АННОТАЦИЯ
Дәрігердің нүсқауынсыз емделуге болмайды және әрбір қолданылған дәрінің есебін үлкендер қадағалап отыру керек. Нейролептикті дәрілік заттар үй жағдайында қолданған кезде арнайы қорапшада және басқа дәрілерден бөлек балалардың қолы жетпейтін арнайы жерде түруы керек. Барлық нейролептиктер химиялық қүрлысының және фармокологиялық айырмашылықтарына қарамастан нерв жүйесінің қызметін тынышталдырады, тежейді және қуғындайды. Орта дәрежедегі улануда нерв жүйесінің қызметі қуғындалады.
Кілт сөздер: улану, нейролептик, нерв, аминазин, токсикалық концентрациясы
Кіріспе. Бірікен үлттар үйымының мәліметі бойынша әлемде 100000 адамның 10-25 саны аралығыда өз-өзіне қастандық жасау жиілігі байқалады, ал өз-өзіне қастандық жасау әрекеті, бүл санан 8-10 есе артық. Өз-өзіне қастандық жасау салдарынан өлім-жітім сегізінші орынды иемденеді: 1 жүрек ауруы. 2.онкологиялық ісіктер. 3.инсульт. 4.апат салдарынан қаза болу. 5.пневмония. 6.сусамыр. 7.Бауыр циррозы. Өз-өзіне қастандық жасаудың кең тараған түрі улану.
Жұмыстың мақсаты: ЖҚОЕО 2010ж.-2012ж. аралығындағы ауруханаға реанимация бөліміне жіті нейролептик дәрілермен улану салдарынан ауыр халде келіп түскен науқастардың көрсеткіші.
Зерттеу материалы. 2010ж.-2012ж.Нейролептик дәрілерімен уланған науқастардың ауру тарихын сараптау. Барлық неролептиктер химиялық қүрлысының және фармокологиялық айырмашылықтарына қарамастан нерв жүйесінің қызметін тынышталдырады, тежейді және қуғындайды. Нейролептик дәрілерінің өлімге алып келетін мөлшері 15-150мг/кг. Яғни 5-10г. Токсикалық мөлшері 500мг жоғары. Әр ағзаның ерекшеліктеріне байланысты аминазин дәрісін 0,5г. Ішкен соң қайтыс болған. Ал 6г.мөлшерінде ішіп тірі қалған жағдай тіркеледі. Бүл жағдайды науқастардың бауыр және бүйрек аурумен ауырып жүргендерде нейролептик дәрілеріне қарсы түру күші төмендігімен түсіндіріледі.
- Кесте - Дәрімен уланып реанимация бөліміне түскені
|
№ |
көрсеткіштер |
2010ж |
2011ж |
2012ж |
|
1 |
Түскені |
243 |
237 |
321 |
|
2 |
Дәрімен улану |
64 |
60 |
91 |
|
3 |
Пайыздық көрсеткіш |
26% |
25,3% |
28,3% |
|
4 |
Өлім-жітім |
39 |
32 |
29 |
|
5 |
Нейролептик дәрі.улану |
11 |
10 |
16 |
Кесте бойынша науқастардың дәрімен уланып реанимация бөліміне түскені анағүрлым өсіп отыр. Үш жылда 801 науқас реанимация бөліміне түскен, оның 215 дәрімен уланған 26,8%, нейролептик дәрілерімен уланғандар саны 37 науқас 17% қүрайды. Нейролептик дәрілерінің әсері және оның емдеу әдісі.
Патогенез: Негізгі орынды орталық және вегетативті нерв жүйесі алады. Үлкен ми
қыртысндағы қызмет тежеледі, ретикулярлы формация арқылы нерв импулстері нашарлайды. Яғни есі жоғалады, тырысу синдромы, сіңір рефлекстері күшейе түседі.
