Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Ежелгі римдегі азаматтық іс жүргізудің нысандары

Ежелгі Римде азаматтық іс жүргізу арнайы ғылымбағытыретіндеқолданылғанжоқ. Бірақта, оған қарап, азаматтық іс жүргізу қалыптаспады деп айтуға болмайды. Азаматтық іс жүргізудің негізі осы Рим құқығы жүйесінде орын алып дамыған болатын. Қазіргі кезеңдегі романогермандық құқықтық жүйедегі мемлекеттердің барлығында азаматтық іс жүргізудің негіздері осы Рим құқығының рецепциясына негізделіп, қалыптастырылды. Ежелгі Римнің құқықтық жүйесінің дамуында азаматтық іс жүргізудің қалыптастырылған үш нысаны белгілі. Олардың қатарына мыналар жатады:

  1. Легисакциондық процесс;
  2. Формулярлық процесс;
  3. Экстраординарлық процесс.

Бұл азаматтық іс жүргізудің дамуы Рим мемлекетінің  даму  кезеңдерімен   байланысты өрбіді. Яғни, үш даму кезеңіне патшалық, республикалық,  империялық  Рим мемлекетінің дамуына жоғарыдағы азаматтық іс жүргізудің үш нысаны сәйкес келген болатын. Ежелгі Римдегі процессуалдық құқықтың алғашқы нысаны легисаксондық процесс болып табылады. Істі жүргізудің мынандай сатысы бес ғасырға дейін өмір сүрген болатын. Легисаксондық процесс эбуции заңымен байланысты болып келеді. Легисаксондық процесс заңнан шыққан талапты білдіреді. Ол тек қана Рим азаматтарына қатысты болған ежелгі құқықтың іс жүргізу құқықтық актісі. Легисаксондық процестің шығуы және мәні туралы оқулықтардың бірінде мынандай түсінік беріледі: “Легисакционный процесс представлял собой устное судебное разбирательство. Процесс всегда открывался предъявлением иска. Первоначально для этого было необходимо присутствие обеих сторон in iure, перед претором.

По общему правилу, истец в целях судебного осуществления  своего  притязания  должен был сам позаботиться о прибытии ответчика на суд. С этой целью Законы ХII таблиц предоставили истцу право требовать от ответчика, чтобы он следовал за ним на суд везде, где бы истец его не встретил, за исключением дома ответчика. Эта процедура называлась in jus vocatio (торжественное устное приглашение ответчика на суд) и подразумевала в случае необходимости возможность применения силы. Ответчик должен был беспрекословно повиноваться истцу и мог быть освобожден от процедуры привода только в случае за должника и ручался за него. В назначенный день тот должен был явиться на суд, иначе против поручителя и давался о возмещении вреда” [1, с 41-42]. Легисаксондық процестің шығуы Рим құқығында әр түрлі мағынада түсіндіріледі. Легисаксондық процесті ежелгі рим заңгері былай дейді: бұл процесс заңмен қалыптастырылған немесе дауласушы тараптар өздері сүйенген заңға сәйкес даудың негізін түсіндіруі қажет. Бұл ойды рим құқығының білгірі И.А. Покровский қабылдамайды, оның ойы бойынша: “ни то, ни другое объяснение Гая не может быть принято, так как трудно предположить существование в те времена такого большого количества законов, которые регулировали бы и ход производства и само гражданское производство с надлежащими подробностями. С его точки зрения, lego agere в древнейшее время обозначало действовать, осуществлять право законным образом в противоположность незаконному насилию” [2, с 53]. Легисаксондық процесс салтанатты түрде белгілі бір формуладағы сөздерді айтумен бейнеленетін болған. Легисаксондық процесте формуладан ауытқу жеңілуді білдірген. Легисаксондық процестің бұл қырын Е.В. Салогубова былай сипаттайды: “Стороны совершали торжественные действия: истец заявлял о своем праве, ответчик оспаривал это заявление. Требования и возражения должны были быть сформулированы точно в тех словах, которые содержались в относящемся к спору законе. Присутствующий при этом претор определял дозволительность искового требования, содержание претензии, условия ее осуществимости. Претор произносил определенные формулы, предписанные процессуальным ритуалом. Если отсутствовала какая-либо законная предпосылка для предъявления истцом иска (например, данная претензия не подлежит  по закону судебной  защите), то претор отклонял иск. В случае   положительного решения претора стороны заключали литисконтестацию (засвидетельствование спора), которой заканчивалось производство in jure” [1, с 43]. Легисаксондық процесс жалпы азаматтық іс жүргізуді қалыптастырудың алғашқы нысаны болуымен құнды болып табылады.

