Пародонт аурулары жəне сусамыр (əдебиетке шолу)

ТҮИІН

Ғалымдар жайылмалы пародонт қабынуы (ЖПҚ) мен сусамырдың өзара байланысын зерттеуді тоқтатпаған. Жайылмалы пародонт қабынуы сусамырдың алтыншы асқынуы болып саналады. Əдебиеттерде ЖПҚ мен сусамырдың арасындағы езара байланыс туралы мақалалар өте көп, бірақ зерттеулерді қажет етеді. Пародонт қабынуын емдеу гликемиялық бақылауды жақсартады. Ауыз қуысының денсаулық жағдайы сусамырды емдеудегі ең маңызды рөлді атқаруы қажет және керісінше.

Коғамдық даму сусамыр мен ЖПҚ аурула рыныңтаралуы мен байланысты рылады. Сусамыр және ЖПҚ бүкіл дүние жүзіндегі ең әйгілі таралған аурулардың қатарына кіреді, және кептеген адамдарда екі ауруда бірдестен кездеседі.

2000 жылы Бүкіләлемдік Денсаулық Сақтау Ұйымының мәліметтері бойынша бүкіл әлемде 177 млн. адам сусамыр ауруымен ауырады, ал Румынияда 1 млн. науқас бар.Сол үйым 2030-ға дейін бүкіл дүниежүзінде сусамырмен ауыратын науқастар саны 370 млн.-ға жетеді, ал Румынияда 1.8 млн. -ға жететінін айтып кеткен.

Сусамыр ауруымен ауыратын науқастар саны жылдан жылға кебейіп жатыр, сонымен қатар сусамырдың қантамырлық асқынуы ерте мүгедектікке және науқас еліміне әкеледі. 2013 жылы Қазақстанда сусамырдың 1-ші және ші типтерімен ауырған науқастар саны 273 млн -ға жетті, бүл керсеткіш республиканың 1.6% қүрамын қүрайды (ҚР сусамырмен ауыратын науқастарды тіркеу Ұлттық pern стрі).

Жайылмалы пародонт қабынуыдәнекер тіннің жоғалуы және альвеола сүйектерінің резорбциясымен сипатталатын созылмалы қабыну, тісін жоғалту және пародонт қалталарының сүйектік түрінің пайда болуы сияқты асқынуларға әкеліп соқтырады (Кац және т.б. 1991).

1997 жылы сусамырдың Американдық Ассоциациясы пародонт қабынуын ретинопатиядан, нефропатиядан, невропатиядан, макроангиопатиялардан және сусамырлық табаннан кейін сусамырдың алтыншы асқынуы екенін мәлімдеді (Furukawa және т.б. 2007). ЖПҚ және сусамырдың қауіп факторлары бір-бірімен биохимиялық механизмдермен байланыстырылады (Gheric және т.б. 2008).

Сусамырқандағы глюкозаның жоғарылумен және темендеуімен сипатталатын ауру, және одан басқаәртүрлі топтарға белуге болады (Lamster және т.б. 2008). Оның асқынулары жоғары аурушаңдыққа және алдын-ала елімге алып келеді. Бүл созылмалы зат алмасу ÝРДİɑí қоғамға үлкен кері әсерін тигізіп жатыр, бүкіл дүниежүзінде 100 миллион адамосы дертке үшырап жатыр (Харрис және т.б. 1995).

Мартине Г,, Лезенби, және Мартине А. "Клиникалық ғылым" атты зерттеулерінде пародонттың қарқынды қабынуы тұқымқуалаушылық бейімділік негізінде екенін айтып кеткен (Лэнг және т.б. 1999).

Брэдфорд Хилл (Хилл 1965) пародонт қабынуы сусамыр ауыруыньщ пайда болуына септігін тигізеді деп санайды, бірақ та мəлíметтер жетіспейді. Demmer жəне т.б. ездерінің зерттеулерінде сусамырмен ауырмайтын науқастарда осы аурумен ауру қаупі ете жогарыекендігін айтқан.

Пародонт қабынуының ғаламдық таралуы бүкіләлемде өзгеріс тапты. Бүл таралу көрсеткіші 10-15% қүрайды (Loe 1993). Пародонт қабынуы сусамырдың 1-ші және 2-ші типінің туындауына әсерін тигізеді, солардың ішінде сусамырдың 1-ші типімен ауыратын науқастар қызыл иек қабынуы мен пародонт қабынуына жиі үшырайды (Риландер X. Және т.б. 1987).

