Жер үсті су көздерінің ерекшелігі, су құрамы жыл мезгіліне байланысты өзгеріп тұрады, осыған байланысты микроорганизмдердің саны мен түрлері де өзгеріп тұрады. Санитарлық микробиология тұрғысынан алғанда, су сапасын бағалау оның санитарлық – эпидемиологиялық қауіптілігін немесе адам денсаулығына қауіпсіздігін анықтау үшін жүргізіледі. Сапасы нашар ауызсу әртүрлі инфекциялар мен іш ауруларын таратады. Жалпы ауызсуға қойылатын талаптар ГОСТ 2874-82 стандарты бойынша бекітілген [3].
Жер үсті су көздерінің бірі – Қапшағай су қоймасы. Бұл су қоймадан арнайы су алынып, Алматы қаласы “Бастау” ЕМКК химиялық – бактериологиялық зертханасында сараптама жүргізілді. Сараптаманың нәтижесі бойынша 1дм3 – судың құрамынан 59 - коли – индекс, 1 см3 – судың құрамынан 59 - жалпы микробтық сан және 100 мл-ден 1 - жалпы колиформды бактерия табылды [4]. Сонымен қатар, осындай сапасы төмен судың сапалық деңгейін арттыру үшін арнайы жаңа инновациялық озон технологиясына негізделген қондырғы жасалды. Қондырғының құрылымдық сұлбасын төмендегі 1-суреттен байқауға болады.
1-сурет. Табиғи суларды тазартуға арналған озон технологиясының құрылымдық сұлбасы:
1 – бастапқы су, 2, 8 – су соратын сорғы, 3 – судың шығынын өлшейтін аспап, 4 – озондалатын судың
резервуары, 5 – сүзгі (активті көмір), 6 – барбатер, 7 – автоматты басқару блогы, 8 – компрессор, 9 –
қысым өлшейтін манометр, 10 – озонатор, 11 – тазартылған судың резервуары, 12 – жерлестіру, 13 -
жиілік түрлендіргіш блогы (ЖТБ), 14 – қалдық су жиналатын резервуар
Бұл су құрамында кездескен бактериялардың мөлшері шекті рұқсат етілген концентрацияға (ШРК) келмегендіктен, ластанған ауызсудың сапасын арттыру үшін әртүрлі мөлшерде озон жіберіліп залалсыздандыру үрдісі жүргізілді. Тәжірибелік зерттеу жұмысының нәтижесін 1-кесте мен 2 (а, б, в) - суреттерде келтірілген.
1-кесте. Судың озондалғанға дейінгі және әртүрлі мөлшерде озондалғаннан кейінгі судың микробактериялық құрамы
|
Көрсеткіштер |
Нормативтер ШРК |
Озондалғанға дейінгі судың құрамы |
Озондалғаннан кейінгі судың құрамы |
|||
|
Озонның мөлшері, 300 мг/сағ |
Озонның мөлшері, 400 мг/сағ |
Озонның мөлшері, 500 мг/сағ |
Озонның мөлшері, 600 мг/сағ |
|||
|
Жалпы микробтық сан, (1 см3) |
< 50 аспау керек |
59 |
47 |
27 |
14 |
0 |
|
Жалпы колиформды бактерия, (100мл) |
Болмауы керек |
1 |
Табылған жоқ |
Табылған жоқ |
Табылған жоқ |
Табылған жоқ |
|
Коли – индекс, (1дм3) |
Болмауы керек |
59 |
Табылған жоқ |
Табылған жоқ |
Табылған жоқ |
Табылған жоқ |
2-сурет. Әртүрлі озонның мөлшеріне байланысты су құрамындағы бактериологиялық көрсеткіштердің өзгерісі
Ғылыми зерттеу жұмысын қорытындылай келгенде бастапқы судың құрамынан бірнеше микробиологиялық бактерия табылған болатын. Бұл табылған бактерияларды толығымен залалсыздандыру үшін әртүрлі мөлшерде озон жіберіліп оптималды (тиімді) жолы қарастырылды. Зерттеудің қорытындысы бойынша су құрамындағы бактерияларды ШРК-ға дейін келтіру үшін озонның мөлшері 600 мг/сағ ал залалсыздандыру уақыты 20 мин. екені тәжірибе барысында анықталды.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Драгинский В.Л., Алексеева Л.П., Самойлович В.Г. ”Озонирование в процессах очистки вода” Москва ДеЛи принт 2007 г.
- Сарыбеков Н., Сарыбеков М., Сарыбеков Қ.Д. Қазақ халқының табиғат қорғау дәстүрлері. – Алматы: Рауан. – 1978. - 18 б
- Подунова Л.Г. Руководство к практическим занятиям по методам санитарно - гигиенических исследований. - Москва: Медицина. – 1990. – 111.
- Қапшағай су қоймадағы бастапқы және озондалған суға жасалған химиялық – бактериологиялық сараптама “Бастау” ЕМКК химиялық – бактериологиялық зертханасы 18.03.2010 ж.