Аминазиннің холинлиттік әсері бас айналу,аузының қүрғауы.көз қарашығының кеңейуі, қан тамыры соғуының жиілеуі, іштің қатуы. запыранның бөлінуінің ауытқыуы байқалады. Резерпинмен улануда керісінше брадикардия. диспепсия. миоз орын алады. Аминазин және резерпин дәрісінің токсикалық мөлшердегі әсері тыныс алу және қан тамыры орталығының қызметін қуғындайды соның салдарынан тыныс алу және қан тамырының қызметі тоқтап қалады. Бастапқы сатысында көңілінің айнуы. қүсу. сіңір рефлекстерінің күшейуі. мойын және шайнау еттерінің жирылуы. балтыр еттерінің тырысуы. сонымен қатар науқастың кома жағдайынан соң Паркинсонизім белгілерінің пайда болуы байқалады. Қан тамырының соғуы жиілейді. қан қысымы шамалы төмендейді. Дәріні шайнап жегендіктен аузындағы кілегей шырышты қабаты ісініп қызарған болады. Аллергиялық белгілері кеуде түсының. буындардың тері асты ісінуі және тамағының ісінуі болады. Кейінгі сатыда денесінің сарғаюы. несептің түтылуы байқалады.
Қан анализінде лейкопения. агронулоцитоз. сілті фосфотазасының. қанттың. калидің денгейінің жоғарылауы. Кома жағдайында несеп талдауында белок. эритроцит пайда болады. Денесі сары кезеңде билирубин деңгейі көтеріңкі болады. Уланудың ауыр сатысы кома жағдайы қан қысымы төмендейді. тыныс алу орталығының қызметі тежеледі. ара-кідік кезеңмен тырысу синдромы және мидың. өкпенің шемені орын алады. Диагностика: қанның қүрамындағы токсикалық затты спектрофотометрикалық әдіспен анықтау. ЭКГ-синусті тахикардия. S-T изолиниядан төмендеуі. Т тісінің теріс болуы. Емі: асқазанды жуу. белсендендірілген көмір. Несепті тез шығару әдісі қолданыладыды. Ауыр жағдайда осмостық әдіспен несепті айдау, қан алмастырып қүю.перитонеалды диализ. гемосорбциялы детоксикация әдісі қолданады. Команың асфиксия көрінісі кезінде жасанды өкпені тыныстату әдісі қолданылады. тамыр ішіне глюкоза+аскорбин қышқылы егіледі. Коллапста плазма және оны алмастырушы дәрілер: мезатон. норадреналин гидротартрат. глюкокортикостеройд қолданылады.
Адреналин және эфедрин қолдануға тиым салынады (гипотензивті әсері бар). Тырысу синдромы орын алған жағдайда қысқа әсердегі барбитураттар тамыр ішіне енгізіледі. Гексенал. тиопентал натрий. Хлорпротиксен Үлкендерде токсикалық мөлшері 2.0г. Қандағы концентрациясы емдік мөлшері 0.04 0.3мкг/мл.Токсикалық мөлшері 0.8мкг/мл. Клиникасы 3 дәрежеге бөлінеді: жеңіл. орта. ауыр дәрежесі. Жеңіл дәрежесі науқаста апатия және селқостық. Шағымы әлсіздік. басының айналуы уақыт өте келе үйқысының келуі. еттерінің тонустары бәсеңдейді. көз қарашығы кеңейген фотореакциясы әлсіз кей жағдайда миоз болуы мүмкін. Орта дәрежедегі улануда нерв жүйесінің қызметі қуғындалады. Науқас әлсіз. адинамиялы. үйқысынан түрғызу қиындау. бас айналу. жүргенде тура жүре алмайды. ет тонустары босаңсыған.
Балалар мазасызданады. жылауық көз қарашығы жіңішке немесе кеңейген. рефлекстері төмен немесе гипперрефлексия. Мойын бүлшық етінің керілуі оң. тризм мәжбүрлі бетінің қисайуы. қол-аяқтары керілген. мойны қисайып бір жақа тартады. тырысу синдромы басталады. Ентігіп тыныс алады. қан қысымы төмендейді цианоз пайда болады. Дене қызуы төмендейді. ішектің парезі. несептің қуыққа жиналып түтығып қалуы орын алады. Анализдері бойынша: лейкопения. қант және калий денгейі шамалы көтеріледі. Ауыр дәрежеде улану: науқас ес-түссіз. тыныс алу үстірт. қорлдайды. Ол кейінен Чейн-Стокс түрімен тыныс алады. Тері реңі бозарған. мүздай термен терлейді. цианоз. көз жанары сөнген. Жүрек жүмысы әлсірейді. қан қысымы төмендейді. қан тамырының соғуы жиіледі. толымсыз.
