Ірінді жаралары бар 154 нашақор адамдардың әлеуметтік жағдайлары және өмір сапалылығы зерттелді. Олардың жастары 16-50 жас аралығында болды, яғни нағыз жұмыс істейтін белсенді жас мерзімінде. Зерттеу барысында нашақорларда кездесетін іріңді- септикалық асқынулар жиілігі мен олардың өмір сапасы арасында сәйкестік бар екені анықталды. 62% нашақорлардың әлеуметтін жағдайлары, өмір сүру сапасы төменгі дәрежеде, 25% жеке шаңырағы жоқ, ал 80% тұрақты жұмыс орны жоқ екені байқалды. Қолдан қалай болса солай дайындалған наркотиктерді антисанитарлық жағдайда қолдану олардың арасында іріңді-қабыну құбылыстарының кездесу жиілігін арттырады.
ТМД елдеріндегі нашақорлық мәселесі экономикалық дағдарыс, қылмыскерліктің өсуі және басқа да әлеуметтік ауытқушылық жаздайында аса шиеленіскен мәселе болып отыр. Зерттеушілер, әдетте, нашақорлық жағдайындағы ^лайсыз өзгерістерге әсер ететін бірнеше факторлар жиынтығын нуɑĸайды.*1,2+. Алдымен, бул жалпы әлеуметтік сипаттағы себептер, экономикалық қиындықтар, идеологияның кÝйреуİ, рухани саладағы аурушаңдық барысы, қоғамның жастардың мүдделері мен қажеттіліктерін ескермеуі.*1,3+. Сонымен, D.S. Bell et al. (1998), Хьястон қаласында есірткі пайдалану себептерін зерделеу бойынша зерттеулер жүргізу барысында 32 экономикалық, тұрмыстық, криминалдық және медициналық факторлар арасында жиі кездесетін негізгі төрт түрін көрсетті: әлеуметтік жайғаспағандық, материалдық әл-ауқат де^ейİ, зорлыққа шалдығу, созылмалы аурулар *4+. Басқа себептер жиынтығын шартты түрде жеке деп атайды, бұлар- жеке басының ерекшеліктері, психикалық денсаулығы, жанындағы адамдардың ерекшелігі. Есірткі қабылдауға еліктеуге тарихи дәстүрлер, діни көзқарастар, этностық ерекшеліктер, климаттық және басқа да табиғи жаздайлар эсер етуі мүмкін. Барлық аталған факторлар мен себептер кәмелетке толмағандарды есірткіге тәуелді болуға елеулі эсер етеді. *5+.
Біз апиындық нашақорлар арасында инъекциядан кейİн іріңді-септикалық асқынулар дамуының 154 жағдайына талдау жасадық. Барлық науқастар еңбекке жарамды жэне элеуметтік белсенді жастағылар (16-дан 50 жас аралығы) қатарына жатады. Біз жүргізген зерттеулерден адамдарды есірткілік тэуелділікке еліктіру жэне оларда іріңді- септикалық асқынулардың дамуы мен осы категориядағы науқастардың өмір салты жэне элеуметтік мэртебесі арасында өзара белгілі бір байланыс бар екендігі аны қталды. Сонымен қатар,нашақор науқастардың 58-інде (37,6%) тұқымқуалаушылық берілу анықталды. Мұнда маскүнемдіктің экесі тарапынан берілу жаздайы 49 (31,8%) ең үлкен салмақты үлес алды, ал анасы тарапынан берілу жаздайы 9 (5,8%). 4 жаздайда (2,6%) пациенттердің ата-аналары арасында нашақорлық ауруы анықталды.
Тексерілген науқастардың көпшілігінде ^лайсыз микроэлеуметтік жаздайлар байқалды (бір ата-ананың тэрбиелеуі, көбіне анасының, гипоқамқорлық немесе барлығына рұқсат беру жаздайында тэрбиелеу, ата-аналар арасындағы жиі жан-жалдар). Барлық науқастарда ішімдік ішу жэне шылым шегу 12-ден 15 жас аралығында басталған. Тексеру сэтінде науқастардың 64%-дан астамы ішімдік ішкенін мойындамады, қалғандарында ауық-ауық қабылдағаны байқалды. Пациенттердің көпшілігі 14-17 жас аралығында есірткіні пайдалана бастаған. Басым жаздайда бірінші пайдаланған есірткі каннабис болған. 72 адамда (46,7%) психобелсенді заттар (каннабиоидтар, амфетаминдер жэне галляциногендер сирегірек) қабылдау тэжірибесі героинге тэуелділікке алып келген. Негізгі топ науқастарының анамнезіне талдау жасау негізінде негізгі топ науқастарының 154-і қолдан дайындалған есірткілік заттарды («первитин», «эфедрон»), пайдаланған, олардың 98-і (63,6%) героин қолданған, ал 59-ы (38,3%) апиындық есірткіні венаға енгізген, сонымен қатар, есірткіні мұрынішілік, сублингвальдық немесе шегу түрінде қабылдаған. Солай бола тұрса да, негізгі топтың 68-і (44,1%) ғана Алматы қ. наркологиялық диспансерінде тіркелген.
