Туберкулездің дәріге төзімді түрімен ауырған науқастардың клиникалық ағымының ерекшелігін және емінің тиімділігін зерттегенде 76% жағдайда емнің қарқынды фазасының аяғында науқастар бактерия бөлуді тоқтатқан. Науқастарды туберкулездің клиникалық түрі бойынша бөлгенде өкпенің фиброзды-кавернозды туберкулезі (73,7%) жиі диагностикаланған. Өкпе туберкулезінің дәріге төзімді түрімен ауырған науқастарда 42,4% жағдайда қосарланған дерттермен ілесіп жүрді.
Кіріспе: Дүние жүзінінің көптеген елдерінде аурулық және өлім-жітім көрсеткіштерінің жоғарлауының негізгі себептерінің бірі ол туберкулез болып саналады. Планетаның тұрғындарының үштен бірі туберкулез микобактериялармен инфицирленген; бірақ-та – инфицирленген адамдар өмірінде туберкулезге он бөліктің бірі ғана шалдығады. [1], [2].
Туберкулез микобактериясының туберкулезге қарсы қолданатын дәрілерге төзімділігі жұқтырудың негізгі көзі – ол өкпе туберкулезінің ашық түрімен ауыратын науқас, өйткені сыртқы ортаға жөтелгенде дәріге төзімді қоздырғаштарды шығарады. Олардың көбісін құрайтын келесі науқастар: казеозды пневмониямен, фиброзды- кавернозды туберкулезімен, созылмалы диссеминирлі туберкулезімен ауыратын, өйткені олар негізгі және резерв тобындағы препараттарға төзімді туберкулез микобактериясын бөліп шығарады. Осы категориядағы науқастар қазіргі уақытта дәріге төзімді туберкулез инфекциясының негізгі резервуары.
Тақырыптың маңыздылығы:
Көптеген дәріге төзімді туберкулездің (МЛУТБ) жоғарғы деңгейде таралған ВОЗ Европа региондағы 18 елдеріне Қазақстанда жатады. Сонымен,республика бойынша 2013 жылы біріншілік көптеген дәріге төзімділік 25,2% құрады, ал жүре пайда болған 48,6% ( 2012 жылы – 25,2% және 48,6% сәйкес). ВОЗ-ң Европа региондарының біраз елдерінде ішінде Қазақстанның туберкулезге қарсы күрес жүргізетін диспансерлердің қарамағындағы облыстық, қалалық және региональдық бактериологиялық лабораторияларында туберкулездің және МЛУТБ-ң жылдамтылған диагностикасына алдыңғы қатардағы лабораториялық технологияны енгізді: BACTEC MGIT – 960, Hain-test және Gene-Xpert [3]. Келесі суреттерге қараңыз- 1,2,3
Туберкулездің деструкциялы түрлерінің жоFары жиілікте болуы медициналық көмегіне науқастардың кеш қаралуымен байланысты жэне поликлиникалық қауіпті топтар контингенттерінің арасында туберкулездің диагностикасының алгоритмы жайында жалпы емдеу жүйесінің профилактикалық жұмысын жеткіліксіз жүргілгені байқалады. Тек 14,6% науқас профилактикалық тексеріс кезінде анықталған. Алайда, ауруханаға жатқызған кезде науқастар шырышты іріңді қақырықпен шыFатын жөтелге, ентігуге, жалпы элсіздікке, жүректің қатты соғуына, тез шаршағыштыққа, тэбетінің төмендеуіне шаFымданып келгендер. Науқастардың көпшілігінде үрдіс кең таралып ауқымды зақымдаған,көбінесе екі жақты жэне өкпе-жүрек жетіспеушілігімен, қан түкірумен немесе өкпеден қан кетумен асқынған. Туберкулезбен ауыратын көптеген науқастардың жалпы ахуалдарының ауырлауы қосарланған дерттермен байланысты. 9,2% жағдайда асқазан ішек жолдары болса, ал бауыр дерті 18,4%, қант диабеті 14,8% жиілікте науқастарда болды.
Бактерия бөлу барлық науқаста анықталды. Туберкулез микобактериясының полирезистенттілігі 78% жаFдайда анықталды, антибактериальды препараттарының мына комбинациясында HRSE(47,9%), HRS - 17,8%, RSE - 12,3% жиілікте байқалды. Көптеген дэріге төзімділік (МЛУ) 17,2% жаFдайда байқалды.