- кесте - Тырысу синдромы (клоникалы. тоникалы) ЖҚОЕО 2010-2012ж. аралығындағы жас көрсеткіштері.
|
Жасы |
саны |
Ер |
әйел |
|
0-6 |
11 |
5 |
6 |
|
7-14 |
- |
- |
- |
|
15-20 |
5 |
- |
5 |
|
21-30 |
14 |
2 |
12 |
|
31-40 |
7 |
1 |
6 |
|
41-50 |
- |
- |
- |
|
51-60 |
- |
- |
- |
|
61- үлкендер |
|||
|
Барлығы |
37 |
8 |
29 |
Жоғарғы кестеден көріп отырғанымыздай 0-6ж. аралығында балалар үлкендердің бақылауынсыз қалып қойған кезде дәріні оңай жерден тауып алып ішуі 29,8% құрайды. 15-20ж. аралығында жасөспірімдер әр түрлі себептердің салдарынан өз өміріне қастандық жасау 13,5% қүрайды, 21 -30ж. аралығы 37,8%, және 31-40ж. аралығы 18,9% құрайды, бұл жастағы адамдардың басым көпшілігі от басылық кикілжіңнен кеін өз-өзіне қастандық жасау байқалады. Медициналық емі: Реанимациялық көмек пен симптоматикалық терапия негізінен трофикалық бұзылыс-тарды, пневмонияны емдеу алдын алу, тыныс алу, жүрек-тамыр жүйелерін қалпына келтіру мен ұстап отыруға бағытталады. Бұл шараларды науқастарды комалық жағдайдың бір жарым сағаттан асқан кезінде интубация немесе трахеостомия жасауды, орталық гиповентиляция кезінде жасанды тыныс алуды, гипотония кезінде көктамырға плазмамен, глюкоза және электролиттер ерітіндісін, жүрек-тамыр (строфантин, допамин) заттарын және гармондардың инфузиялық терапиясы мен пневмонияда белсенді анти-бактериалды терапияны біріктіреді 1. Белсенді детоксикация. Асқазанды жуу (егер науқас кома жағдайында болса инту-бация жасалады) есіне келгенше әр 3-4 сағ. Зонд арқылы қайта жуылады белсендендірілген көмір (50г) беріледі. Несепті айдау (форсированный диурез). Команың ауыр жағдайында детоксикация гемосорбция, перитонеальды диализ, ішекке лаваж қолданады. 2. Арнайы ем. Антидоты жоқ. Экстрапирамидалы синдромда циклодол 0,002-0,005г немесе акинетон 1-4мг қолданылады.
Симптоматикалық ем. Камфора, кофеин, кордиамин 2-3мл әр 3-4сағ. Тер астына егіледі. Инфузия изотония ерітінділері, электролиттер, глюкоза, плазма алмастырғыштар, дәрумендер. Қан қысымы төмен жағдайда тамыр ішіне преднизолон 1-1,5г. Тәулігіне, дофамин, мезатон, норадреналин егіледі.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Журмагамбетова Б. Т. Первая помощь при отравлении медикаментами / Б. Т. Журмагамбетова // Эскулап. - 2013. - № 4. - С. 14.
- Ильяшенко К. К. Антидотная терапия при острых отравлениях оксидом углерода / К. К. Ильяшенко, М. В. Белова, И. С. Каштанова // Терапевтический архив. - 2012. - № 8. - С. 75-77.
- Кривенко В. Ф. Медицинская помощь детям на догоспитальном этапе при острых отравлениях / В. Ф. Кривенко, Н. В. Ярыгин // Врач скорой помощи. - 2011. - № 2. - С. 35-40.
- Лужников Е. А. Острые отравления : Рук. для врачей / Е. А. Лужников ; Е. А. Лужников, Л. Г. Костомарова. - М. : Медицина, 1989. - 461 с. : ил
- Могош Г. Острые отравления : Диагноз, лечение / Г. Могош. - Бухарест : Медицинское изд-во, 1984. - 580 с
- Николаев Л. А. Доврачебная помощь при заболеваниях и отравлениях и уход за больными : учебное пособие / Л. А. Николаев. - 2-е изд., испр. и доп. - Минск : Выш. шк., 2000. - 504 с