Азаматтық іс жүргізу  Римде  дами келе, оны жүргізудің екінші нысанына өтеді. Бұл азаматтық іс жүргізудің формулярлық процесі деп аталады. Оның қалыптасуы мен  дамуын Р.Т. Мухаев былай түсіндіреді: “Гражданский процесс перетерпел во II в. революционные изменения. На смену легисакционному процессу, крайне формализованному и строгому, приходит формулярный процесс. Как и прежде, сохранялись две стадии процесса, in iure и in iudicio. Как и прежде, решение дела передавалось судье, назначенному претором, но судья уже не был свободен в своих действиях, обязан был следовать приказу претора, выраженному в виде формулы. Отсюда и название новой формы процесса: формулярный. На стадии in iure претор, выслушав стороны (истца и ответчика),  которые излагали свои притязания и возражения в свободной форме, составлял юридическую формулу иска и направлял дело для рассмотрения по существу. Прежняя концепция легисакционного процесса: нет иска нет правонарушения – сменилась новой: нет формулы – нет иска. На стадии in iudicio судья исследовал фактическую сторону дела в пределах данной ему формулы, смысл которой можно выразить следующим образом: если окажется, что Н.А. виновен, присуди ему то-то; если окажется, что невиновен, то отклони притязания Б.С. Формула состояла из трех основных частей: интенции, эксцепции и кондемнации. Интенция заключала в себе требование истца,   эксцепция– возражение ответчика, кондемнация – приказ претора судья. Процесс происходил в устной форме, при свободной оценке доказательств” [3, с 165-166]. Формулярлық іс жүргізудің мәнін О.А. Омельченко былай  дейді: “Возникновение новой судебной процедуры – формулярного процесса -связывается с историческим перерождением исходных видов легисакционного судопроизводства. Ввиду большей гибкости на первый план по общеупотребительности стали постепенно выходить виды, связанные со свободными назначением судьи. Легисакционное судоговорение становилось по преимуществу обрядовой  стороной,  а  собственно  установление судебной истины и разрешение споров осуществлялось в иных, не строго предписанных законами условиях. Законодательством II-I вв. до н.э. было, наконец, прямо установлено преимущество новых форм судебного разбирательства, основанных на активной роли преторской юстиции” [4, с 109]. Формулярлық процесс, Ежелгі Рим құқығында дамуы бойынша үлкен кезеңді қамтыған болатын. Формулярлық процестен кейінгі экстраординарлық процестің даму сатысы былай жүзеге асты: “Формулярный процесс-традиционный гражданский  процесс не только в конце республики, но и в течение всего периода принципата. Однако с установлением империи наряду с этим процессом (ordo judiciorum privatorum), предполагавшим разделение производства по делу на две стадии, развиваются экстраординарный процесс (cognitio extraordinaria), не знающий подобного разделения. Постепенно экстраординарный процесс вытесняет формулярный, и к началу периода абсолютный монархии становится единственным” [1, с 72-73]. Формулярлық процесс өте күрделі іс жүргізу процесі болып табылды. Ол жүзеге асу үшін бірнеше шарттар қажет болды. Формуланы магистрат жасайтын болды, соның негізінде сот істі шешеді. Формулярлық процестің негізгі төрт бөлігі бар: 1) демонстрация; 2)    интенция; 3) кондемнация; 4) адъюдикация. Әрбір формулада бұл бөліктердің түгел болуы міндетті болмады. Демонстрация-іс жүргізудің, яғни талап қоюдың мәнін білдіретін бөлік болып табылды. Интенция – іс жүргізудің негізгі бөлігі болып табылды. Мұнда талап қоюдың негізі көрініс тапты. Кондемнация – бұл іс жүргізудің сотқа істі шешуге мүмкіндік беретін негізді көрсетті. Адъюдикация – іс жүргізуде сотқа еркіндік беретін формуланың бірі. Жоғарыдағы аталған бөліктермен қатар, прескрипция деген бөлім де болған. Бұл жерде талап арыз берген тұлғаның, яғни талапкердің мүмкіндігін шектеп, жауапкердің жағына ойысуды білдіреді. Оның мынандай түрлері болды:

