МақалаДа фармацевтикалык пәнДерДы оқытуДа CBL инновациялық тәсілДерДі қолДану және болашақта кәсіби мінДеттерін білікті, сапалы орынДайтын, уақыт талабына сәйкес маманДы қалыптастыруға бағытталған фармацевтиқалық пәнДер курсының әДістемелік жұмысы қарастырылған.
Фармацевтикалық пәнДерДі оқытуДа кейс-технология негізінДе - инновацияларДы қолДану және еңгізілуі стуДенттерДің жұмысын сабақтың мақсатына бағыттау. Топтық – бағытталған әДіс стуДенттерДің коммуникативтік, өзДігінен білім алу компетенцияларын ДамытаДы, қойылған мінДеттерДі орынДауға жағДайын түғызаДы. СтуДенттер кейс-технология тапсырмаларын орынДауДа өзДерінДе өскелең мотивацияны байқаДы, бұл жетістіктер топ мүшелерінің кәсіби білімДері, ДағДырлары мен істерін топтық жұмысының реттелгенДігіне (мінДеттерДі бөлісу, тақырып сұрақтарын білу, өзДік пікір, кәсіби жанасқыштық негізі) көбейту қосынДысынан тұраДы.
Болашақта химиялық пәнДер кафеДрасы мен фармацевтикалық пәнДер курсынДа тәжірибелік сабақ барысынДа СBL әДісін (топтық – бағытталған оқыту) ойДағыДай қолДанатын болаДы.
Маңыздылығы. Болон процесіне қатысқан мүше- мемлекеттердің жоғары біліміне жауапты Европалық министрлер Конференциясы коммюникесінде жариялау бойынша Европалық кеңістікте 2020 жылға дейін жоғары білім бұл алдыменен демократиялық қоғамның белсенді азаматтарын және бәсекелесуге қабілетті мамандарды дайындау; кең, алдынғы білім негізін құру мен қолдау және инновация мен ғылыми зерттеулерді ынталандыру істері. Бұл іс оқитындардың мүмкіншілігін кеңейтілуіне және ізденістерін жаңадан белсендіруіне әкеледі [1,2].
Оқу үдерісі соңғы нәтижелерге жетуге бағытталғаны белгілі, тек ғана, егер де студенттер сабақтарға дайындалуға және пікір алысуға белсенді қатысуға уәждайтын жағдайлар жасалынса. Осы жұмыс ұйымдастыруда үш белгілі сәті (L.K.Michaelsen, 1998) оқытушыға мына жағдайларды жасауға көмектеседі: жеке және топтық жауапкершілікті дамыту; жеке, топтық жұмысты өзара белсендіретін және байланыстыратын, аудиторияда талқылауға пайдаланатын тапсырмаларды қолдану; өзара және топтар арасында пікір алысуды ынталандыратын клиникалық жағдайларын пайдалану [3,4]. Осы сәттердің барлығы шектеулі түрде топтық - бағытталған оқу технологиясына еңгізілген (TBL,CBL).
Кредиттік оқу жүйесі еңгізілгеннен бері Марат Оспанов атындағы БҚММУ фармацевтикалық пәндер курсымен химиялық пәндер кафедрасында оқу траекторияға негізделіп түлектердің жалпы және кәсіптік компетенциялары қалыптасуына, студенттердің білім алуға уәждайтын қолайлы әдістер еңгізілуде.
Инновациялық педагогикалық технологиясының бірі топтық оқу әдісі немесе TBL, CBL есептелінеді. Берілген тесттерге топтық жауап табу және тапсырмалардың студенттерге материалдарды терең меңгеруіне себеп, нақтылы есептерді шешуге, білімдерін қолдануға, тапсырмаларды түсініп оқудың дағдыларын жетілдіреді. Әдістің құндылығы топтық жұмыс дағдыларын дамытуда, дискуссия жүргізуде, дәлелдеу апелляция колдануда. Топтық бағалау үдерісі әрбір топ мүшесінің қосқан үлесіне байланысты, студенттердің белсендігін ынталандырады, оқуға жауапкершілігін арттырады [5,6].