Пародонт қабынуының ағымдары 12 жасқа дейінгі балаларда өте ауыр өтеді. Балаларда пародонт қабынуы сусамырдың 1-ші типінде 9.8% қүраса, салыстырмалы түрде сусамырмен ауырмайтын балаларда 1.7% қүрады (Cianciola және т.б. 1982).

Сусамырмен 10 жылдан көп ауырған науқастарды сусамырмен 10 жылдан аз ауырған науқастармен салыстырғанда, 10 жылдан көп ауырған науқастар периодонт байламын көп жоғалтқандығы анықталған. Сусамырдың 1-ші типімен ауыратын 40-50 жастағы науқастар көбінесе пародонт қабынумен қатар сүйек массасының жоғалуымен сипатталады (Хугозон және т.б. 1989).

Сусамырдың 2-ші типі бүкіл дүниежүзінде сусамырдың ең көп тараған типі.

Ғалымдар пародонт қабынуын иммунды үрдіс нәтижесі деп күдіктенеді. Бүл гликемиялық бақылауды сақтайтын науқастарда байқалды (Mealey және т.б. 2006).

Тейлор және қызметтестері бірге екіжылдық зерттеулеріндесусамырмен ауырған 67% науқастарда сүйек массасының жоғалуы байқалады, ал 44% сусамырмен ауырмайтын науқастарда кездесті. Олар мынадай қорытындыға келді, сусамыр пародонт қабынуының ағымын үдете түседі (Тейлор және т.б. 1998). Сонымен қатар пародонт қабынуы сусамырдың асқынуларымен байланысты (Тейлор Г.В. және т.б. 2008).

Эпидемиологиялық мәліметтер

Эпидемиологиялық зерттеулер халықтың 5-20% пародонт қабынуының ауыр түрлерімен зардап шегеді (Браун И.Дж., Х.Ле, 1993).

Loe (1993) бойынша, пародонттың қарқынды қабынуы сусамырдың алтыншы асқынуы. Ол эпидемиологтардың: ’’Сусамырдың 1ші типі және гликемиялық бақылауды сақтамаған науқастарда пародонт қабынуының ауыр түрлері кездеседі”, дегентүжырымымен келіседі.

Барлық зерттемелерге сүйенсек, сусамырдың 1-ші типімен ауыратын науқастар және гликемиялық бақылауды сақтамайтын науқастар периодонт байламын 5 мм-ге дейін және одан көп жоғалтатынын байқады. Ал гликемиялық бақылауды сақтайтын науқастарда бүл көрсеткіш өте томен (Tervonen және т.б. 1993).

Терапиялық мәліметтер

Fалымдардың зерттемелерінде пародонт қабынуын емдеу гликемиялық бақылауды жақсартатынын айтып кеткен (Загар және т.б., Фосс-Фрейтас және т.б. 2006, Тейлор Г.В. және т.б. 2008).

Гликемиялық бақылауды сақтамаған науқастарда ЖПҚ ауыр түрлері кездеседі. Басқа зерттемелерге сүйенсек, сусамырдың басқа да асқынулары бар науқастарда, солардың ішінде ретинопатиясы бар науқастарда міндетті түрде пародонт қабынуы байқалады (Шлоссмен және т.б. 1994).

Зерттеушілер терапиялық емдеулердің шынайы нәтижесін кору үшін интенсивті емдеу жүргізуді тоқтатпай ары қарай жалғастыру қажеттігін айтқан.

Кейбір зерттеушілер және клиницистер жүйелі антибиотикті қолданған, соның ішінде доксициклин, антисептиктердің ішінен Clorhexidine немесе Povidoneiodine (Америка Қүрамы Штаттарында қолданыс тапқан). Бүл дәрі-дәрмектердің барлығы пародонтальді емнің нәтижесін жақсарту үшін қолданылды, сонымен қатар гликемиялық бақылауды жақсарту, HbAlc көрсеткішін қалыпқа келтіру мақсаттарында қолданды (Grossi және т.б. 1997).

Соңғы жылдары пародонталді емдеуде инновация ретінде ’’миноциклинді” санайды, ол пародонт қалталарындағы микроорганизмдерге әсерін тигізіп, оларды жояды. Бүл HbAlc жақсартады (Skaleric және т.б. 2004).

