Оңтүстік қазақстан облысындағы нәрестелер өлімін төмендету жолдары

Нәрестелер өлімі - білім мен мәДениет Деңгейін, меДициналық көмектің қол жетімДілігін, қоғам арасынДағы нақты игіліктерДің таралуын, елДің Даму Деңгейін және онДағы болып жатқан экономикалық, әлеуметтік өзгерістерДі айқынДайтын, Демографиялық факторларДың бірі.

Тақырыптың өзектілігі.

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтауды дамыту және «Саламатты Казахстан 2011-2015 жылдарға» арналған бағдарламасында, денсаулық сақтау жүйесін ұйымдастырудың негізгі принциптерінің бірі, аналар мен балаларды қорғаудың тиімді жүйесін құру; ал мемлекет тарапынан қарастырылған ақысыз медициналық көмек көрсету, бірінші кезекте сапалы диагностиканы, балаларды емдеуді, балалар өлімін, соның ішінде нәрестелер өлімін азайту көрсетілген.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша, нәрестелер өлімінде, ереже бойынша, жарты киллограммнан аспайтын дене салмағы аз балаларды (80%) өмірінің бірінші 7 күнінде балалардан айырыламыз, өйткені, олардың өмір сүруі, аралық (2000-2500гр) және қалыпты (2500гр - нан көп) дене салмағы бар нәрестелерге қарағанда төмен. [1].

ҚР ерте неонатальды кезеңде өлген нәрестелер туылған кезде салмағы 2000гр төмен болғандар, орташа есеппен 33% құрайды, олардың ішінде дене салмағы өте төмен (1500 гр дейін) балалар 15% құрайды [4].

Ерте неонатальды кезеңде өлгендердің негізгі себептеріне асфиксия, босанудағы жарақаттар мен инфекция жатады, көрсетілген себептердің алдын алуға болады және босануға көмектесу жүйесінде перинатальды көмектің сапасын көрсетеді (анте -, интранатальды және босанудан кейінгі күтім). Соңғы онжылдықтағы (2001 - 2012жылдар) ғылыми әдебиеттерді зерттеу барысында көрсетілгені, ТПБА - ның қалыптасуына алып келетін себептердің 70% белгісіз, 15% - гендік мутациялармен, 5% - хромосомды абберациямен және 10% спецификалық терратогенді агенттерден туындаған ақаулармен байланысты. Ғылыми жұмыстардың нәтижелері, әрбір аймақта ТПБА жиілігі бірдей емес - 8,5 - тен 16,8 дейін (1000 тірі туылған нәрестеге) [12].

«Саламатты Қазақстан» мемелекеттік бағдарлама аясында 2011-2015 жылдарға: нәрестелер өлімінің төмендеуін 2013 жылға - 14,1 %о , ал 2015 жылға - 12,3 %о жеткізуіміз қажет, 1000 тірі туылған балалар санына қатынасты.

Біздің бақылауларымыз көрсеткендей, Қазақстанның әртүрлі аймақтарында, берілген көрсеткіштердің динамикасы мен деңгейлерінде региональды өзгерістер байқалады. Оңтүстік аймақтар, халық саны өсуінің 50% қамтитыны белгілі, сол себептен туылуы жоғары аймақтарға жатады, сондықтан, өлім көрсеткішін төмендетуді жүзеге асыру, басқа аймақтарға қарағанда, бұл аймақта жоғарырақ.

Зерттеу мақсаты.

Оңтүстік Қазақстан облысындағы нәрестелер өлімінің төмендеуіне бағытталған, медико - ұйымдастыру шараларының жүйесін жетілдіру.Бір жасқа дейінгі нәрестелер өлімін тіркеу жүйесін жақсарту бойынша медико - ұйымдастыру шараларына сипаттама мен негіздеме беру.

Зерттеу материалдары мен әдістері.

Қойылған мәселеге байланысты, біз 2010, 2011, 2012 жылдардағы нәрестелер өлімінің көрсеткіштерін және Қ Р бойынша әрбір облысты кескінде талдадық. (1-кесте).

Кесте 1 - 2010-2012 жылдардағы ҚР облыстары бойынша НӨ көрсеткіштері

Оңтүстік Қазақстандағы туылу деңгейінің жоғарылығына қарамастан, (72700 2010 ж., 75703 2011 ж., 77601 2012 ) , бізде, барлық жылдарда НӨ Қызылорда, Шығыс - Қазақстан, Атырау мен Солтүстік Қазақстанда 2012 ж қарағанда төмен.

Талдау нәтижелерінен 2010 жылы нәрестелер өлімінің басым бөлігі тіркелді 19,4% нәрестелер өлімінің салмақты себебі перинатальды кезеңде пайда болған жағдайлар.

