Панкератит кезінде қан тепе-теңдік жүйесінің клеткалық және гуморалдық компонентерінің бұзылуы бауырдың қызметтікметаболитік өзгерістерімен қатар жүретіндігімен және эндогенді улануды болатындығымен байқалады, сонымен бірге орнитинаспартаттық комплекстік терапия жүргізу кезінде патологиялық көрсеткіштердің төмендегені байқалады.Жалпы панкреатиттің дамуына байланысты жедел және созылмалы болып келеді. Панкреатит кезіндегі лимфа жүйесінің жағдайын зерттеу ғалымдардың қызығушылығын тудыруда. Ғылым мен техниканың дамыған заманында, сондай-ақ медицинаның жетістіктеріне панкреатиттің патогенезі әлі күнге дейін белгісіз болып келеді. Адамдардың панкреатитпен ауруы артып келеді, бұған себеп адамдардың әлеуметтік жағдайы мен өмір сүру ортасы, яғни шектен тыс спирттік ішімдіктерді пайдалану.Панкреатит кезінде фиброзды инфильтрацияның функциональды жетіспеушілігімен сипатталады, ол өз кезегінде Лангерганс мөлшерінің азаюына әкеледі. Ішкі органдар паталогиясы кезінде лимфатикалық жүйенің рөлі белгілі және де ішкі орта тұрақтылығын сақтау болып табылады. Лимфа микротамырлары лимфа айналымның бастапқы жүйесі болып табылады және тамырларды ұлпалық тепе-теңдікті қалыпты ұстауда маңызды рөл атқарады. Бұл үдерістерге лимфа жүйесінің барлығы қатысады капиллярлар, тамырлар және лимфа түйіндері.
Өзектілігі. Панкреатит ауруы бұл ұйқы безінен оқшауланбаған процесс, ауру кезінде барлық организмде патологиялық өзгерістер жүреді.
Панкреатитпен еңбекке жарамды адамдардың азап шегетін аурулардың бірі, бұл мәселенің өзектілігі аурулардың деструктивті түрде көбеюімен сипатталады, ал оның емі мен диагностикасы қиын.
Авторлардың клинкалық-эксперименталдық нәтижелері көрсеткендей, жедел панкреатиттің дамуы ферментік жетіспеушілігінен липидтердің асқын тотығының белсенділігі негізінде болады. Организмнің бейімделушілік мүмкіншілігінің жоғалуы барлық тіршілікке қажетті мүшелер мен жүйелер қызметінде өзгерістердің болуымен бірге, эндогендік уланудың күшеюі артады.
Арнаулы ғылыми әдебиеттерде жедел панкреатиттің қантамырлар ағысына жүйелік түрде әсер ететіндігі, яғни әртүрлі мүшелер мен ұлпаларға, әсіресе ұйқы безінің жанындағы (бауыр, асқазан, ішек) әсері болатындығы жазылған.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Бақылау тобындағы және эксперименталды панкреатит кезіндегі организмдегі өзгерістер мен ауытқушылықтарды зерттеу.
Жұмыстың міндеті:
Панкреатит кезінде лимфа мен қанның реологиялық және биохимиялық көрсеткіштерін зерттеу.Панкреатит кезіндегі ферменттердің көрсеткіштерінің өзгеруін зерттеу.
Зерттеу әдістері: Тәжірбиеге 60 ақ лабораториялық еркек егеуқұйрықтар алынды, салмағы 220-250 г. болатын. Жануарларда панкреатит үлгісі (Гайворонский, 2004) әдісімен жасалынды [165]. Зонд арқылы ашқарынға жануарлардың асқазанына 4,0 мл 96% спирт пен 1,0 мл 10% камфор майының қоспасы енгізілді. Жануарлар екі топқа бөлінді: 1-ші топ бақылау тобы, оған 25 егеуқұйрық, ал 2-ші топ тәжірибелік топ (45 егеуқұйрық панкреатит).
