Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Оңтүстік аймағында әскер қатарына шақырылушы жасөспірімдердегі соматометриялық көрсеткіштері негізінде физикалық дамуын бағалау

ТҮЙІН

Біздің анықтаған мәліметтеріміз біз зерттеген әскерге шақырылушы жасөспірімдердің дисгармониялық дамуын дәлелдейді, бойлары орташа көрсеткіштерге сай бола тұрып, дене салмағы 10% да артық болды. Дене массасын санмен бағалау келесі ерекшеліктерді дәлелдеді: жастардың денесінде бұлшық ет пен майлы массаның құрамы (майлы масса белден төмен орналасқан) жоғары да, сүйектік массаның құрамы төмен.

Кілт сөздері: жасөспірімдер, әлеуметтік-гигиена, анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері, экология.

Жасөспірімдік жас, ғалымдардың пікірінше, адам денсаулығының қалыптасуында ерекше орын алады және екі доминантаның болуымен сипатталады: ағзаның қызметтік жүйелерінің айқын сандық және сапалық процестерімен негізделген - биологиялық; және жасөспірімнің ересек қоғамға интеграциялануы - әлеуметтік. Морфологиялық-қызметтік дамуының аяқталмағандығы жасөспірімнің ағзасының қоршаған ортаның көптеген факторларына жоғары сезімталдығын қалыптастырады. Негізгі ақпаратты көрсеткіштерде өсіп келе жатқан ағзаның жеке дамуына ғана емес, сонымен бірге, денсаулық жағдайына, экологиялы - климаттық және әлеуметті - экономикалық факторлардың түзілуін ескеруміз қажет [1]. Жасөспірімдердің физикалық дамуы контингенттің биологиялық та, сондай-ақ, әлеуметтік- гигиеналық та ерекшеліктерімен анықталады. Жасөспірімдік кезең өзінің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты қоршаған ортаның әсерлеріне өте сезімтал келеді [2].

Ағзаның қоршаған орта факторларының әсерлеріне бейімделуі, экологиялық типі қалыптасатын, ұзақ уақыттық тарихи процесс саналады, бұл өмір сүруінің оптималь жағдайларын қалыптастырады. Ағзаның морфологиялық-қызметтік сапасын онтогенездің түрлі кезеңдерінде бағалау үшін конститу- циялық-типологиялық тәсіл адекватты да ыңғайлы, дұрыс болып табылады. Соматологиялық- типологиялық ерекшеліктері табиғи биологиялық популяциялық түрліліктің көрінісі болып табылады, онсыз бірде бір популяция, бір де бір түр тұрақты бола алмайды, мұнымен қоймай, популяциялық түрлілік дискретті, ол конституцияның табиғи қалыптасатын типологиясын анықтайды [3,4]. Жасөспірімдік шақта антропометриялық көрсеткіштердің көп бөлігінің дамуы аяқталады және адам соматотипі тыңғылықты қалыптасады [5]. Педагогикалық жұмыс үрдісінде жасөспірімдердегі физикалық дамуын күнделікті бағалауда барлық антропометриялық әдістемелердің жинағын қолдану міндетті емес. Негізгі антропометриялық көрсеткіштерді игеру жеткілікті: бойы, дене саламғы және кеуде айналымы. Онтогенездің түрлі этапында осы көрсеткіштер түрлі интенсивтілікте өзгеріп отырады, ол жасөспірімдердің физиологиялық даму үрдісінің түрлі қарқындылығын куәландырады [1].

Онтогенездің аталған кезеңі норма мен патологияның диагностикасының нақты морфологиялық критерийлерін зерттеулерде ең маңызды саналады [6,7]. Соңғы он жылдықтардағы күрделі әлеуметтік- экономикалық ситуация өскін ұрпақтардың өсу мен даму процесінің негативті динамикасымен сипатталуы осы жұмыстың өзектілігін дәлелдейді.

