Бес жыл ішінде «Балаларға Шұғыл Медициналық Жәрдем Орталығынан» («БШМЖО») тоқсан үш науқас жылауық құрты ауруымен емделіп шықты, соның ішінде 1 науқас бүйрек жылауық кұртымен және 3 науқас бас ми жылауық құртымен. Авторлармен мына клиникалық жағдай көрсетілген: бүйректегі жылауық құрт торсылдағының жарылуы екіншілік уретрогидронефроз дамуына және бас миының үлкен жылауық құрт торсылдағы дамуына әкелген.
Өзектілігі. Жылауық құрты антропозонозды аурулардың ауыр түрлерінің бірі болып табылады, әлемнің көптеген елдерінде таралып, маңызды медициналық және ұлттық- шаруашылық мәселе болып қалуда.Әсіресе жылауық құртымен аурушаңдық біздің елімізде көбірек, мал шаруашылығымен айналысатын адамдар арасында ғана емес, сондай-ақ қала тұрғындары арасында да өскені жиі байқалады [1, 2].
Бүйрек жылауық құрты салыстырмалы сирек кездесетін ауру, бауыр, өкпе, ішастар, шарбы, бұлшық ет және көкбауыр жылауық құртынан кейін алтыншы орынды алады. Бүйрекке енген онкосфералар, негізінен, бүйректің қыртысты қабатында, сирек жағдайда, бүйрек маңы тіндерінде дамиды. Бүйрек жылауық құрты басқа ағзалардың жылауық құртымен бірге зақымдануы кездеспейді. Оң және сол бүйректің жылауық құртымен зақымдану жиілігінде көп айырмашылық жоқ [3,4].
Бас миында да жылауық құрты сирек орналасады және аурудың 0,5 - 2,5% жағдайында ғана патологиялық үрдіс дамиды. Бірақ соңғы деректерде бас миының жылауық құртымен зақымдануы 7-ден 9% дейін өскен, көлемді бас ішілік зақымданудың арасында 7-ші орынды алады. Балалар және жасөспірімдер арасында жылауық құртының айтарлықтай бөлігін бас миы жылауық құрты құрайды (50- 80%).Аурудың клиникалық көрінісі басішілік қысымның жоғарылауымен, тітіркенгіштікпен және еңбектің төмен түсуімен көрінеді. Бала жасындағы науқастар арасында аурудың өршуі кезінде, басішілік үрдістермен бірге дене қызуының жоғарылау көріністері де орын алуы мүмкін[5].
Материалдары мен зерттеу әдісі. Балаларға жедел медициналық көмек көрсету орталығында соңғы 5 жылда жылауық құрт диагнозымен 93 науқас емделді. Солардың ішінде, 1 жағдай бүйрек жылауық құртына, ол аурудың 1℅ құрады және 3 жағдай (3%) бас миы жылауық құртына, қалған жағдайлар бауыр және өкпе жылауық құртына тиесілі. 67 бала қалалық тіркеуде, қалған 26 бала жақын облыстардан келген. Солардың арасында, 53,7℅ ер балалар, ол 50 баланы құрайды және 46,3℅ қыз балалар (43 бала). Жасына сәйкес бөлсек, 5 жасқа дейінгі балалар үлесі 18,3 (17 адам), 5 жастан 10 жасқа дейінгі балалар үлесі 35,5℅ (33) және 10 жастан жоғары балалар үлесі - 46,2℅ (43). Орта жас 8,9 құрады.
Біз өзіміздің тәжірибемізде кездескен,оң бүйрегінің жылауық құрты торсылдағы және Dowling әдісімен ота жасалған бас миының үлкен көлемді жылауық құрты торсылдағы жағдайларымен бөлісуді жөн көрдік.
Бала М., 6 жаста, «БШМЖО» жедел хирургияның қабылдау бөліміне мына шағымдармен түсті: іштегі ауру сезімі, мазасыздық, дене қызуының 38,90С көтерілуі. Ауру тарихынан: ауру жедел 05.10.2013ж.күні дене қызуының жоғарылауы мен іш ауруынан басталған. Жедел хирургияның қабылдау бөлімінде жауапты хирургпен қаралып, «энтеровирусты инфекция, асқазан-ішектік түрі» диагнозымен №1 Балалардың жұқпалы аурулары (БЖА) ауруханасына жолданған. 07.10.2013ж. іштегі ауру сезімі күшейіп, №2 балалардың қалалық клиникалық ауруханасында (БҚКА)ультрадыбысты зерттеу (УДЗ) жүргізіліп, «жедел іш» диагнозымен жедел хирургияның қабылдау бөліміне жолданған.