Соңғы бес жылдықта, біздің аймақта туылу көрсеткіштері 9% көтерілді, жасанды жүктілікті тоқтату саны 12,5% азайды, нәрестелер өлімі 19,4% төмендеді, 16,4% дан 15,4 %о дейін, 1000 тірі туылған балаға. (2-кесте).

Кесте 2 - ОҚО бойынша 1 жасқа дейінгі - нәрестелер өлімінің көрсеткіштері

Оңтүстік Қазақстан облысындағы нәрестелер өлімінің көрсеткіші соңғы 3 жылда төмендеуге тенденциясы бар. Сонымен, 2010 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында 19,4 % құрады, 2011 жылы – 16,4% және 2012 жылы – 15,4%, оның ішінде: ерте неонатальды өлім 9,8% - дан 7,2%, дейін төмендеді, кеш 3,0 % - дан 2,8% дейін төмендеді,

постнеонатальды өлім 6,5% - дан 5,4% дейін төмендеді. Перинатальды жағдайларды талдағанда, Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша нәрестелер өлімінің жиі себептерінің бірі, перинатальды кезеңнің патологиясы, 2010-2011-2012 жылдарда НӨ әлі де бірінші орында, оның ішінде ең жоғарысы ерте неонатальды өлім көрсеткіштері, берілген көрсеткіш үнемі төмендеу тенденциясында: 9,8 - 7,2 -7,2 екенін атап өту қажет.

ОҚО нәрестелер өлімін азайтудың маңызды аспектісіне, педиатриялық қызметті ұйымдастыру мен облыста бала жасындағы ауруларды интеграциялы жүргізуді енгізу (БЖАИЖ) жатады. (БЖАИЖ - кординатор Б.Н. Бабаева).

БЖАИЖ-ді енгізудің негізгі пинциптеріне жатады: оқыту кезінде ДДСҰ әдістерін сақтау, ДДСҰ әдістері бойынша оқығандарға міндетті түрде келу, түзегіш орталықтың болуы мен бағдарламаның бос кординаторы болуы, жақсы шыныққан жаттықтырушы командасының жеткіліктігі және клиникалық инструктор, каскадты оқыту мүмкіндігі, тәлімгерлік жүйесін араластыру, білімнің, қызығушылықтың, күнделікті бақылаудың болуы, ЕПМ бірінші басшылары тарапынан оқытылған медицина қызметкерлеріне қолдау жасау, стационарлы деңгейде БЖАИЖ стандарттарын енгізу, отбасы мен халықпен жұмыс жасау.

ЕС/ЕРБ ДДСҰ/ДСМ «Қазақстандағы және Оңтүстік Қазақстан облысындағы ана мен бала денсаулығын қорғауды қолдау» жобасында өз дағдыларын жүйелендіріп, нормативті құжаттарды дайындауға қатысты (үзіліссіз білім беру орталықтарын жасау бойынша, 112 форманы жетілдіру, тәлімгерлік туралы, ИКАТ оқыту әдісін жетілдіру);балаларға стационарлы көмек сапасын жақсарту мен бағалау методологиясын оқыту (оқытуды, бағалауды қалай жүргізу керек), халықпен жұмыс жасау методологиясын оқыту (индивидум, отбасы, қоғам),супервизирлену мен курация жүргізуге үйрету.

БЖАИЖ орталықтарында, ОБКА базасында Республикалық тренингтер өтті : ИКАТ техникалық оқыту мен жетілдіру, адаптация, (БЖАИЖ компьютерлі оқыту) Шымкент қаласында -2010 жылдың шілде айында, Республиканың барлық аймақтарынан 23 дәрігер оқыған, кейін бақыланатын жаттықтырушыларды дайындау – 2010 жылдың қазан айында басқа облыстардан 14 дәрігер, қолдау курациясы бойынша материалды жетілдіру, үзіліссіз оқыту орталықтары бойынша бұйрыққа қатысу, - 2011жылдың сәуір айында ; Стационарлы тренинг 2009 жылы желтоқсанда; халықпен жұмыс жасау бойынша тренинг пен Республикалық жиналыс – 2011 жыл наурыз айы.

Басқару құрамынан координаторлар мен жаттықтырушыларды дайындадық:

Облыстық жаттықтырушылар командасы:

ОБА 5 жаттықтырушы; ГИБ 2 жаттықтырушы; аудандарда 14 жаттықтырушы; 13 жаттықтырушы қалада; әрбір аудан мен мекемеде координатор.

Нәтижесі: әрбір аудан өз медицина қызметкерлеріне оқыту мен мониторинг ұйымдастыра алады. Негізінде, ЕПМ басқарма құрылымы ақпаратталған, маңызын түсініп, қызметкерлерді оқуда қолдайды. Оқыту 11 аудандық ауруханада және 2 қала стационарында жүргізілді, стационарлы көмекке үйрету 573 медицина қызметкерін қамтыды немесе 75% және мониторингпен 152 (26%).

Қорытынды.