Қан мен лимфадан жалпы және панкреатитті амилаза, липаза құрамдарын амилокластикалық әдіспен, жалпы белок мөлшері бируетті әдіспен, сондай-ақ аланинаминотрансфераза (АлАТ) және аспартатаминотрансферазаны (АсАТ) деңгейлері РайтманФренкель әдісімен және билирубинИендрашик-Гофтың әдісімен,Қан мен лимфаның физико-химиялық көрсеткіштері анықталды, ұйығыштықты Сухарев бойынша, ал тұтқырлықты ВК-4 визкозиметр көмегімен, ал гематокритті көпшілік мақұлдаған әдістеме бойынша анықтадық. Қан клеткалары гематологиялық анализатор Sismex KX-21 (Жапония) анықталды.
Алынған нәтижелер: Клиникалық тұрғыдан панкреатит ауруын анықтауда қан құрамындағы а-амилаза және панкреатиттік амилазаны, сондай-ақ липаза мөлшерін анықтау қажет. Бұл көрсеткіштердің деңгейіне қарап организмде панкреатит болудың алғы шарттарын анықтауға болады. а-амилаза қалыпты жағдайда қан және сілекей құрамында болғанмен, панкреатиттік амилаза көрсеткіші тек ұйқы безінің ауруы, әсіресе панкреатит кезінде анық байқалады, ал қалыпты жағдайда бұл көрсеткіш мүлдем болмайды немесе тек «іздері» нольге жақын болады.
Кесте 1 Бақылау тобы мен панкреатит кезіндегі ферменттердің көрсеткіштері
|
Аталуы |
Бақылау топ |
Панкреатит |
|
Лимфа |
||
|
А-Амилаза, ед/л |
610±32 |
1323,3±39** |
|
Панкреатиттік амилаза, ед/л |
- |
1253,5±31 |
|
Липаза, мккат/л |
4,9±0,6 |
29,9±0,6** |
|
Трипсин,мг/ л |
5,6±0,2 |
18,6±0,5** |
|
Қан плазмасы |
||
|
А-Амилаза, ед/л |
740±45 |
1854±55** |
|
Панкреатиттікамилаза, ед/л |
- |
1731,1±47 |
|
Липаза, мккат/л |
2,8±0,4 |
16,8±0,5** |
|
Трипсин,мг/ л |
5,2±0,3 |
64,3±2,8** |
Ескерту: бақылаутобыменсалыстырғандасенімділігі, Р <0,5*, Р <0,01**
Трипсин ұйқы без бөлетін фермент болып табылады, біздің тәжірбиеде бақылау топта оның көрсеткіші 5,2±0,3 мг/л көрсетті, ал жедел панкреатитте оның көрсеткіші бірден 12 есеге жоғарылап кетті. Лимфада трипсиннің мөлшері бақылау топпен салысырғанда 3 есеге көтерілді (кесте 1). Ұйқыбездегі ауытқудың тағы бір көрінісін липазаның қан мен лимфада көтерілуін айтуға болады яғни қабыну процесі (кесте 1).
Тәжірибе жұмыстары көрсеткендей, жедел панкреатитті жануарларда үлгілеу кезінде биохимиялық маркерлер бойынша лимфа мен қан плазмасында а-амилаза көрсеткіші бақылау тобымен салыстырғанда 2-2,5 есеге артқандығы байқалады. Жануарлардың бақылау тобында лимфа мен қан плазмасында панкреатитік амилаза көрсеткіші 0-3 бр/л болса, жедел панкреатит кезінде бұл көрсеткіштер өте жоғарғы деңгейге көтерілді, яғни лимфада 1253,5±31 болса, ал қан плазмасында 1731,1±47 бр/л деңгейіне көтерілді. Панкреатиттік амилазаның бірден жоғарғы деңгейге көтерілуі ұйқы безінде қабыну үдерістерінің пайда болғандығын көрсетеді.