Клиникада жалпы қан анализі (ЖҚА) тексерілген (түкен кезде): гемоглобин - 132г/л, эритроцит - 4,3*1012/л, ТК - 0,9, лейкоцит - 7,8х109/л, тромбоцит - 301*109/л, эозинофил - 4%, моноцит - 2%, лимфоцит - 18%, эритроциттің тұну жылдамдығы (ЭТЖ)- 9мм/сағат. Жалпы зәр анализі (ЖЗА) (түскен кезде) - реакция - қышқыл, тығыздығы - 1010, эпителий - 3-6 к/а, лейкоцит - 0-2 к/а. Іш қуысы және бүйректің УДЗ-де - оң бүйректің тостағанша - астау жүйесінің (ТАЖ) кеңеюуі, оң бүйректегі түзіліс. Компьютерлі томографияда (КТ) - оң жақты гидронефроз, оң бүйректің торсылдағы. Тамырішілік урография - оң жақты уретрогидронефроз, созылмалы обструктивті пиелонефрит. КТ тамырішілік контрастты затты жібергеннен 1 сағаттан кейін - оң жақты уретрогидронефроз. Диагностикалық цистоскопия - уретроцеле жоқ. Оң жақ зәр шығару түтігі қылтимасының өтімсіздігі, қызарған. Сол жақ - патологиясыз.
Бала жағдайы талқыланып, диагноз қойылды: Оң жақ бүйрек қызметінің төмендеуімен жүрген обструктивті мегауретер, отаға алынды.
Ота – Цистотомия. Политано – Ледбеттер бойынша оң жақты уретроцистонеостомия, оң жақ зәр шығару түтігінің интубациясымен. Ота кезінде кеңейген оң зәр шығару түтігі тесігінен фибрин жапырақшаларымен лайлы зәр және екі хитинді қабықша 1,0*0,5см және 1,5*0,8см бөлінді.Патогистологиялық зерттеу бойынша – алынған материалда хитинді масса.
Отадан кейінгі кезең жақсы өтті, науқас іштің оң жақ бөлігіндегі ауру сезімінің жойылғанын байқады, ұру симптомы теріс. Отадан кейінгі жарақат біріншілік тігіспен бітті, 10 тәулікте тігіс алынды, оң жақ зәр шығару түтігінен катетер 14 тәулікте алынды. Өкпенің рентгенсуретінде – патологиялық үрдіс және түзіліс анықталмады.
Қорытынды клиникалық диагнозы – Эхинококкоз. Оң жақ бүйректің жылауық құртты торсылдағының жарылуы. Оң жақты екіншілік обструктивті уретрогидронефроз. Екіншілік пиелонефрит, ремиссия кезеңі.
Бала Ш, 2 жас 10 ай№1 БЖА ауыстырылды, ол жақта «Іріңді менингит, белгісіз этиологиялы. Екі жақты ошақты- жайылыңқы пневмония» диагнозымен жақан. Түскен кездегі шағымы: жөтел, дене қызуының жоғарылауы, әлсіздік, тәбетінің төмендеуі, тері түстерінің бозаруы, тырысулар. Қарау кезінде науқас арық, тері қабаты ақшыл – сұр түсті, тургоры біршама төмендеген.
Status nervous: Есі анық. Қарашығы D=S, жарыққа әсері сақталған. Көз алмасы қозғалысы толық. Оң жақты жеңіл гемисиндром. Бас пішіні гидроцефальды, бас сүйегінің пішіні өзгерген – сол жақ шүйде төмпешігі шығыңқы. Бас айналым өлшемі 51 см.