Зерттеу объектіне 137 жасөспірімдер қатыстырылды. Зерттелушілердің орта жасы 16,1±0,1 құрады. Әскерге шақырылушы жасөспірімдердің жасына байланысты нақты дене салмағы мен бойының орташа болуы керек өлшемдері берілді. Болуы қажетті физикалық дамуды бағалауға біз келесі формуланы қолдандық: бойы - Б=130+5^ (n-8), салмағы - M= 30+4^(п-10),бұл жерде: n - жылдармен саналған жасы. Егер ауытқулар +10% шамасында болса физикалық дамуы орташа саналады.

Параметрлері жасына сай болса, немесе олар 10% дейін бірдей төмен немесе бірдей жоғары болса, дамуын гармониялық деп тұжырымдайды. Олардың бір біріне сәйкестігі бұзылса дамуын дисгармониялық деп санайды [8].

Антропометриялық көрсеткіштерінің анализін болуы керек физикалық даму индексін қолданып жүргізгенде 13, 14, 15, 16, 17 жастағыларда дене массасының орта есеппен 14,5 кг артқаны анықталды (сурет 1).

Сурет - Физикалық дамуды бағалаудың нәтижелері

Әскерге шақырылушы жасөспірімдерден 17 жасқа толғандарын, әскери қызметті атқара алатын жастағылар ретінде алынды. Жасөспірімдердің физикалық дамуын зерттеу барысында антропометриялық көрсеткіштерінің орташа мәліметтері алынды, сандардың таралу сипаты қалыптыға жақын болды. Талдау барысында қазіргі жастардың бойының, дене салмағының, кеуде сарайының көлденең өлшемінің көрсеткіштері өз құрдастарының мәліметтерінен жоғары, бірақ айырмашылықтар тіркелмеді.

Жастардың негізгі параметрлерінің мәліметтерін салыстырғанда бойының ұзындығы тұрақты болып шықты. Жасөспірімдердің басым көпшілігінде (74%) дене салмағының индексі (ДСИ) қалыпты салмаққа тән өлшемге сай болды, бұл осы жас интервалында олардың дене салмағы мен дене ұзындығының арасында пропорциялық қатынастың барын дәлелдеді. Дене салмағының тапшылығы - 4%; дененің артық салмағын - 19%; ал - 3% семіздік тіркелді.

Корреляциялық анализ дене салмағының индексі үшін денесінің ұзындығы емес, дене салмағы (r=0,86) мен дененің ауданының (r=0,69) маңызы зор екендігін көрсетті. Популяциядағы жүргізілген зерттеулердің нәтижелерімен салыстырғанда қазіргі уақыттағы жасөспірімдердің дене салмағының индексі сенімді түрде жоғары болды. Рорер индексінің өлшемі 1,28±0,01 кг/см3 тең болды. Осы индексті саралағанда дене тығыздығының ортадан төмен мәні - 28%; орта мәні - 32%; ал ортадан жоғары мәні - 40% жағдайда анықталды. Жалпыға мәлім, адам денесінің салмағы бұлшық еттік салмақтан бөлек, майлы және сүйектік компоненттерден тұрады. Корреляциялық анализ антропометриялық параметрлердің және жасөспірімдердің денесінің компонентті құрамы арасында сенімді көптеген байланыстардың барын көрсетті (p<0,05).

Дене салмағының оның компоненттері құрамдарының арасындағы байланысты зерттегенде бұлшық еттік салмағымен (r=0,89), сүйектік салмағымен (r=0,78), майлы салмағымен (r=0,65) оң корреляциялық байланыс анықталды. Майлы салмағының морфологиялық белгілермен: дене салмағымен (r=0,63); кеуде сарайының көлденең өлшемімен (r=0,56); сандарының (r=0,69), иықтарының (r=0,66), білезіктерінің (r=0,60) радиустарымен,тығыз байланыстары бар. Бұлшық еттік компоненттің кеуде сарайы көлденең өлшемімен (r=0,84), салмағымен (r=0,89), дене бетінің ауданымен (r=0,83), сандарының дистальді эпифиздерімен (r=0,63) корреляциялық байланыс анықталды.

