Оптикалық нейропатиялар

ТҮЙІН

Оптикалық нейропатия - бүл торлы қабықтың және оның ганглиозды кеткаларының аксонарының өлуімен жедел және созылмалы түрде үдейтін, нәтижесінде көрудің төмендеуі, көру нервісінің атрофиясына алып келетін аурудың бір түрі. Бүл ауруды ертерек анықтап, уақытында диагностикаланса көрудің төмендеуі мен соқырлықтан сақтап калуға болады. Оптикалық нейропатияны анықтауда науқастың шағымы мен ауру тарихы, клиникалық қарау және тереңірек офтальмологиялық зерттеулер негізгі орынды алады. Жалпы көру нервісі ауруларының барлығына оптикалық нейропатиялар деген есім беріледі. Бүл мақала әртүрлі жіктемелерге себеп болған ауруларда ерекше маңызды және әсіресе көп кездесетін демиелиниза- циялық этиологиялы ауруларға көбірек көңіл бөлінген.

Негізгі қолданылған сөздер: оптикалық нейропатия, МРТ, периметрия, оптикалық нейропатияның емі, оптикалық нейропатиясы бар науқастарға берілетін арнайы кеңес.

Жалпы көру нервісі ауруларының барлығына оптикалық нейропатиялар деген есім беріледі. Бүл мақала әртүрлі жіктемелерге себеп болған ауруларда ерекше маңызды және әсіресе көп кездесетін демиели- низациялық этиологиялы ауруларға көбірек көңіл бөлінген. Тексерілу үшін көз емханасына көзінің бірден көрмей калуымен шағымданып 25 жастағы бір әйел науқас келді. Науқас 2 күн бүрын кенеттен көзі көрмей қалуымен, бірақ кейін оның артып бара жатқандығын айтады. Көздерін оңға және солға арекет жасағанда көздің түбінде ауырсынудың болуын айтады. Бүрын соңды жанүясында және өзінде мүндай жағдай болмағандығын, бірақ біраз күн бүрын ауа қатты ыстық болған күндері ерінінің айналасы мен саусақ үштары үйығандығы бірнеше күнге созылғандығын айтты.

Науқасты зерттеуді әдеттегідей көру жітілігін тексеруден бастадық. Рефракцияны зерттеу ине тесігі тестімен қарап ең жақсы каншалықты көргендігін анықтадық. Оң көзінде көру жітілігі 0.5 тен артпағандығын байқалды, нақ осы сәтте түс ажыратуы функциясы да зертелді. Түс ажырату функциясы Исихара тесті арқылы жүргізілді. Оң көзінде 15 тон тесті де жасалып түс ажырату функциясының бүзылысы анықталды. Артынша қарашықты кеңейтпестен бүрын науқасқа «Салыстырмалы афференттік қарашықтық тесті» жасалды. Егер оң көзге жарық түсірген уақытта сол көзде салыстырмалы түрде жарық реакциясы өте аз болса оң көзде афференттік ауытқу бар екендігін көрсетеді. Осы жасалған зерттеулердің барлығы көру нервінің ауруларында қолданылатынын ескеру қажет. Афференттік ауытқу (дефект) болмаған және көруі кенеттен төмендеген бүндай науқастарда ойымызға торлы қабық және макула немесе ісік алды қүрылымдардың болу мүмкіндігін ескеру қажет. Кенеттен басталу түрімен амблиопия, увеит және т.б. баяу дамитын көрудің төмендейтін ауруларымен салыстырмалы диагностика жасалады.

Көз қарашығының үлғайтудан бүрын егер мүмкіндік болса көру аймағын (периметрия) тексеру қажет. Егер қарашық кеңейтіліп қойған жағдайда да көру аймағын тексеруге болатындығын айта кеткен жөн. Қажет болса автоматты-статикалық, стандартты-кинетикалық периметриялар жасалуы қажет, көрінетін белгілер орталық, орталық-маңайлық және перифериялық аймақтарда скотомалар байқауға болады.