  • praescriptio pro actore имела цель ограничить процессуальную консумпцию исков. Проследить действие этой проскрипции можно на таком примере. Новое лицо должно ежемесячно получать по отказу своего родственника от наследника последнего определенную сумму денег. В первый же месяц наследник отказывается уплатить этому лицу причитающуюся ему сумму. Обиженное лицо обращается к претору за иском и, выигрывая дело , получает свои деньги. Однако на второй месяц происходит то же самое. По правилу консумпции (уничтожения) исков после литисконтестации второй аналогичный иск уже невозможен. Во избежание этого, претор вносил в прескрипцию оговорку о том, что иск ограничивается лишь той частью требования, для которой в данный момент наступил срок;
  • прескрипция в интересах обеих сторон. Она заменяла собой демонстрацию. Использовалось в тех случаях когда для данного спорного отношения не было выработано особого термина, и поэтому в формуле приходилось его описывать;
  • ptaescriptio pro reo – это вставки в самом начале формулы. Они имели своей целью в случае верности приводимого в них обстоятельства исключить вообще не только присуждение ответчика, но и дальнейшее исследование обстоятельств дела. Важнейшим случаем данной прескрипции была преюдиция.  Она  заключалось в том, что если решение данного спора могла оказать решающее влияние на другой процесс, то судья в прескрипции указывал, что он не откажется от вынесения решения” [1, с 61-62].

Римқұқығыбойыншаазаматтықісжүргізудің үшінші нысаны экстраординарлық процесс болып табылады. Экстраординарлық процесс рим құқығы бойынша іс жүргізудің эволюциялық дамыған нысандардың қатарына жатады. Бұл негізінен Ежелгі Римдегі азаматтық іс жүргізуді дамытудың көрінісі. Экстраординарлық процесс былай жүзеге асады: “Магистрат, принявший дело к рассмотрению, ведет теперь его с начала и до конца, т.е. до вынесения решения. Если на последнем этапе и привлекается присяжный (третейский) судья, то он действует лишь от имени назначившего его магистрата. Явка ответчика на суд перестает быть предметом заботы истца. Магистрат, не связанный теперь жесткими процессуальными рамками, мог сам применять меры воздействия на участников процесса, принуждать их к исполнению его распоряжений. Процесс престает быть публичным, проводится в закрытых помещениях. Если ранее судопроизводство было бесплатным, то теперь вводятся судебные пошлины, ставшие особенно распространенными в период домината. Хотя гражданский процесс в целом остается еще устным, основные заявления сторон фиксируются в судебных протоколах, что кладет начало письменному судопроизводству” [5, с 182]. Эстраординарлық процесс Ежелгі Римде абсолюттік монархия орнаған тұста іс жүргізудің бірден-бір негізгі нысанына айналды. Экстраординарлық процестің ерекшелігін жоғарыдағы атап өткен, ғалым Е.В. Салогубова былай түсіндіреді: “В экстраординарном процессе меняется процедура вызова в суд, приобретая официальный письменный характер. Формула уходит в прошлое, а иск превращается в жалобу истца, заносимую в протокол суда. Решение в экстраординарном процессе  является  приказом  государственной власти и забота об его исполнении лежит теперь не  на истце, а на суде. Именно в экстраординарном процессе исполнительное производство принимает тот вид, который оно имеет в современном процессе. Вводится письменность, процесс становится платным” [1, с 72]. Экстраординарлық процесс Ежелгі Римдегі азаматтық іс жүргізудің ең негізгі соңғы сатысы болып табылды.

Сөзімізді қорытындылай келгенде, Ежелгі Римдегі азаматтық іс жүргізудің сатылары немесе нысандары қоғам талабына сәйкес дамып, толығып отырды. Бұл азаматтық іс жүргізудің нысандары, сол кезеңнің талабы тудырған қоғамдық мүдделерді қанағаттандыруға икемделген болатын.

 

 

 

Әдебиеттер

 

  1. Салогубова Е.В. Римский гражданский процесс. 2-е изд. – М.: Городец-издат, – 157 с.
  2. Покровский И.А. История римского права. – Рига, 1918. – 672 с.
  3. Мухаев Р.Т. История государства и права зарубежных стран: учебник для студентов вузов / Р.Т. Мухаев. – 2-е изд., перераб и доп. – М.: Юнити-Дана, 2005. – 863 с.
  4. Омельченко О.А. Римское право: учебник / О.А. Омельченко. – 3-е изд., испр. и доп. – М.: Эксмо, 2006. – 224 с.
  5. История государства и права зарубежных стран. учебник для вузов / Под ред. Крашенинниковой Н.А., Жидкова О.А.– М.: Норма, 1996. – Ч.1. -480 с.

 

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.