Эпидемиологиялық және алдын алу шараларына қарамастан Қазақстан туберкулез ауруынан және өлім көрсеткіштері бойынша Еуропа аумағындағы 18 басым елдер қатарына кіреді (ДД¥, 2010). Ересек адамдар және жастар арасындағы туберкулез ауруына шалдығу тәуекелінің ең мүқататын тобы ретінде қарастырылса, сонŗы жылдарды туберкулез ауруының таралу үрдісінің төмендеу тенденциясы байқалған.
Бірақ, қазіргі уақытта туберкулездің түрақты формаларының өршу көрсеткіштері айрықша аландаушылықты шақыртады. Сонŗы жылдары Қазақстанда сонымен қатар барлық дүние жүзінде кең спекторлық және көптік дәрілік түрақтылық тенденциясы байқалады (МДТ и КДТ). Сол сияқты, мысалы 2006 жылы жоғарыда көрсетілген формалар көрсеткіштері 3.7 қүрастырады, бірақ 2010 жылдың нәтижесі бойынша бүл көрсеткіштер үш есе көбейген, 10.5 көрсеткіші 100 мың түрғынға шаққанда [1,2,3].
Эпидемиологиялық жағдай балалар мен жас өспірімдер арасында өзіндік ерекшеліктерді айқындайды. Сол себептен жас ағзаның түрақтану кезеңінде физиологиялық қүрылым және иммундық жүйенің өзгеруіне зиянды әдеттердің қалыптысуының, алкоголь және шылым шегу сияқты кеселдер әсер етеді. Саламаты өмір сүру салтын қалыптастыру орталығы жүргізген әлеуметтік сүраунамалардың мәліметтері бойынша, 17% қыздар және 23% жас балалар шылым шегуге тарту 13-15 жас аралығында байқалады [4,5,6].2010 жылы туберкулезбен ауру республика бойынша студенттер арасында 65,6, ал Алматы қаласында 100 мың түрғынға шаққанда 35,1, қүрастырады [7,8].
Әлеуметтік аспектілер арасында иммунитеттің төмендеу салдарыы ретінде туберкулездің жүғуы, элеуметтік- экономикалық факторлар айқындалады, кедейлік, өмір сүру деңгейінің төмендеуі, мәселелерді дүрыс бағаламау (толық емес эсер, нашар диагностика, әсерсіз емдеу) жатады.
Туберкулездің таралуына иммиграциялық және демографиялық үрдістер (халық санының көбеюі және жас аралық қүрылымның өзгеруі) айрықша ықпал етеді. Мысалы; Қазастанның оңтүстік аймақтарында және Астана қаласында сонŗы жылдары иммигранттар арсында туберкулез ауруының табылу көрсеткіштері жоғарлаған. Сонŗы жылдары АИВ инфекциясының және қос инфекциялы ауруы бар науқастар санының өршуі аландаушылық тудырады[9,10,11,12].
Инфекцияланған балалар мен жас өспірімдер санының өсуі өзіне көңіл бөлдіреді. Виражды балалар санының тенденциясының төмендеуі (балалардың біріншілік оң сынамалы Манту бар) әлі байқалмайды [13,14,15]. Отандық және дүние жүзілік әдебиеттерде химио- профилактикалық шараларды жүргізу мәселесі бойынша, Изониазидпен емдеудің мерзімі және дозасы бойынша қарама қайшылықтар тудырады. Туберкулездың түрақты формасының таралуына емдік тәртіпті бүзушылар бациллабөлетін-пациенттердің кесірінен болады.
Біріншілік туберкулезге шалдыққан аурулардың әлеуметтік статусының таладмасында жүмыссыз
науқастардың 73% қүрастырады, соның ішінде түрақты орны жоқ адамдар -46%, және 55%- ішімдікті шектен тыс қабылдайтындар [16,17,18]. Сондықтан көрсетілген факторлар жиынтығы эпидемиологиялық жағдайды қолдайды және туберкулездің таралуына негативті эсер етеді.
