Соңғы жылдары гастроэнтерологиялық аурулардың арасында таралуы жағынан созылмалы іш қату бірінші кезекте т>р. (1,2) Созылмалы іш қатудың бірнеше себептері, органикалық және функционалдық болуы мүмкін. Іш қатуды емдеу шараларының кең таралған түрі іш жүргізетін препараттар болып табылады, дегенмен олар көптеген жанама әсерлерге ие болғандықтан, оларға бейімделіп кеткеннен соң, тиесілі әсерін беруді тоқтатады. (3) Түрлі дәрілік терапия әдістерінің қарқынды дамуына қарамастан созылмалы іш қату ауруының жиілігі төмендемей отыр. Сондықтан да терапиядағы қазіргі физикалық факторларды қолдану мақсатты және анық болып табылады.
Синусоидтік модульденген тоғымен (СМТ) жүргізілетін амплипульстерапия созылмалы іш қату ауруында өз қолданысын тапты. Амплипульстерапиясын емдеу әдісінің әрекетінде ауруды басатын, жиырылуды болдырмайтын, қабынуға қарсы, трофикалық әсерлерді, тоқ ішектің қозғалу әсерінің жақсаруын атауға болады. Б>л әсерлер өте үсақ тамырлардан қан және басқа да сүйықтық айналым сатысында жүзеге асады, ал олардың пайда болу дәрежесі науқастың өзіне тән ерекшелігінің даму процесіне тәуелді. Үйреншікті және созылмалы іш қату кезінде тоқ ішекті сылаудың мақсаты ішектік қысқарудың күшейтілуі, ішек қабырғасы күшінің белсенділік деңгейінің жоғарылауы, әдетте әлсіз, созылыңқы болатын, себебі ішек қабырғасында ыдыраудың іркілуі нәтижесінде аз түзіледі.
Сылау ішперделік қуыстың (гиперемия) үзақ уақыт қан айналымының бүзылуына байланысты вегетативті жүйке жүйесінің тітіркенуін төмендетуге көмектеседі, іш қатуды ішперде пресінің күшеюіне үлкен көңіл белу қажет, ішперде қабырғасының солғындығында ішектер перистальтикалық қызметі үшін қажетті диафрагмамен ішперде пресінде ендірілетін тіреуінен айрылып қалғандай болады, нәтижесінде тік ішек босатылуы толық аяқталмайды. Ішперде пресінің босаңсуы энтероптозға әкеліп соғатынын ескеру қажет. Сонымен сылаудың мақсаты ішперде қуысында орналасқан жүйке орталығының (plexsus solaris) қарқынды жүмыс жасату, сонымен қатар ішек бездерінің, бауырдың үйқыбездің секреторлық қызметін күшейту болып табылады. (4,5).
Ішекті сылау кезінде бүйен сигма түріндегі және тік ішек аймағы жеке жасалуы керек, себебі дәл осы беліктеріне нәжіс белігі кеп тоқталатындықтан және ішек қабырғаларының инертті және функционалды жетіспеушілігі барынша анық байқалған түстарына сылау белек жасалуы керек. Осы үш белікте нәжістің т>рып қалуына анатомо-топографиялық жағдайлар да қабілетті, атап айтқанда: бүйеннің қапшық түріндегі жайылуы, сигма түріндегі ішектің ілмегі және angulus recti. Тоқ ішек бойындағы сылау қимылы ете баяу жасалады. Егер ішекте үлкен топтама болатын болса, онда сылау қимылдары қалыпты ішек аймағынан басталады. Бір қолдың саусақ үштарымен жасалатын итеру және терең, шеңбер түрінде ысқылау, содан кейін тоқ ішектің темен түсетін түсынан етіп сылайды. Жоғарыда айтылғандар осы факторларды үйлестіруге негіз болды. (СМТ және сылауды) созылмалы іш қату ауруларын емдеу үшін қолданылады.
Зерттеудің мақсаты: Созылмалы іш қатуды амбулоториялық жағдайда емдеу нәтижелерін жаңарту.
Әдістер мен материалдар. Біз созылмалы іш қату мен ауыратын 45 науқасты амплипульстерапия және тоқ ішекті сылау тәжірибесімен қанықпыз. Оның ішінде 18 ден - 60 жасқа дейінгі 15 еркек және 30 әйел бар. Зерттеуге қатысқан науқастардың ауыру кезеңі 1-20 жылға, кепшілігінде 5 жылдан аса және соңғы жылдар олар үнемі дефекацияны жақсартатын препараттар қабылдап отырды. Клиникаға және емдік конкурсқа түскен барлық науқастарда жалпы қабылданған зерттеулер, сонымен қатар ректороманоскопия, электроколографияны эзофогогастродуоденоскопиялау, дисбактериозға нәжіс анализі тапсырылды. Емдеу нәтижелері (1) топ амплипульстерапия және тоқ ішекке сылау жасалмаған науқастармен салыстыра жүргізілді.