Ынтымақтастықпен оқыту әдісінің артықшылығы - студенттерді оқу процесіне белсенді қатыстыру (өзіндік білім алу процесіне, сабаққа дайындалуға жауапкершілік алу), коммуникативті дағдыларды дамыту, топта жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру (әріптестерінен үйрену, олардың білімін бағалауға қатысу, топқа жауапты болу). Мотивацияны көтеру және тәжірибелік сабақтың материалдарын меңгеру мақсатында фармацевтикалық факультетінің 3 курс 301, 302 топтарына СBL әдісі түрінде мемлекеттік және орыс тілінде тәжірибелік сабақ өткізілді:
- тақырыбы «Дайын дәрілік заттар дәріханасын жұмысын ұйымдастыру» (Фармацевтикалық қызметті ұйымдастырудың негіздері пәнінен).
- тақырыбы «Жақпа майлар. Суспензионды жақпа майлардың технологиясы. Олардың сапасының бағасы» (Дәрілік түрлер технологиясының негіздері пәнінен ).
(Сase-study әдісі) нақтылы жағдай әдісінің негізгі мақсаты - топ студенттерімен бірлесіп нақтылы жағдайды (сase) талдау арқылы практикалық шешімді қабыдауға алгоритмдер табу, оларды бағалау және дұрысын таңдау. Сабақтың басында топ ұйде орындаған тапсырманы (жағдайлық есепті шығару) презентация түрінде ұсынды. Кейстің презентациясы № 1 жағдайлық есепті талқылауға жалғасты. Тапсырманың талқылауына және дұрыс шешім қабылдауға барлық топ студенттері қатысты. Кейстің № 1 жағдайлық есебін орындай отырып, студенттер дұрыс шешім тапты, оны ұқсастық жағдайда (кейстің № 2 жағдайлық есебін) шығаруға қолданды.
Кейістің тапсырмасы студенттерге іскерлік ойыны ретінде белгіленген, яғни топ студенттері болашақта бөлшектеп сату сауда дәріханасының және емдеу-профилактикалық ұйымының дәріханасының жұмысын ұйымдастырушы маман ролінде өздерін көрсете алады. Ситуациялық тапсырмалар студенттерден «Олар жұмысты қалай ұйымдастырады, егер де болашақта меншік нысанына тәуелсіз жағдайда дәріханалық ұйымдардың басқаруы мен ұйымдастыру сұрақтарына тап болса?» сұраққа жауап беруін талап етіледі. Ситуациялық тапсырмалар шешімі ҚР ДСМ нормативтік талаптар білімін, фармацевтикалық қызметті лицензиялау ережелерін, дәріханалық ұйымдарды лицензиялау алдында қойылатын біліктілік талаптарын білуіне талап етеді. Кейіс тапсырмасының тұбірінде кезең- кезең шешілетін, тұжырымдалған шарттарға негізделген проблемалық жағдай тұр. «Фармацевтикалық қызметті ұйымдастырудың негіздері» пәнінен инновациялық СBL әдісімен өткізілген тәжірибелік сабақ бойынша студенттер дайын дәрілік заттар дәріханасын ұйымдастыруға қажетті нормативтерін қолданып білімдерін нығайтты. Сase-study әдісімен өткізілген сабақтың екінші бөлімінде студенттер кейс № 2 жаңа тапсырма алды. Осы тапсырманы орындау барысында студенттер дәріхананың өндірістік бөлмелеріне қойылатын санитарлық талаптарын (СанПиН) және емдік- профилактикалық мекеменің дәріханасының штат нормативын есептеу білімдерін көрсетті.
«Дәрілік түрлер технологиясының негіздері» пәннен кейстің № 1 жағдайлық есебі бойынша студенттер суспензиялық жақпа майының оптималды технологиясын таңдап, бақылау паспортын жазып, дәрілік түрге сапалық баға береді. Кейстің № 1 есебін оқытушымен бірге талқылау, кейстің № 2 ұсынылған жағдайлық
тапсырмасын есептеуі материалды жақсы меңгеруіне мүмкіндік туғызды. СBL әдісімен өткізілген сабақты студенттер теориялық білімдерін суспензиялық жақпа майын дайындаумен нығайтты. Лабораториялық жұмысын төмендегідей жазу үлгісі бойынша жасады:
Rp.: Aethacridini lactatis 0,2
Zinci oxydi 1,0
Vaselini 10,0
Lanolini 5,0
Misce fiat unquentum.
