Қазіргі уақытта Қазақстанның облыстық орталықтары дамыған бейнебақылау жүйесімен қамтамасыз етілген, оны жүзеге асыратын қалалық ІІО -ның Жедел басқару орталығы (әрі-ЖБО). Жалпы қалалық бейнебақылау жүйесі көшедегі – аумақтардың, вокзалдардың, стадиондардың, базарлардың, маңызды мемлекеттік ғимараттардың және тағы басқа қаланың объектілерінің, сонымен қатар оқу орындары аумақтарыдағы топталып тұрған адамдарды бақылайды.
Бейнебақылау жүйесінің құрылуы және кеңейтілуі осы бағыт бойынша орындауға тиімділігін көрсетті [1].
Қоғамдық қауіпсіздікті тәулік бойы бақылау көшелердің және қоғамдық орындарын шағын аудандардың және аулалардағы құқық бұзушылықтарды шығаруға мүмкіндік туғызды. Осыған байланысты, бейнебақылау бейнекамераларын көп қабатты үйлердің аулаларына орналастыруға шешім қабылдады. Қазақстанның көп қалаларында «қауіпті аула» атты бағдарламасы орындалуда, осының бәрі атқарушы билік органдарына әлеуметтік сұрақтарды, сонымен қатар аулалардың санитарлық жағдайының тазарлығын сақтауға көмек көрсетеді.
«Қауіпті аулалар» атты бейнебақылау жүйесін орындауда рұқсат етеді:
- Тұрғын үйлердің аулаларында, оған қарама қарсы ойын аумақтарындағы жағдайларын бақылауға;
- Аулаларға келу және кету жолдарын бақылауға;
- Аулаларда қалдырған автокөліктерді бақылауға;
- Ауланы көріктендіруіне және санитарлық ережелерін сақтауын бақылауға;
- Құқық бұзушылық фактілері бар қоғамға қарсы жедел әрекет етуге.
Күн сайынғы қызметте бізбен бейнебақылау жүйесі келесі міндеттерді шешу үшін қолданылады:
- орналастырған елді жерлерде бейнебақылау камералары бойынша құқықтық тәртіпті сақтауды бақылау: сыртқы полиция қызметерлерінің күшімен мас тұлғаларды, ақша сұрайтын адамдарды, тұратын жері жоқ адамдарды әкету және спирт ішуді есірткілерді жою; жасалған қылмыстық құқық бұзушылыққа жедел әрекеттеу. Сонымен қатар, нарядттарды бейнебақылау арқылы «навигация» жүзеге асырылады (күдікті адамдардың бағыт жолдары туралы және жақындап тұрған полиция нарядтар туралы хабарлау).
- Қоғамдық-көпшілік және саясаттық іс-шараларды өткізгенде құқықтық тәртіпті қорғау (концерттер, мәдени-көпшілік іс-шаралар, рұқсат етілген митингтерді). Мысалы, Қарағанды қаласында рұқсат етілген митингтерді өткізу үшін «Литейщик» атты стадионы бар, осы мақсат бойынша бейнекамералар орналастырылған;
- Бейнебақылауда көрініп қорғалған тұлғалардың салтанатты шерулерін бейне сүйемелдеу. Осыған байланысты, ЖБО-нда күштерді және құралдарды басқару пункті орналастырылған.
Қойылған міндеттерге байланысты, аулалардағы бейнебақылаудың ішкі жүйесінің халықтың атқарушы билік органдарына сенімділік деңгейін көтереді .
Аталған ішкі жүйесінің құрылуы облыстық және қалалық орталықтарының Әкімдігімен келісіп аула аумақтарын абаттандыру кезеңі бойынша өткізіледі.
Қоғамдық тәртіп және қоғамдық қауіпсіздік ішкі істер органдары қызметінің негізгі күзет объектілері болып табылады.
Қоғамдық қатынастардың арнайы салаларын әлеуметтік-құқықтық дәреже болып орамдап, олар ішкі істер органдарымен осы қатынастарды күзетуін қамтамасыз етіп, бірнеше ерекшеліктерімен мінезделеді.
Аталған қоғамдық тәртіптің және қоғамдық қауіпсіздіктің ерекшеліктері, ішкі істер органдары қызметіндегі өзекті салалардың маңыздығын көрсетеді, ең басты – құқық қорғау маңызды функцияларын және міндеттерін реттейді.
