сөздері: алкогол, оның суррогаттары, гипербариялық оксигенация, өлім-жітім.
Мақаланың маңыздылығы. Жедел уланумен токсикология бөлімшелеріне түсіп емделетін науқастардың басым көпшілігі алкогол және оның суррогаттарымен уланғандар қүрайды. Сондықтан да бүл науқастарды емдеудің, алдын алу шараларының тиімді жолын қарастыру медицинадағы осы саланың өзекті мәселесі болып отырғаны белгілі.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.Гипербариялық оксигенацияның (ГБО) алкогол және оның суррогаттарымен жедел уланудың соматогенді сатысында науқастардың жағдайына әсерін, оның осы уланудан өлім-жітім көрсеткішіне тигізетін тиімділігін зерттеу болып табылады.
Зерттеудің материалдары мен әдістері. Т.О.Орынбаев атындағы облыстық жоғары қысымды оттегімен емдеу орталағының соңғы (2010-2013 ж.ж.) жылдар аралығындағы токсикология бөлімшесінің жылдық есептері, науқастардың медициналық карталары және Қарағанды, Алматы қалаларының сапалық көрсеткіштері. Зерттеуде науқастардың жалпы жағдайлары, көңіл-күйі, тәбеті және абстинентті синдромдары, артериялық қан қысымы, тамыр соғуларының (пульс) жиілігі және стационардағы төсек күндері, өлім-жітім көрсеткіштері есепке алынды. Клиникалық зерттеу сол уақыт арасында 1021 ГБО сенасын алған науқастарға жүргізілді. Бақылау тобындағы науқастарды ГБО-ға қарсы көрсетпелері бар науқастар қүрады.
ГБО сеансына арнайы тексеруден өткен, көрсетпесі бар науқастар қабылданды, сеанстар көбінесе «Арыс-МТ» көп орынды ауа-оттегі барокамерасында 1,6-1,8 атм қысымымен үзақтығы 50-60 минуттық уақытпен, күніне 1 рет 2-3 күн жүргізілді. Барлық науқастарға клиникалық тіркемеде көрсетілген ем қолданылды.
Зерттеудің нәтижесі. ГБО сеанстарын қабылдаған науқастардың жалпы жағдайы, көңіл-күйі, тәбеті ертерек қалпына келіп, абстинентті синдромы 80%-да байқалмай қалды. Жоғары артериялық қысымының өзгерісі байқалып, оның төмендеуі мен тахикардияның жойылғаны тіркелді. Науқастар стационарлық емнен 23 күннен кейін шығарылды. Бақылау тобындағы (ГБО сеанстарын қабылдамағандар) тек қана клиникалық тіркемеде белгіленген ем қабылдаумен шектелгендерде жоғарыдағы көрсетілген клиникалық жағымды әсерлер мен өзгерістер 2-3 күн кеш байқалып, олар стационардан 2-3 күн кешеуілдетіліп шығарылды. Осы уланудың түрі бойынша өлім-жітім көрсеткіші 2011 жылы Алматы қаласында 1,43 %-ды қүраса, Шымкентте бүл көрсеткіш 1,25 %-ды қүрады. Немесе Қарағанды қаласында 2010 жылы бүл көрсеткіш 1,85 % болса, ал Шымкентте 1,43 %-ды қүраған.
Зерттеу нәтижелерін талқылау. ГБО-ның алкогол және оның сурогаттарымен жедел улануларындағы жағымды әсерін бірнеше жолмен түсіндіруге болады. Біріншіден, уланудың салдарынан пайда болған зат алмасудағы тотығуы қанықпаған өнімдердің тотығуын жиілейді. Екіншіден, алкоголдегидрогеназа, каталаза ферменттерінің белсенділігі артып, алкогол және оның сурогаттарының метоболизімі мен биотрансформациясының жылдамдығы да артуы мүмкін. Үшіншіден, гипоксияның барлық түрлеріне ГБО-ның жағымды әсері ешбір күмән келтірмейді және сонымен қатар организімнің детоксикалық жүйесі белсенділігінің артуымен түсіндіріледі.
Қорытынды. ГБО алкогол және оның суррогаттарымен жедел улануларындағы соматогенді сатысында науқастарды келеңсіз жағдайдан тез арада шығарады, гемодинамикалық көрсеткіштерді қалыпты күйге алып келеді, емдеу мерзімін едәуір қысқартады. Осы уланудан болатын өлім-жітімді азайтады.
ГБО-ның осы улануларда клиникалық қолдануын, оның тиімділігін арттыру мақсатында жекеленген тиімді режимін анықтау жөнінде ғылыми-зерттеу жүмыстарын әлі де жүргізе беруді қажет етеді.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Лужников Е.А. Клиническая токсикология. Учебник. М.: Медицина, 1999. - 416с.
- Общая токсикология. Под ред.Курляндского Б.А. М.: Медицина, 2002. - 608с., илл.
- Руководство по гипербарической оксигенации. Под ред.С.Н.Ефуни.М.:Медицина,1986. - 416с., илл.
- Тулеев И. Клиникалық токсикология. Шымкент, 2013. - 592 бет.
- Клиническая токсикология детей и подростков. Часть вторая. Под редакцией Марковой И.В., Афанасьева В.В., Цыбулькина Э.К. Санкт-Петербург, 1999.- С. 115-123.
- Тулеев И. И др. Применение гипербарической оксигенации при остром отравлении алкоголем и его сурроготами. Гипербарическая физиология и медицина. М.:Медицина.- 2003. №3.- С. 4-5.
- Мухин Е.А. и др.Очерки гипербарической фармакологии. Издательство «Штиинца», Кишинев, -1978.- С. 122-124.