Көру жітілігі өте төмен болған жағдайда да периметриия жасалып қаншалықты скотом барлығын бағалап көрген жөн. Скотоманың анықталуы диагностика үшін әрі диагнозды нақты қойып емдеу үшін өте маңызды.

Науқастың әдеттегідей көздің алдыңғы сегменті және көз ішілік қысымы тексерілді. Бірақ ешқандай өзгерістер болған жоқ. Кейіннен көз қарашығын мидриацил тамызу арқылы үлғайтылды. Көздің алдыңғы және артқы сегментін тексеру нәтижелері қалыпты болды. Аурудың ерте сатысында көру нервісінің бозарулары болмайтынын ескере кеткен жөн.

Барлық бүндай нәтижелерде ойымызға оптикалық нейропатия келеді. Ол науқастың ауруының пайда болу себебі мен ауру тарихын сүрастыру арқылы диагностикалауға жол береді. Науқастың жасы мен басқа да шағымдары себептерінен ойымызға ең бірінші демиелинизациялық аурулар келеді. Өлкемізде жалпылай барлық жақта колданылатын мидың магниттік резонанстық томография (МРТ) нәтижелері мүндай науқастарда міндетті түрде жасалу қажет. Айрықша әдеттегідей қан және несеп анализдері жасалды. Магниттік резонанстық томография (МРТ) нәтижесі қалыпты болса, қажетсіз емді тоқтату қажет. Науқаста демиелинизацияға байланысты оптикалық нейропатияның емдеу көрсеткіші болған жоқ. Егер де көру жітілігі 0.4 тен төмен болып, жүйелік нейропатия шағымдары бар болған жағдай да ғана емдеуді бастауға болады, бүл жағдайда науқасқа үсынатын еміміздің тек қана аурудың уақытын қысқартатыны мен көруі қайта қалыпқа келмейтінін дүрыстап жетікті түрде түсіндіру қажет болады. Вена ішіне 3 күн бойы 1гр метилпреднизолон беру ауруханада және қанқысымын бақылай отырып импульсты монитордың көрсеткіштерін 3сағат бойынша бақылау жасап отыру қажет. Артынан ауыз арқылы кортикостероид берілу керектігі жайында әдебиеттерде нақты шешіліп айтылмағандығы үшін науқастың клиникалық түріне қарай емдеу жүргізіледі. Егер кортикостероид берілген жағдайда да 1 мг/кг 5-7 күннен кейін мөлшерін азайтып тоқтатылады. Көру аймағын қайта тексеріп көру қажет.

Мысалы науқастың магниттік резонанстық томографиясында демиелинизациялық қүрылымдар бар болса, науқасқа невропатологтың кеңесі жасалу қажет. Егер науқаста неврологиялық шағымдары қосарлана келсе диагноздың нақтылануы үшін невропатолог пен нейрохирургтермен бірге бірлесіп емдеген үлкен нәтиже береді. Бүл жағдайда вена ішіне стероидтты енгізу қажет.

Сонымен, науқасты ауруханадан шығарарда төмендегідей кеңес беруіміз қажет:

Бүл ауру нервтердің талшықтарында кездесетін бір ауытқуларда болатындығын, түқым қуалайтын түрімен бірге вирустық аурулар, стресс және климат ауыстыру сияқты себептер шақыруы мүмкін.

Клиникалық белгілері қайталанса және із қалдырса да жиірек өздігінен кайтуы мүмкін.

Емдеу нәтижесінің ертерек әсер етіп жазылуы және екінші рет кайталамас үшін емін толық дүрыс қолдану.

Егер кайталанса шүғыл түрде дәрігерге қаралу керек.

Әрбір қайталанған түрінде емдеу көп қажет етпейді.

Өте суық пен өте ыстық климаттардан сақтану керек.

Егер де мүндай жағдай бір рет қайталанбаса бүл жағдай қайталанбауы да әбден мүмкін.