Оңтүстік Қазақстан облысында нәресте өлімі көрсеткішінің төмендеуге тенденциясы бар, 2010, 2011, 2012 жылдары, 19,4%, 16,4%, 15,4% құрады, сәйкесінше, олардың ішінде ең жоғарғысы ерте неонатальды өлім (9,8%). Қайтыс болған балалардың 50% жағдайын неонатальды кезең құрайды, оның ішінде ерте неонатальды өлім – 24,6%, кеш неонатальды өлім - 25,4%, постнеонатальды өлім – 56%.Балалар жасындағы ауруларды интеграциялы жүргізудің құрылымды – ұйымдастырушы принциптеріне негізделе енгізу, облысымызда нәресте өлімін төмендетудің қол жетімді және альтернативті әдісі болып табылады.

Нәрестелер өлімін төмендету үшін бәсекелестікке қабілетті кадрлық потенциалды қалыптастыру және жетілдіру, озық медициналық технологияларды одан әрі енгізу арқылы медициналық көмектің сапасы мен қол жетімділігін арттыру қажет.

Нәрестелер өлімін төмендетуге бағытталған әлеуметтік – экононмикалық іс шараларды әзірлеу кезінде қатаң түрде оқыту кезінде ДДСҰ әдістерін сақтау, ДДСҰ әдістері бойынша оқығандарға міндетті түрде келу, түзегіш орталықтың болуы мен бағдарламаның бос кординаторы болуы, жақсы шыныққан жаттықтырушы командасының жеткіліктігі және клиникалық инструктор, каскадты оқыту мүмкіндігі, тәлімгерлік жүйесін араластыру, білімнің, қызығушылықтың, күнделікті бақылаудың болуы, ЕПМ бірінші басшылары тарапынан оқытылған медицина қызметкерлеріне қолдау жасау.

Стационарлы деңгейде БЖАИЖ стандарттарын енгізу, отбасы мен халықпен жұмыс жасау, балаларға стационарды алмастыратын көмекті ауқымды түрде енгізу АОА дәрігер – педиатрлары ауылды жерлерде тұратын балаларды қарау жұмысы, сонымен қатар емшек сүтімен тамақтанатын 1 жасқа дейінгі балалар, балаларда стационарда жатуын 5,5 күнге азайту, босанған әйелдер мен жаңа туған нәрестелерді 6-7күнге азайту, дені сау бала дүниеге әкелу үшін жағдай жасау, диагностикалаудың жоғары технологиялық әдістерін енгізу және балалардағы тұқым қуалайтын аурулармен туа пайда болған даму ақауларының алдын алу.

Осыған байланысты, Оңтүстік Қазақстан оьлысындағы БЖАИЖ принциптерін енгізу белгілі бір оң мәнге жылжыды. 2010ж мен 2012 жылдарға талдау жүргізгенде 5 жасқа дейінгі шала туған балаларды күтудің маңызды екендігі көрсетілді.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Айнабек Г.А., Утепбергенова Г.А., Оспанова З.А., и др. ТОRСН-инфекции у детей // Научно-практический семинар с международным участием, посвященный 50-летию Областной детской больницы г. Шымкент. – Шымкент: 2012. - С. 53-54.
2. Аманжолова З.Д. Комплексная оценка младенческой смертности // Денсаулық сақтауды дамыту журналы. – Алматы: 2009. - №4. - С. 51-55.
3. Амиров Р.Б., Абжапарова Н.Б., Мусаев А.Б., и др Проблемы межгоспитальной транспортировки новорожденных в критических состояниях // Научно-практический семинар с международным участием, посвященный 50-летию Областной детской больницы г. Шымкент. – Шымкент: 2012. - С.235-245.
4. Алимбаева Б.Ж. [и др.] Анализ структуры перинатальной и детской смертности за 5 лет // Медицина. - 2010. - №10. - С. 8-9.
5. Антонов A.B. Оценка риска для здоровья как путь к снижению врожденной и наследственной патологии у детей // Гигиена и санитария. - 2006. - №6. - С.4-6.
6. Антонов А.Г. Принципы организации реанимационно-интенсивной помощи новорожденным //Рос. педиатр, журн. - 2007. - №3. - С.23-25.
7. Аскамбай К.А., Токбергенова С.М., и др. Пороки развития органов пищеварения у детей // Научно-практический семинар с международным участием, посвященный 50-летию Областной детской больницы г.Шымкент. – Шымкент: 2012. - С. 50-53.
8. Баймаханова Б.Б., Орынбетова З.М., Баширова Н.А., и др. Основные причины факторы риска развития поздних геморрагических нарушений у новорожденных по данным отделения патологии новорожденных ОДБ // Научно-практический семинар с международным участием, посвященный 50-летию Областной детской больницы г.Шымкент. – Шымкент: 2012. - С.236-238.
9. Стратегический план министерства здравоохранения Республики Казахстан на 2011 –2015 годы.