Бұл мақалада 2015-2016 ж.ж. Ақтөбе қаласы №2 қалалық емхананың сүтбезі қатерлі ісігін анықтау бойынша Ұлттық скринингтік бағдарламаның нәтижелері келтірілген.
Кіріспе. Сүтбезінің қатерлі ісігі әйелдер арасында ең көп таралған онкологиялық ауру болып табылады. ДДҰ деректері бойынша, әлемде жыл сайын 1 000 000 жаңа сүтбезі қатерлі ісігі тіркеледі. Сүтбезі қатерлі ісігінің ең жоғары көрсеткіштері экономикалық дамыған елдерде Еуропа, АҚШ және Канадада байқалды. [1]. Сүтбезінің қатерлі ісігімен ауыру ықтималдығы жасына байланысты артады. 10 жыл ішінде сүтбезі қатерлі ісігінің қаупі 40-49 жас аралығындағы әйелдер үшін 1:72 құрайды, 50-64 жас аралығындағы әйелдер үшін- 1:36, ал 70 жастан асқан әйелдер үшін - 1:29. Әйелдер арасында сүтбезінің қатерлі ісігі басқа қатерлі ісік аурулармен салыстырғанда өлім- жітімінің көп таралуына себеп болып отыр. [2]. Ауруды ерте анықтаудың маңыздылығы-оның жергілікті сипатта болған кезде ісік сатысын анықтап емделуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, скрининг әйелдегі психологиялық ауыртпалықты жояды, оларда аурудың жоқтығына сендіреді.[3].Қазақстанда сүт безі қатерлі ісігін және ісік алды ауруларды ерте анықтау бойынша скринингте мақсатты топ 50, 52, 54, 56, 58, 60 жастағы, сүт безі қатерлі ісігіне диспансерлік тіркеуде тұрмаған әйелдер жатады. Тиісінше, Қазақстанда әйелдің жасы тек тәуекел факторы болып табылады. Алайда Канадада (Онтарио қ.) сүтбезі қатерлі ісігін ерте анықтау үшін скрининг келесі қауіпті факторларға ие: жас (50-74 жас), менопауза, өмірсалты, тұқымқуалаушы генетикалық факторлар.[4].
Маммографиялық скрининг 50-69 жас аралығында топта қатерлі ісік ауруларының өлімін 15% -ға азайтады, сонымен қатар гипер-диагностика ықтималдығын 30% -ға арттырады. EUSOMA мәліметтері бойынша, АҚШ-та және
Еуропаның дамыған елдерінде өткен жиырма жыл ішінде ерте скрининг, үздіксіз диагностика және емдеу жүргізу арқасында сүтбезі қатерлі ісігінің өлім көрсеткіші жыл сайын 1-2% төмендеуде. Қазақстан Республикасында жалпы онкологиялық аурулар құрылым ішінде сүтбезі қатерлі ісігінің өлім жағдайы бірінші орында - 11,6% (2011 жыл). «2012-2016 жылдары Қазақстан Республикасында онкологиялық көмек көрсетуді дамыту бағдарламасы» шеңберінде онкологиялық скрининг, ісік жағдайын едәуір жақсартты. 2012 жылы сүтбезі қатерлі ісігінің аурушаңдық көрсеткіші- 23,5 / 100000, ал өлім көрсеткіші- 8,4 / 100000 құрады.[5].
Зерттеу материалдары мен әдістері.
Бұл зерттеуге сүтбезі қатерлі ісігінің скрининг бойынша статистикалық деректерді салыстыру негізінде 2015-2016 жылдар аралығындағы Ақтөбе қаласы №2 қалалық емхананың 50, 52, 54, 56, 58, 60 жастағы сүтбезі қатерлі ісігі бойынша диспансерлік учетте тұрмаған әйелдер алынды. Ақпараткөзі-АИС «Поликлиника» бағдарламасы,онк ологиялық науқастар тіркелімі.
Талдау мен нәтижелер.
2015 -2016 жылдар аралығында Ақтөбе қаласы №2 қалалық емханада Ұлттық скринингтік бағдарлама аясында сүтбезінің ісік алды және ісік жағдайларын ерте анықтау бойынша 2993 әйел зерттелініп, оның ішінде 83 әйелде ауру белгілері анықталды (2,77%). Жыл бойы жоспардың орындалу көрсеткіштер деңгейі оңтайлы жүргізілді (100%). Ұлттық скринингтік бағдарлама шеңберінде сүт безі қатерлі ісігінің ерте анықталу (І-ІІ саты) жағдайыжалпы анықталған жағдайдың 90,2% құрады (кесте 1).