Осыған байланысты ҚР Денсаулық Сақтау Министрлігінде норматаивті қүжаттарына қосымша өзгерістерді енгізуін, сол сияқты емнен бастартқан науқастарға занды тэртіпте жэне экімшілік, заңды жауапкершілікті енгізуді талап етеді. Мысал ретінде Ресей Федерациясының қазіргі уақытта қабылдаған Заң жобасы бациларлы науқастардың емделуіне жэне емнен бас тартқандарға мэжбүрлі емделуін РФ Әлеуметтік Дума Комитетімен мақүлданған жэне енгізілген. Біздің елімізде осындай заңдылықтар туберкулезбен күресуде эпидемиологиялық жағдайға позитивті эсердің түрақтылығына элбетте ықпал етеді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Байсеркин, Б. В Казахстане за пять лет заболеваемость туберкулезом снизилась почти на треть - специалисты. Интренет- газета- http://news.gazeta.kz/art.aspaid=143678 // Алматы: 2010
- Букатова С.Т., к.м.н. Баймагамбетова М.В. Эффективность лечения заразных форм туберкулеза в условия специализированного противотуберкулезного отделения. Алматинский Государственный Институт усовершенствования врачей// Алматы - 2011// http://www.rusnauka.com/13_NMN_2011/Medecine/3_86440.doc.htm
- ВИЧ/СПИД у потребителей инъекционных наркотиков: лечение и помощь. Клинический протокол для Европейского региона // ВОЗ. - 2010
- Государственная программа «Саламатты Қазақстан» на 2011 - 2015 годы, утвержденная от 29 ноября 2010, №1113.
- Колокина Р. С., К вопросу о проблеме туберкулеза. Ежеквартальный научно-практический журнал // Алматы: 2008. -№ 1. - C. 39-40
- Мельниченко, О. А. Моделирование распространения туберкулеза и анализ факторов, влияющих на эпидемический процесс // М.: 2008
- Министерство здравоохранения и социального развития Российской Федерации - 2012 //http://www.minzdravsoc.ru/social/social/164
- Облеухова С.А., Лапина Н.В., Воронин Е.Е., Фомин Ю.А. Социальные факторы, влияющие на выявляемость и структуру клинических форм туберкулеза // Санкт-Петербург - http://abstractsgamma.com/650 - 2008
- Республиканский центр по профилактике и борьбе со СПИД - ВИЧ/СПИД // Алматы: 2008
- Статистический Обзор по туберкулезу в Республике Казахстан // Министерство Здравоохранения РК - Национальный центр проблем туберкулеза РК // Алматы: 2011. - C. 39-55.
- Статистический обзор по туберкулезу Республике Казахстан // Министерство Здравоохранения РК - Национальный центр проблем туберкулеза РК //Алматы: 2008. - Алматы: 2009
- ТБ/ВИЧ Клиническое руководство // ВОЗ. - 2011
- Туберкулез - болезнь социальная// Ак Жайык - 24 марта 2011 // http://www.azh.kz/news/view/6243,
- Тубеокулез, Childhood tuberculosis neglected, despite available remedies// ВОЗ - 2011 // http://www.who.int/tb/en/
- Министерство Охраны Окружающей среды РК - О полезных испокаемых в РК // Астана: 2011. - http://eco.gov.kz/strategiya/region/zko.htm 2011
- Рахматулин, О. А. Анализ заболеваемости туберкулезом в Республике Казахстан // Алматы: 2009. - http://iwep.kz/index.php?newsid=129
- Туберкулёз и ВИЧ - инфекция: тактика ведения больных с сочетанной инфекцией - Клинический протокол для Европейского региона // ВОЗ. - 2010
- Шестернева, С. В Казахстане, благодаря профосмотрам, снизился уровень заболеваемости туберкулезом. Казахстанская еженедельная газета Панорама // Алматы: Выпуск от 19.03.2010 - http://is.park.ru/doc.jsp?urn=27534782