Өзектілігі. Қазақстан йод жетіспейтін аймаққа жатады. Йод тапшылық проблемалары жағынан ең күрделі жағдаяттар Оңтүстік Қазақстан облысында Бәйдібек, Шаян, Созақ, Шолаққорған аудандары. Осы аймақта түратын әрбір бесінші адамның біреуі эндемиялық жемсау ауруының зардабын артып келеді.Осыған байланысты йод жетіспеушілігінің медициналық-әлеуметтік және экономикалық маңызы денсаулық, интеллект, білім сапасына әсер етіп отыр, уақыт өте келе халықтың кәсіби әлеуетіне әсер етеді.
Мақсаты. Студенттік жастар арасында йод тапшылы жағдайының себептерін анықтап, оңтайлы ем қолданудың олардың ой өресіне әсерін бағалау.
Материалдар және әдістемелер. 2012 жылдың күзінде жоғары оқу орындары студенттер арасында студенттер емханасында профилактикалық медициналы' бақылау жүргізгенде' йод тапшылы' жағдайлары бар 108 студентте (2-3курс) анкета-сүрақтама арқылы зерттеу жүргізілді.Олардың 37-сі үлдар, 71-рі қыздар. Бәрінде йод тапшылығының I дәрежесі диагнозы диагностика стандарты бойынша терең тексеру арқылы қойылған. Йод тапшылығын емдеуге асқа йодталған түзды қолданып, үйлесімді тамақтануымен қатар, калий йодидының 100 мкг күніне тағайындадық. Оқу үлгерімі сынақ кітапшасын сараптау арқылы жіргізілді. Бүл жүмыс ОҚМФА-ның «Студенттік жастарда (жасөспірімдерде) тапшылық жағдайларын үйлесімді даму бағытында нозологияға дейінгі диагностикасымен реабилитациясы проблемалары» атты ғылыми-техникалық бағдарлама аясында жүргізілді.
Нәтижелері мен талдауы. Анкета-сүрақтама нәтижесінде келесі мәліметтер анықталды. Йод тапшылығы бар студенттер арасында басым көпшілігін қыздар - 77%, ал үлдар -23% қүрды. Қыздардың 84%, үлдардың 92%-да көбінесе білінбей, арыз-шағым туындатпай жүрген. Зерттелгендердің жартысында бүркемелі темір тапшылығы анықталды. Шағымдардың жиі кездесетіні: шаршағыштық, кәдімгі физикалық және психикалық жүктемелерге шыдамау, көңіл-күйдің жабырқап нашарлауы, үйкышылдык. оқығанын жөнді үқпау, инфекцияларға төзімділіктің төмендеуі.
Зерттелгендердің тек қана 23 ±1,9% жеміспен шырындарды күн сайын түтынған, ал ет тағамдарын, сүт- айран, балық тағамдарын, жүмыртқаны күн сайын қабылдамаған. Қарама қарсы, аптасына бір рет және одан кем ет тағамдарын 11,1±1,3%-дан 22,2±1,7% -ға дейін, сүт-айранды 44,4±2,1%, ірімшікті 33,3±1,9%,
жүмыртқаны 22,2±1,7%, жеміспен шырындарды 22,2±1,7%, балық тағамдарын 11,1±1,3% -ғана түтынған. Йодталған түзды күн сайын 22,8% қолданған. Оқу үлгерімінің сараптамасы. Жазғы сессия қорытындысы бойынша зерттелген студенттер арасында орташа нәтижелері келесідей болды: 60-64% үлгерім - 29 %-да, 6569% үлгерім -39,5 %-да, 70-74% үлгерім -21 %-да, 75-79% үлгерім -10,5 %-да аныкталған. Қыскы сессия корытындысы нәтижелері (5 айдан кейін) едәуір көтерілгені аныкталды. Орташа нәтижелері келесідей болды: 60-64% үлгерім - 13 %-да, 65-69% үлгерім -21%-да, 70-74% үлгерім -20%-да, 75-79% үлгерім -26 %-да, 80-89% үлгерім -20 %-да аныкталған.
Түжырым. Зерттелгендердің тек қана 23 ±1,9% жеміспен шырындарды күн сайын түтынған, ал ет тағамдарын, сүт-айран, балық тағамдарын, жүмыртқаны күн сайын қабылдамаған. Қарама қарсы, аптасына бір рет және одан кем ет тағамдарын 11,1±1,3%-дан 22,2±1,7% -ға дейін, сүт-айранды 44,4±2,1%, ірімшікті 33,3±1,9%, жүмыртқаны 22,2±1,7% , жеміспен шырындарды 22,2±1,7%, балық тағамдарын 11,1±1,3% -ғана түтынған. Йодталған түзды күн сайын 22,8% қолданған.
Қорытындылар.
Біздің ағзамыздағы йодтың 90%-ы күнделікті жейтін асымыз арқылы келетінін ескере отырып, студенттер арасында йод тапшылығын түдыратын негізгі себептері болып қүрамы йодқа бай тағам өнімдерін түтынбауы анықталды, сондықтан қүрамында йодқа бай өсімдік және жануарлар өнімдерін, йодталған түзды күнделікті түтынуын қажет екендігі айқын болып отыр.
Йод тапшылығы бар студенттердердің оқу үлгерімі орташа деңгейден аспайтындығы анықталды, сондықтан студенттердердің өз денсаулығына жауапкершілігін арттырып, уақытылы тексеріліп, қоғам өкілдеріне ат салысып, йод тапшылық ауруын алдын алып, уақытылы үздіксіз емделудің нәтижелі жазылу кепілі екендігін насихаттау, бүл жағдайды тоқтатуға ортақ көмегіміз бен үлесіміз болар еді.
Асқа тек қана йодталған түзды қолданып, үйлесімді тамақтануымен қатар, 5 ай бойы калий йодидын күніне 100 мкг қабылдағанда, гипотиреозға тән белгілерінің тез кері дамығанын және оқу үлгерімі едәуір жоғарылағаны анықталды.