Кесте 1 - 2015-2016 жылдары №2 қалалық емханадасүт безінің қатерлі ісігін ерте анықтау бойынша Ұлттық скринингтік бағдарламаның негізгі көрсеткіштерін талдау
|
№ |
Көрсеткіштер |
жылдар |
|
|
2015 |
2016 |
||
|
1 |
жоспар |
1492 |
1501 |
|
2 |
Жоспардың нақты орындалуы |
1492 |
1501 |
|
% жоспардың орындалуы |
100% |
100% |
|
|
3 |
Анықталған науқастар саны |
40 |
43 |
|
%анықталған аурулардың қамтылуы |
2,6% |
2,8% |
|
|
4 |
СБҚІ анықталуы |
9 |
12 |
|
5 |
І саты |
3 |
4 |
|
6 |
ІІ саты |
5 |
7 |
|
7 |
ІІІ саты |
1 |
0 |
|
8 |
IV саты |
0 |
1 |
|
%СБҚІ анықталуы |
0,6% |
0,7% |
|
2016 жылы Ақтөбе қаласы №2 қалалық емхананың Ұлттық скринингтік бағдарламадағы анықталған қатерлі ісік пен сүт безінің алдын-алу жағдайлары 2,8% -ды құрады, бұл 2015 жылмен салыстырғанда (2,6%) 2 есе өсті. Скринингтік зерттеудің сүт безі қатерлі ісігі және ісік алды анықталған жағдайлардың жас құрылымында 50 жастағы әйелдер басым (кесте.2).
|
Жасы |
2015 |
2016 |
||
|
Абс.с |
% |
Абс.с |
% |
|
|
50 лет |
13 |
32,5 |
14 |
32,5 |
|
52 лет |
11 |
27,5 |
13 |
30,2 |
|
54 лет |
7 |
17,5 |
7 |
16,2 |
|
56 лет |
4 |
10 |
6 |
13,9 |
|
58 лет |
4 |
10 |
3 |
6,9 |
|
60 лет |
1 |
2,5 |
0 |
0 |
|
Барлығы |
40 |
100% |
43 |
100% |
Кесте 2 - 2015-2016 жылдары №2 қалалық емханада сүт безінің қатерлі ісігін скринингтік зерттеулерде анықталған патологиялық жағдайларды жас тобына бөлу 2015 -2016 жылдар аралығында Ақтөбе қаласы №2 қалалық емхананың Ұлттық скринингтік бағдарлама шеңберінде сүт безінің ісік алды және ісік жағдайларын ерте анықтауда патологиялық жағдайлар бойынша мастопатия барлық тексерілген әйелдер ішінде - 1,35% құрайды (сурет 1) .
Зерттелініп алынған деректер, біріншіден, Ақтөбе қаласы №2 қалалық емханада сүт безі қатерлі ісігін анықтауға жүргізілген Ұлттық скринингтік бағдарламаның кең көлемде қамтылғанын, әйелдержауапкершілігінің жоғары деңгейін және емхана қызметкерлерінің санитарлық- ағартушылық жұмысын тиімді жүргізгендігін көрсетіп отыр. Екіншіден, сүт безі қатерлі ісігінің жәнеісік алды жағдайлардың диагностикасындазерттеулердің нәтижелері скринингтіңтиімділігін дәлелдейді.
Қорытынды. Деректерді талдау сүт безінің алдын-алу және ісік жағдайларын анықтауда скринингтік диагностиканың тиімділігін көрсетті, бұл сүт безі қатерлі ісігі жағдайларын емдеуге жұмсалатын шығындарды азайтуға мүмкіндік береді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Ли И.Н.,Талаева Ш.Ж., Кайбуллаев Б.А. Современные подходы к лечению рака молочной железы // Онкология и радиология Казахстана. - 2010. - №2. - С. 55-67.
- КорженковаГ. П., Курдюкова Л. Н., Иванкина О. В. Скрининг рака молочной железы // Вестник РОНЦ им. Н. Н. Бло- хина РАМН. - 2007. - №2. - С. 8-11.
- Комарова Л.Е. Скрининговая маммография рака молочной железы. За и против? // Сибирский онкологический журнал. - 2008. - №2. - С. 9-13
- Мусина Д.С., Самарова У.С., Рахимжанова Ф.С., Карабаев К.С., Ибраев С.Е. Оценка состояния скрининговой программы на раннее выявление рака молочной железы в павлодарской области // Мedicine. - Almaty: 2017. - №7. - С.14-17.
- Исмаилова Г.Н., Ермекбаева Б.А., Жусупова Б.Т., Искакова А.М., Есмагамбетов Ж.А., Шаймарданова Г.М., КумисбековаР.К.Ракмолочной железы: Современные подходы диагностики и лечения // Научно- практический медицинский журнал. - 2014. - №4. - С.10-19.