Амплипульстерапиясы үшін «Амплипульс- 4» препаратын қолданды. Теменгі жиіліктегі серпінді тоқпен эсер ету үшін суды оңай сіңдіретін (морля флапель) ашық түсті материалдан жасалған кэдімгі мата тесемдер қолданылды. Б>л тесемдер алдын-ала дымқылдатылған. Модуляция тереңдігі 100%; модуляция жиілігі 50 Гц токтың түрінде 7 мин. бойынша жүмыстың ІІ мен ІІІ немесе ІІІ пен IV түрінде қолданылып СМТ қосылумен жүріп отырды. Жалпы емшара уақыты 14 мин түратын, күнделікті еткізлетін 10 емшаралық емдеу кезеңінен т>рды. Тоқтың деңгейі: науқаста электродта дірілді байқау кезеңіне дейін реттеліп отырды. 1 емшара (сынама) аурудың емшараға жэне токқа мүмкіндігінше тезімділігі байқалғанға дейін еткізіледі. Әрбір келесі емшара 14 минутқа (жүмыс түріне эрқайсысына 7 минуттан) жетіп отырды. Келесі күні тоқ ішекке сылау жасалды.
Нэтижелер мен талдаулар. Емделуге дейін науқастар 5 күнге дейінгі іш қатуға, үзак күшену қажеттілігіне, қатты немесе қүмалақ нэжіске, ішектің толық босамауына, дефекация мен монуальдық (қолмен) кемекке жүгінуге тура келетінін айтып шағымдануда. Сонымен қатар, үлкен дэреттің үзақ уақыт болмауы кезінде метеоризмнің күшеюін, іште диспепсиялық бүзылулар мен ауырсынулар пайда болды. Одан белек науқастар үшін ашушандық, шаршау, жаман түс керу, бас ауыру, жүмысқа деген енжарлық, солғындық белгілері тэн. Клиникаға түскенге дейін кептеген науқастар түрлі мекемелерде нэтижесіз консервативті терапиялардан өткен. Науқастардың 45 % - үнемі іш жүргізетін дәрілермен (бисокодил, форлалактуза), ал науқастардың15 % - да іш жүргізетін заттар жанама әсерін білдіріп отырған, олар тазалау клизмаларын қолдануға мәжбүр болған. Үлкен дәретті копрологиялық зерттеуден өткізгенде науқастардың нәжісте сілемейі және қабыну элементтері анықталды. Ішек микрофлорасының қүрамын зерттегенде II және III дәрежелі бактериоздар жиі анықталды. Бифизобактериялар қүрамының төмендеуі, гемолитикалық стрептокоптардың көбеюі байқалды.
Біздің зерттеуіміз науқастардың көпшілігінде жалпы жағдайының жақсарғанын, аурудың объективті және субъективті оң өзгерістері анықталды. Жекелеген жағдайда емшараның өту кезеңінде дефорацияның жиілеуі 2 тәулікке дейін жиілегені анықталды. Науқастардың біршамасында іш жүргізу дәрілерінің мөлшерін біртіндеп төмендету және емшаралардан біршама кейінгі кезеңде дәрет сындыру бірқалыпқа келу, науқастардың 65 %-да емшараның тиімді және жинақты, уақтылы өткізілгенімен түсіндіріледі. Әртүрлі топтағы емшараның кезінде динамиканың клиникалық сараптамасы белгілері (CMT) және тоқ ішекке сылау жасау диспепсиялық және астеноневротикалық бүзылуларды науқастардың бацылаудағы тобына қарағанда жылдам қалпына келтіретінін көрсетті. Электроколографияға түскен жуан ішек жүмысының қалыпқа келгені айқындалды. Негізгі топтағы науқастардың барлығында дерлік тоқ ішек жүмысы реттелді. Барлық нәтижелерде жуан ішектің сезімтал жүйке жүйесіне реттелген қалыптағы импульсацияның экстеро, интеро, ОЖЖ -дегі проприорецепторының CMT мен сылаудың бір-біріне әсерінің күшейіп отырғаны сезіледі.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Логинов A.C., Парфенов А.И. Болезни кишечника. M. 2000.
- Парфенов А.И. Энтерология. M. 2002.
- Минушкин О.Н. Запоры и принципы их лечения. Терапевтический архив, 2003 №1 с.15-19.
- Ривкин В. Л., Капуллер Л. А. Геморрой. Запоры. М. 2000.
- Фролькис А.В. Функциональные заболевания желудочно-кишечного тракта. Л. «Медицина» 1991.