Алынған нәтижелердің негізінде төмендегідей түйіндер жасалды:
1.Егеуқұйрықтардан панкреатиттің тәжірбиелік моделі алынды, бұл өз кезегінде лимфа мен қанның биохимиялық көрсеткіштері бойынша а-амилаза және панкреатиттік амилаза, липаза ферменттерінің жоғарлауымен көрінеді. 2. Панкреатит кезінде тәжірбиелік жануарларда трипсин мөлшері 3 есе жоғарылап кетті және липаза ферментінің жоғарылауы, яғни қабыну процесінің барын көрсетеді. Жануарлар қанынан байқағанымыздай панкреатитке тән өзгерістермен қатар амилаза ферменттерінің, липаза, трипсин, фосфотаза, АсАТ, АлАТ және глюкоза, сонымен қатар лимфа мен қанның реологиялық көрсеткіштерінде өзгерістер болдыСоныменқорыта келгендеалынған нәтижелерде көрінгендей, эксперименталды жедел панкреатит кезінде лимфа ағысының төмендеуі мен белок мөлшерінің лимфада төмендеуі егеуқұйрықтарда лимфа түзілудің төмендеуін көрсетеді, циркуляцияланған қан көлемінің азаюы клеткадан тыс жедел панкреатиттің дегидратациясының дамуына әкеледі.
Тәжірибе кезінде байқағанымыздай, экспериментальды панкреатитің биохимиялық маркері ретінде қан плазмасы мен лимфада а-амилаза мен панкреатиттік амилазаның белсенділігінің жоғарылауыннан байқалады. Амилаза мөлшері панкреатит кезінде бақылаутоппен салыстырғанда лимфа мен қанда 2-2,5 есе жоғары болды.Амилаза мен липазаның көтерілуі панкреатиттің пайда болуының алғашқы белгілері болып табылады. Амилазаның қанда және лимфада болуы протеолиткалық ферменттердің сол жерде болуынның негігі көрсеткіштерінің бірі.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Совцов С.А., Юдакова О.В., Григорьев Е.В. Молекулярно-биохимическая характеристика крови собак при экспериментальном панкреатите и коррекции ремаксолом // Сельское, лесное хозяйство и землепользование. 2011. №2. С. 141-144.
- Власов А.П., Анаскин С.Г., Николаев Е.А. и др. Коагуляционно-литическое состояние при остром панкреатите // Фундаментальные исследование 2012. №8. С. 289-293.
- Барсук А.В., Нарсия В.В., Славинский А.А. Активация нейтрофильных лейкоцитов периферической крови у больных острым панкреатитом // Журн. Современные наукоемкие технологии. 2012. №8. С. 8-9.
- Маль С.В. О гнойно-некротических осложнениях острого панкреатита // Вопросы научно практической медицины, сборник посвящен 200летию Льговской ЦРБ. Льгов: 2004.С. 43-45.
- Маль С.В. Топографо-анатомические особенности при гнойно-некротических осложнениях острого панкреатита // Журнал «Российский медико биологический вестник им. академика И.П.Павлова». Рязань М.: 2007. №2. С. 76-80.
- Phillips A.R., Farrant g.J., Abu-Zidan F.M., et al. A method using laser Doppler flowmetry to study intestinal and pancreatic perfusion during an acute intestinal ischaemic injury un rats with pancreatitis // Eur. Surg. Res. 2001. Vol. 33, №5. P. 361-369.
- Foitzik T., Eibl G., Hotz b. et al. Persistent multiple organ microcirculatory disorders in severe acute pancreatitis: experimental findings and clinical implications // Dig. Dis. Sci. 2002. Vol. 47, №1. P. 130-138.
- Борисов А.В. Методика тотального препарата лимфатического сосуда: результаты и задачи // Матер. науч. конф. «Проблемы экспериментальной, клинической и профилактической лимфологии». Новосибирск: 2002. С. 55-57.