Кесте - Антропометриялық көрсеткіштерінің және денесінің компонентті құрамының ортақ мәліметтері

Антропометриялық көрсеткіштері

M±m

SD

95 % ДИ

min

max

Дене ұзындығы, см

171,1±0,6

7,3

164,2-183,0

160

187

Дене салмағы, кг

64,4±0,6

11,5

63,6-78,3

50

106

Кеуде сарайы айналымы, см

90,7±0,9

6,4

85,0-94,6

77

104,6

Кетле индекс, кг / м2

22,7±0,3

3,1

20,6-24,7

17,1

33,8

Рорер индекс, кг / см3

1,28±0,01

0,18

1,14-1,40

0,94

1,97

Дене бетінің ауданы, м2

1,87±0,01

0,18

1,63-1,97

1,49

2,35

Майлы компонент салмағы, кг

15,4±0,6

7,17

9,9-19,7

3,9

37,4

Салыстырмалы майлы компонент салмағы, %

21,7±0,7

8,1

14,2-26,4

5,8

46,7

Бұлшық етті компонент салмағы, кг

38,3±0,6

6,9

32,9-42,8

25,5

57,5

Салыстырмалы бұлшық етті компонент салмағы, %

53,1±0,4

4,6

49,3-54,6

41,6

76,2

Сүйекті компонент салмағы, кг

10,9±0,1

1,7

10,5-13,1

6,9

15,9

Салыстырмалы сүйекті компонент салмағы, %

15,6±0,2

1,86

15,1-17,8

12,1

21,0

Сүйектік салмағының иық радиустарымен (r=0,60), білезік радиустарымен (r=0,59) корреляциялық тәуелділігі нақтыланды. Біздің анықтаған мәліметтеріміз біз зерттеген әскерге шақырылушы жасөспірімдердің дисгармониялық дамуын дәлелдейді, бойлары орташа көрсеткіштерге сай бола тұрып, дене салмағы 10% да артық болды. Дене массасын санмен бағалау келесі ерекшеліктерді дәлелдеді: жастардың денесінде бұлшық ет пен майлы массаның құрамы (майлы масса белден төмен орналасқан) жоғары да, сүйектік массаның құрамы төмен.

ӘДЕБИЕТТЕР

  1. Гребнева Н. Н. Эколого-физиологический портрет современных детей и подростков в условиях Тюменской области. - Тюмень: Изд-во Тюм ГУ, 2006. - б. 240.
  2. Молдабекова Г.К. Сравнительная оценка физическая развития подростков сельской местности Кзылординской и Алматинской области// Астана, Медицинский журнал 2000 №4. - б. 28-31
  3. Агаджанян Н. А. Экологическая физиология человека: монография / Н. А. Агаджанян, А. Г. Марачев, Г. А. Бобков. - М.: Крук, 1999. - б. 416.
  4. Клиорин А. И. Биологические проблемы учения о конституции человека / А. И. Клиорин, В. П. Чтецов. - Л.: Наука, 1979. - б. 164.
  5. Никитюк Б. А. Акселерация развития. Итоги науки и техники ВИНИТИ. Сер. Антропология. - М.: ВИНИТИ, 1989. - б. 3-76.
  6. Негашева М. А., Мишкова Т. А. Антропометрические параметры и адаптационные возможности студенческой молодежи к началу XXI века// Российский педиатрический журнал. - 2005. - № 5. - б. 12-16.
  7. Николаев В. Г. Антропологическое обследование в клинической практике / В. Г. Николаев, Н. Н. Николаева, Л. В. Синдеева, Л. В. Николаева. - Красноярск: Изд-во ООО «Версо», 2007. - б. 173.
  8. Шаханова А.В., Хасанова Н.Н. Руководство к лабораторным занятиям по возрастной анатомии и физиологии: Учебно-методическое пособие для педагогических факультетов высших учебных заведений по специальности «Дошкольная педагогика и психология». - Майкоп: Изд-во Адыгейского гос.ун-та, 2004. - б. 102 .

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.