Клиникада ЖҚА тексерілген (түкен кезде): гемоглобин - 112г/л, эритроцит - 3,3*1012/л, ТК – 0,9, лейкоцит - 7,8х109/л, тромбоцит - 301*109/л, таяқшатәрізді - 6℅, сегмент - 70℅, тромбоциты 301*109/л, эозинофил - 4%, моноцит - 2%, лимфоцит - 18%, ЭТЖ – 9мм/сағат. Іш қуысы және бүйректің УДЗ-де – оң бүйректің ТАЖ кеңеюуі, оң бүйректегі түзіліс. Іш қуысы ағзаларының КТ-да: Өкпенің, бауырдың, ұйқыбезінің көптеген торсылдақты түзілісі. Бас миының КТ-да – сол жақ шүйде аймағының жылауық құртты торсылдағы, өлшемі 5,4*6,1 см.Қойылған диагнозы: Эхинококкоз.
Консилиум шешімі - бірінші кезекте бас миы торсылдағының экстерпациясын Dowling әдісі бойынша жүргізу болды. Бұл кезде науқас басын, 300 көтеріліп қойылған үстел басынан, торсылдақ жоғары болатындай қылып орналастырады. Созылып, жұқарған мидың қатты қабығы мен торсылдақтың жарылуының алдын алу үшін, краниотомия мен фрезді саңылау жасауаса үлкен сақтықпен жүргізілуі керек.Мидың қатты қабығы периферия бойынша ашылады, өйткені торсылдақ күмбезі онымен жабыса біткен.Ми қыртысы 5 см көлемінде кесіліп, торсылдақ ирригация және ватник көмегімен бөліп алынды.Торсылдақ пен ми арасына резиналы катетер арқылы, физиологиялық ерітінді енгізіп, абайлап ирригация жүргізіледі, бұл кезде ота үстелі басы 450 төмен түсірілді, ал хирург қыртысты бөлікті ұстап тұрады.Физиологиялық ерітінділермен үзіліссіз ирригация жүргізілу нәтижесінде, хитинді қабықша қабырғасы толық ерекшеленіп көрінді.Қалдық қуыс 80℅ глицерин ерітіндісімен өңделді. Сүйек кесіндісі орнына қойылып, отадан кейінгі жарақат толық жабылып тігілді.
Отадан кейінгі 10 күні бақылау КТ-да қалдық қуыстың көлемі 3 есе кішірейген. Жалпы милық және ошақты белгілер азайған. 4 айдан кейінгі жүргізілген КТ-да: қалдық қуыс көлемі 1,2 см. Бала жағдайы қанағаттанарлық, шағымы жоқ. Психомоторлық дамуы жасына сәйкес. Жалпы милық және ошақты белгілер жойылған.
Екі жағдайда да, балаларға ауруханадан шыққаннан кейін, амбулаторлы түрде гельминттерге қарсы емжүргізілген.
Қорытынды: Бүйрек пен мидың жылауық құрты салыстырмалы сирек кездесетін ауру, бауыр, өкпе, ішастар, шарбы, бұлшық ет және көкбауыр жылауық құртынан кейін алтыншы орынды алады. Бүйрекке енген онкосфералар, негізінен, бүйректің қыртысты қабатында, сирек жағдайда, бүйрек маңы тіндерінде дамиды. Бүйрек жылауық құрты басқа ағзалардың жылауық құртымен бірге зақымдануы кездеспейді. Жылауық құрты антропозонозды аурулардың ауыр түрлерінің бірі болып саналады, әлемнің көптеген елдерінде таралып, маңызды медициналық және ұлттық- шаруашылық мәселе болып қалуда. Науқастарды дер кезінде емдеу жақсы нәтиже көрсетеді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- A.M.Бронштейн Токмалаев К.М. Паразитарные болезни человека: протозоозы и гельминтозы. - М.: 2002. - 207 с.
- М.А. Алиев, Ж.А.Доскалиев, М.А., Сейсембаев. Проблемы эхинококкоза в Казахстане и Кыргызстане // Медицина и экология. - 1997. - №3. - С.48-53.
- Ю.В. Лобзина, С.С.Козлова, А.Н. Ускова, Руководство по инфекционным болезням с атласом инфекционной патологии. - СПб.: 2000. - Ч.3. - 139 с.
- Гуния Дж., Т.Раквиашвили, Д. Сиоридзе К вопросухирургического лечения множественного эхинококкозаголовного мозга // Материалы 4-го съезда нейрохирургов. России. - М.: 2006. - С.163-168.
- М.Х. Кариев Клиника и хирургическое лечение эхинококкоза головного мозга // Тр. Моск.об-ва нейрохирургов. — М.: 2002. - С.19-22.