Қоғамдық тәртіптің белгілеу мақсаты, тұлғаның және қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сонымен қатар ұйымдардың және қоғамдық құрылыстардың, азаматтардың еңбек етуіне және демалуына жайлы жағдайын құру, олардың абыройын, адамгершіліктерін және қоғамдық адамгершілігін құрметтеу.
Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының 2014 жылдың 19 қыркүйектегі № 89 «Қылмыстық құқық бұзушылық туралы арыздарды және хабарларды қабылдау және тіркеу, сонымен қатар сотқа дейінгі тергеу Біріңғай тізілімін жүргізудің Ережелерін бекіту туралы» бұйрығымен қоғамдық орнынан түсініктемесі берілді.
Қоғамдық орын – қоғамдық қолдану үшін қаланың шегінде және елді пунктілерде, халыққа қолдану және көпшілік іс-шараларды, азаматтардың демалуына және қызмет көрсету үшін орналасқан орындарында арнайы жабдықталған [2].
Әр Ережеде қоғамдық орындардың тізімі мазмұндалған:
- Демалу және білім ұйымдары;
- Денсаулықты сақтау ұйымдары;
- Қоғамдық тамақ ішу пунктілері;
- Кинотеатрлар, театрлар, цирк, концерттік, көру және көрме залдары, көпшілік демалуға, сонымен қатар түнгі клубтарда және дискотекаларда, спорттық ареналарда және басқа да ашық ғимараттарда;
- Музейлерде, кітапханаларда және дәріс залдарда;
- Жергілікті және алыс хабарлау поездарда, ауа, теңіз және өзен су көліктерде, қалалық, қала аралық автобус салондарында, маршруттық таксилерде және қалалық электр көліктерде;
- Әуежай ғимараттарында, теміржол, автокөлік және су вокзалдарда, теміржол және метрополитен перроналарда;
- Кіру тәртібін қолданатын мемлекеттік органдарда және ұйымдарда;
- Бұзушылық жасау кезде кіру тәртібі мен объектілері бар жұмыс орындарда;
- Тұрғын үйлердің подъезділерінде.
Сонымен қатар, қоғамдық тәртіп – құқығын және басқа да әлеуметтік нормаларын сақтап, ең басты қоғамдық орындарда қабаттап және дамып, сонымен қатар, ұйымдардың және қоғамдық құрылымдардың жайын функциялау үшін, азаматтардың қызмет етуіне және демалуына, олардың абыройын құрметтеуге, қоғамдық адамгершілікті сақтауға бағытталған қоғамдық қатынастардың жүйесі болып табылады.
Қоғамдық тәртіп түсініктемесіне «қоғамдық қауіпсіздік» тығыз байланысты, сонымен қатар қоғамға және адамдарға қауіп әкелетін, немесе табиғи, әлеуметтік және техногендік төтенше жағдайларда құқықтық, техникалық, құрылыс және басқа да нормаларына сәйкес, қоғамдық қатынастардың жүйесі болып табылады [3].
Қоғамдық қауіпсіздікке және азаматтардың жеке қауіпсіздігіне әсері, көпшілік іс- шараларды өткізгенде белгіленген тәртіпті бұзғанда, оларды өткізуге орындардың дайындығы жоқ кезде, үлкен топтардың және адамдардың жүруін реттеу тәртібін қабылдағанда туындау мүмкін. Қоғамдық қауіпсіздігіне және азаматтардың жеке қауіпсіздігіне әсер ететін жағдайлардың белгілері, төтенше және басқа да дағдарыс жағдайларда болуы мүмкін.
Саясаттық партиялардың, қоғамдық құрылымдардың, саясаттық экстремизм және терроризмнің заңсыз қызметі; қоғамдық тәртіпті бұзуға бағытталған топтық және көпшілік жолсыздығы мен билікке көнбеуі, қауіптің санына жатады.
Әдибиеттер
- «Қазақстан - 2030» Стратегиялық бағдарламасы;
- Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының 2014 жылдың 19 қыркүйектегі № 89 «Қылмыстық құқық бұзушылық туралы арыздарды және хабарларды қабылдау және тіркеу, сонымен қатар сотқа дейінгі тергеу Біріңғай тізілімін жүргізудің Ережелерін бекіту туралы» бұйрығы;
- 2004 жылғы 19 маусымдағы «Жиналыстар, митингтер, шерулер, бой көрсетулер мен пикеттер туралы» Федеральды заңы // СЗ РФ. 2004. N 25. Ст. 2485