Нашақорлардың өмір сапасының кейбİр көрсеткіштерін зерттей келе, олардың 37-і (24%) ғана отбасылы, қалғандары отбасын құрмағаны немесе ажырасқандығы назар аудартады. Сонымен қатар, пациенттердің 25%-ының тұрғылықты мекені болмаған. Пациенттердің элеуметтік мэртебесі мен білім децгеšİнİЦ эртүрлілігін айта кету керек. Олардың 59-ның (38,3%) жоғары білімі бар, 26-ның (16,9%) жоғарғы оқу орындарының студенттері; 4 пациент орта мектептің 10-11 сынып оқушылары ; 27 адам (17,5%) арнайы орта білім алған; 38 адам (24,7%). орта мектепті ғана бітірген. Науқастармен сұхбат жүргізу кезінде негізгі топтың 80%-ы емдеуге жатқызу кезінде ешқайда жұмыс істемеген. Айта кету керек, 154 науқастың 38-і (24,7%) сотталған, оның үстіне кейбİр пациенттер есірткіге тэуелділікті түрмеде бастаған, қалғандары қамауда отырып есірткілік препараттарды қолданған.
Анамнез мэліметі бойынша пациенттердің 62%-ы материалдық эл-ауқатының төмен де^ейİне байланысты топтасқан түрде төменгі сапалы есірткілік заттарды қабылдаған. Пациенттер қолдан жасалған есірткілік заттарды бір-біріне стерильденбеген шприцтермен енгізген. Антисанитария жэне тұрмыстық жаздайдыщ болмауы іріңді-қабынулық асқынулардың дамуына экеліп соғады, ол емдеу мекемелеріне қаралудың негізгі себебі болып табылады.
Әл-ауқаты жоғары де^ейдегí пациенттер (38%) есірткіні үй жаздайында қабылдап, асептика ережелерін сақтап, бір рет пайдаланатын шприцтерді қоланған, іріңдеудің бірінші белгілері байқалғанда өз бетімен қымбат антибиотиктерді қабылдаған. Соған қарамастан, іріңдік асқынулар жылдан жылға жиілеген. Антибиотиктерді өздігінен бақылаусыз жиі қабылдау, микроорганизмдердің эртүрлі препараттарға тұрақтылығын тудырып, соның салдарынан дэрінің нэтижесі болмаған. Сонымен қатар, мундай науқастар асептика ережелерін сақтауды тоқтатып, кустарлық өндірілген есірткілік заттарды қолдана бастайды, θйткені есірткіге тэуелділік стажы өскен сайын есірткінің қабылданатын мөлшері де өсе түседі, қабылдау жиілігі арта түседі, соның салдарынан іріңдік асқынудың даму қаупі арта түседі.
Тексерілген нашақорлардың анамнезін жинау барысында олардың көбіне апиынның сурагатын қолданғаны анықталды. Нашақорлар апиын дайындауда эртүрлі прекурсорларды (ангидрид сіркесу қышқылы, димедрол, эртүрлі химиялық еріткіштер) пайдаланған. Мундай уытты, стерильденбеген препараттарды қолдану іріңді-инфекциялық асқынуларға алып келеді. Әдеби мэліметтер бойынша апиынды кустарлық химиялық өңдеу жолымен алған препараттар есірткілік эсермен қатар уыттық эсер етеді, ол апиындық нашақорлықтың клиникалық көрінісінің ерекшеліктерінен байқалады. *6-9].
Жоғарыда айты^андар нашақорлық мэселесінің медициналық- элеуметтік маңыздылығын көрсетеді, ал қазіргі уақытта бұл мэселе наркологтар тарапынан назардан тыс қалып отыр. Хирургиялық турғыдан практикалық жэне ғылыми қызығушылықта іріңді-қабыну процесі ағымының ерекшеліктері жан-жақты жэне терең зерттеліп, пациенттердің аталған категорияларын емдеудің нэтижелерін жақсарту жолдары İздестİрİлуде.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Иванец Н.Н., Винникова М.А. Героиновая наркомания. - М.: Медпрактика, 2000. - 121 с.
- Данилин А., Данилина И. Героин. – М.: Изд-во Центрполиграф, 2000. – 184с.
- Болдырев В.Б., Найденова Н.Г., Демин В.Ф., Клячников С.О. Наркомания у детей и подростков. Актуальные проблемы педиатрии //Экологосоциальные вопросы зашиты и охраны здоровья молодого поколения на пути в XXI век: Материалы IV междунар. конгр. - СПб., - 1998. - С. 7879.
- Bell D.S., Carlson J.M., Richard A.J. The social ecology of drug use: a factor analysis of an urban environment //Substance Use and Misuse. - 1998. - Vol.33.- №ll.- P.2201-2217.
- Цетлин М.Г., Кошкина Е.А., Шведова М.В. Наркотическая ситуация в подростковой среде и пути выхода из нее. - М.: 1992. – 121с.
- Гордеева Т.Н., Староверов А.Т., Хлебников А.Н., Бирбин B.C. Особенности клиники наркомании, вызванной парентеральным введением кустарно изготовленных суррогатов опия //Современные проблемы медицинской науки: Матер. науч.-практ. конф. по законченным научным исследованиям. - Саратов: Изд-во СГМУ, 1994. – С. 104-106.
- Гамалея Н.Б. Иммунопатология и иммунокоррекция у наркологических больных //Вопросы наркологии. – 2008. - № 3. – С. 47-55.
- Сиволап Ю.П., Савченков В.А. и др. Множественные поражения внутренних органов при опийной наркомании //Журн. неврологии и психиатрии им. С.С. Корсакова. - 2000. – Т. 100, № 6. – С. 64-65.
- Moake J.L. Thrombotic microangiopathies //N. Engl. J. Med. – 2002. – Vol. 347. – P. 589-600.