Полирезистентті туберкулезбен ауырFан науқастарды ауруханада емдегенде емнің кестесіне резерв тобындаFы препараттарды кіргізді: циклосеринді, офлоксацинді, этионамидті, капостатты жэне дэріге сезімталдығы сақталған пиразинамидты. Науқастар антибактериальды терапияны жақсы көтерді. Токсикалық гепатит ретінде жанама реакциялар болFан жаFдайда гепатопротекторларды, дезинтоксикациялық дэрілерді, плазмоферездің 2-3 курсін қабылдап өткіздік.
Патогенетикалық дэрілер ретінде витаминотерапияны, гепаринотерапияны, тиосульфат натрияны, гипербарическая оксигенацияны, коллапсотерапияны қолданылды.
Емнің қарқынды фазасын бітіру аяFында созылмалы деструкциялық үрдісімен ауырFан науқастар 76% жаFдайда бактерия бөлуді тоқтатқан.
Тұжырым: зерттеуден алынFан мэліметтерге сараптаманы өткізу нэтижесінде туберкулездің деструкциялы
түрлерінде жоFарFы полирезистенттілік анықталды,олар эпидемиологиялық жағдайды ұлғайтады жэне ауырлатады. Өкпе туберкулезінің дэріге төзімді түрімен ауырFан науқаста 42,4% жағдайда қосарланған дерт кездесті. Осыған байланысты тұрғындардың поликлиникалық тобының арасында туберкулезді ерте анықтау бойынша емдік профилактикалық жұмысына заманауи микробиологиялық зерттеу эдісін (Gene-xpert, BACTEC, Hain-test), қолданып жақсарту керек, олар туберкулездің диагностикасында қойылған қазіргі талаптарға жауап береді жэне емдеу тактикасын келешекте белгілеуге жэне өткізілген химиотерапияның тиімділігін анықтау мақсатына «дэлелді медицинаның» ұстанымдарына сэйкес келеді. Туберкулез микобактериясының резистентті штаммдарының пайда болуы «StopTB» енгізу құндылығын кемітпейді, оның тиімділігі сенімді дэлелденген. Полирезистентті туберкулезді емдеуде қолданатын негізгі жэне резерв тобындағы дэрілерді пайдаланғанда қатал қадағалауын сақтауды ұсынады.
Сондай-ақ, қазіргі фтизиатрияның өте маңызды проблемасының бірі- ол туберкулез микобактериясының дэріге резистенттілігі. Емнің жетістігі, көбінесе, дэріге сезімталдығымен туберкулез диагностикасын тез жэне сапалы анықтауға байланысты, сонымен қатар бұрын қабылдаған емін, оның нәтижесін қосып дерттің анамнезін мұқият жинау.
Туберкулездің тікелей бақыланатын емінің ұстанымы өткізілетін химиоте-рапияның бойына қатаң қамтамасыз етілу керек, өйткені ол қоғамда жұқпаның таралауын төмендетеді және емнің үзілісін алдын ала ескертудің ең жақсы жолы және туберкулезге қарсы күрес жүргізу системасының өте маңызды элементтінің бірі.
Түйіндеме: Туберкулездің дәріге төзімді түрімен ауырған науқастардың клиникалық ағымының ерекшелігін және емінің тиімділігін зерттегенде 76% жағдайда емнің қарқынды фазасының аяғында науқастар бактерия бөлуді тоқтатқан. Науқастарды туберкулездің клиникалық түрі бойынша бөлгенде өкпенің фиброзды-кавернозды туберкулезі (73,7%) жиі диагностикаланған. Өкпе туберкулезінің дәріге төзімді түрімен ауырған науқастарда 42,4% жағдайда қосарланған дерттермен ілесіп жүрді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Ракишева А.С., Цогт Г. Фтизиатрия. – Алматы: 2014. – 61 с.
- Мишин В.Ю. Туберкулез легких с лекарственной устойчивостью возбудителя. – М.: «ГЭОТАР-Медиа», 2009. – 218 с.
- Статистический обзор по туберкулезу в Республике Казахстан. Министерство здравоохранения Республики Казахстан. Национальный Центр проблем туберкулеза Республики Казахстан. – Алматы: 2014. - С. 9-11.