Da. Signa. Зақымдалған теріге жағу
Қорытынды. Интерактивті («inter» - бұл өзара, «аct» - эрекет жасау) - өзара эрекеттесу, эңгімелесу тэртібінде өткізу, біреумен диалог құру деген мағынаны білдіреді. Сase-технологияна негізделген инновацияның енгізілуі процесінде мұғалімдердің орны - студенттердің іс-эрекетін сабақтың мақсаты орындалуына бағыттау боп табылады. Студенттер кейс тапсырмаларын орындау барысында үйрене біледі жэне жаңа материалдары нақтылай оқиды. Топта жұмыс істеу сыни ойлауды дамытады, өзінің адамдармен тілдесуін тэрбиелеуге мүмкіндік береді. Топтық-бағытталған эдіс тек қана критикалық ойлауды жетілдірмейді, сонымен бірге дискуссияны бірқалыпты өткізуге жэне проблемаларды шешуге көмектеседі; студенттерді шабыттандырады, эрдайым ақыл-ой жұмыстарына себепші болады. Топтық жұмыс студенттердің коммуникативтілігін, өздігінен білім алу компетенциясын дамытады, студенттердің бір-бірімен жэне мұғаліммен қарым-қатынасыннан бөлек, бірге қойылған тапсырмаларды бірлесе шешуге мүмкіндік береді жэне топ мүшелерінің арасында міндеттерін бөлу, мэліметтерді іздеуге жағдай туғызады. Сонымен қатар студенттер арасында, студенттер мен мұғалімдер арасында мэліметтермен алмасуына мүмкіндік береді.
Бұл туралы кері байланыс арқылы алынған (сауалнама) студенттердің топтық бағытталған оқу эдісі туралы пікірлер айтады. Студенттердің пікірі бойынша, осындай тэжірибелік сабақ дэстүрліге «біз тек қана мұғалімді ғана тыңдамаймыз» қарағанда элдеқайда қызықты, тэжірибелік сабаққа белсене қатысамыз; топтағы жұмыс мені ынталандырады; мен басқалардан қалып қойғым келмейді; топта өзінің пікірін қалдыру маңызды, басқаларды ренжітпей өз құқығыңды дэлелдеу.
Тапсырманы орындау барысындағы топтың жұмысы біркелкі болуы, міндеттемелін бөлу маңызды; тапсырманы орындаудың үлкен бір маңызы тақырыпқа байланысты есептердің шешімін табу, сондықтан бұл эдіс мұнан былай пэнді оқуға қызығушылығын арттырады. Болашақта химиялық пэндер кафедрасы мен фармацевтикалық пэндер курсында тэжірибелік сабақ барысында СBL эдісін ойдағыдай қолданатын болады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Малов, И.В. Система управления качеством деятельности образовательного учреждения: рейтинг в вузе / И.В. Малов, Л.М. Яновский // Качество. Инновации. Образование. - 2007. - №3. - С. 35-37.
- Байділдаева А.С., Сыдық А.Н., Махамбетова М.А., Абдримова З.М., Сарбасова Г.С. Оқытуда жаңа инновациялық эдістер мен ақпараттық технологияларды қолдану//Вестник КазНМУ.-№ 5, 2014. - С.20-22.
- Байдурин С.А. Пути оптимизации преподавания внутренних болезней в медицинском вузе //Клиническая медицина. -2008. - №3.-С. 36-38
- Коротокова А.Н. Проблемные лекции как способ активизации познавательной деятельности студентов. Материалы межрегиональной межвузовской научно-методической конференции «Современные проблемы качественного образования в высшей школы» РФ. - Киров: 2007.- С. 70-71.
- Геллер, Л.Н. Мониторинг степени удовлетворенности студентов качеством обучения на кафедре управления и экономики фармации / Л.Н. Геллер, Н.П. Беда, Л.А. Гравченко, Е.А. Попов // Роль провизора в современной системе здравоохранения : материалы конференции. - Омск: Изд-во ОмГМА. - 2013. - С. 31 - 33.
- Жумалина А.К., Жарылкасинова М.Б. Оптимизация инновационных процессов в высшей школе/материалы Республиканской научно-практической конференции с международным участием «Актуальные вопросы профессионального образования и воспитания нового Казахстана в новом мире». - Актобе: Изд-во ЗКГМУ. - 2007. - С. 67 - 68.