Қорытындылай келе, науқастың офтальмологиялық статусын клиникалық бағалау, көру нерві функциясын түбегейлі клиникалық зерттеу оптикалық нейропатия диагнозын дүрыс және нақты уақытылы қоюға үлкен жол ашады. Науқастың шағымына, ауру тарихына және осы ауру пайда болған жердегі ауа райына үлкен назар аударылса да ауруды емдеудің нәтижесі де қолайлы болжаммен аяқталатынын ескерген жөн.

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Бровкина А.Ф. Эндокринная офтальмопатия //Москва: ГОЭТАР, 2004.- С.111-115.
2. Кацнельсон Л.А., Форофонова Т.И., Бунин А.Я. Сосудистые заболевания глаза //Москва: Медицина, 1990. - 269 с.
3. Нестеров А. П Глаукоматозная оптическая нейропатия //Вестн. офталмол., 1999, №1. - С. 3-6
4. Егоров А.Е, Обруч Б.В., Касимов Э.М. Применение Мексидола у больных с оптическими нейропатиями //Клиническая офтальмология. 2002. - Т.З. №2. - С. 81-84.
5. Егоров А.Е., Швец H.H. Пролонгированная нейропротекция глау-комной оптической нейропатии //Клиническая офтальмология. 2008. - Том 9. № 2.- С. 49-50.
6. Клинико-экспериментальное изучение глаукомной нейропатии, перспективы медикаментозного лечения //АбуЗайед В.Н., Алексеев В.Н., Малеванная O.A., и др. // Клиническая офтальмология. 2003, Том 4, № 2. -С. 73-74.
7. Либман Е.С., Шахова Е.В. Слепота и инвалидность вследствие патологии органа зрения в России// Вести, офтальмол. 2006. - Т. 122. - №1. -С. 35-37.
8. Либман Е.С. Слепота и инвалидность вследствие патологии органа зрения в России // Офтальмология. Национальное руководство / Под ред., С.Э. Аветисова, Е.А. Егорова, Ю.С. Л.К. Мошетовой, В.В. Нероева М., 2008.-С. 19-31.
9. Литвицкий П.Ф. Патофизиология. М. 2002. С. 125-126.
10. Максимов И.Б., Пособие для врачей. // Максимов И.Б., Нероев В.В., Алексеев В.Н. и др. СПб., 2003. - 20 с.
11. Антонова А.И. Острые сосудистые оптические нейропатии, обусловленные атеросклерозом (особенности патогенеза, клинического течения и лечения): Автореф. дис. д-ра мед. наук. Л., 1989. - 49 с.
12. Густов А.В. Практическая нейроофтальмология: В 2Т./ А.В. Густов, К.И. Сигрианский, Ж.П. Столярова. Н. Новгород: Изд-во Нижегор. гос. мед. акад., 2000.-Т.1.-260 с.
13. Еременко А.И. К клинике и классификации основных форм сосудистых оптических нейропатий // Современные технологии в диагностике и лечении сосудистой патологии органа зрения: Сб. научных трудов. - Краснодар, 2002. С. 96-99.
14. Легеза С.Г. Диагностические возможности ультразвука, компьютерной томографии и ядерно- магнитного резонанса при патологии зрительного нерва/ С .Г. Легеза// Офтальмол. Журнал. 2000. - №3. - С. 77-81.
15. Лесселла С. Нейроофтальмология/ С. Лесселла, Д.Г.У. Ван Дален. М.: Медицина, 1983.
16. Barch A., Bosahard C., Burgi U., Burgi H. Severe endocrine ophthalmopathy. A revive with case reports.- Schweiz Med. Wochenachr. - 1991. - V.121. - S. 3-9
17. Gass J.D. Stereoscopic Atlas of Macular Diseases: diagnosis and treatment.// The C.V. Mosby Company.- St.Louis.-1987. - V. 1. - P. 69
18. Kritzinger E.. Beaumont H., Optic disc abnormalities, -Wolfe Medical Publications Ltd. - USA. - 1987. - 118 P.