Сусамыр және ЖПҚ емдеу әдістерінің арасында көптеген түжырымдамалар бар. Олардың ішіндегі ең жақсы мәлімет ретінде , пародонт қабынуын емдеу гликемиялық бақылауды жақсартады деген ақпарат болатын, бірақ та Тейлор (1999), Jannet және бірге қызметтестері: ’’Клиницистерді сендіру үшін, пародонт қабынуын емдеу сусамырмен ауыратын науқастарда гликемиялық бақылауды жақсартатынын әлі де зерттеп, шынайы дәлелдемелерге қол жеткізген дүрыс”, деген қорытындыға келді.

Басқа зерттемелерде сусамырдың 1-пɪí типімен ауыратын науқастардарда пародонт қабынуын доксициклинмен емдегенде ете жақсы нәтижелерді керсеткен. Науқастардың емдеу кезінде жəне емнен кейінгі кезіндегі пародонтальді жағдайдың жəне гликемиялық бақылаудың жақсарғандығын керсеткен.

Қорытынды

" Пародонт қабынуы ауруларының этиологиясы ауыз қуысында шоғырланатын микроорганизмдер ғана емес, сонымен қатар басқа да факторлардың әсерінен пайда болуы мүмкін.

"Пародонт қабынуын емдеу тікелей гликемиялық бақылауды жақсартуға әсерін тигізеді.

"Сусамырмен ауыратын науқастарда pH кебіне қышқылдық ортаға ауысады.

"Гликемиялық бақылауды сақтамайтын науқастар жиі антибактериалды ем жасатып түруы қажет.

"Пародонт қабынуын емдеу гликемиялық бақылауды жақсартатынына клиницистерді сендіру үшін әлі де кептеген ғылыми деректер, зерттемелер қажет.

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Хоружа Р.Ю., Хоружа Р.Ю., Комаревсъка О.В. Вивчення стану пародонтального комплексу та інших органів ротовоì порожнини у хворих на цукровий діабет // Украінський стоматологічний альманах. 2003. № 3. C. 26-28
2. Makoto Nomura, Atsuo Amano Relationship of serum advanced glycation end products with deterioration of periodontitis in type 2 diabetes patients // Journal of Periodontology. 2006. Vol. 77, № 1. P. 15-20. 21.
3. Andersen CP, Flyvbjerg A., Buschard K. et al. Relationship between periodontitis and diabetes: lessons from rodent studies // Journal of Periodontology. 2007. Vol. 78, № 7. P. 1264-1275.
4. Mealey B., T. Oates. Diabetes mellitus and periodontal diseases /∕J. Periodontol (2006) 77: 1289303.
5. Katz, PP., M.R,Jr. Wirthlin, S.M. Szpunar, J. V. Selby, S.J. Sepe, Showastack J.A. "Epidemiology and prevention of periodontal disease in individuals with diabetes" // Diabetes Care (1991). 14: 375-385.
6. Furukawa, T., K. Wakai, K. Yamanouchi, Y. Oshida, M. Miyao, T. Watanabe, Y Sato. "Associations of Periodontal Damage and Tooth Loss with Atherogenic Factors among Patients with Type 2 Diabetes Mellitus." // Internal Medicine, (2007). May 2, 1359-1364.
7. Gheric, D.L., A. Dan, C.F Andreescu. Diabetes Mellitus-periodontal disease relation. Study group: periodontal status evaluation for insulin-dependent patients // RevistaRomana de Stomatologie. 2008. vol. LIV, nr 4.
8. Ryan, M.E., O. Carnu, A. Kamer The influence of diabetes on the periodontal tissues // JADA, (2003). vol. 134, 34S-40S.
9. Enrich L.J., M. Shlossman, R.J. Genco. Periodontal disease in non-insulin dependent diabetes mellitus // J. Periodonto. 1991. 162: 123-31.
10. Lamster I.B., E. Lalla, WS. Borgnakke, G.W.Taylor The relationship between Oral Health and Diabetes Mellitus // The Journal of the American Dental Association (JADA). 2008. 139; 19S-24S.
11. Demmer R.T., D.R. Jacobs Jr., M. Desvarieux. "Periodontal disease and incident type 2 diabetes: results from the First National Health and Nutrition Examination Survey and its epidemiologic follow-up study // Diabetes Care. 2008. 31, 1371-1379.
12. Schulze A., M. Schonauer, M. Busse. Sudden sensitivity related to endodontic treatment // J. Periodontol. 2007. 78: 2380-2384.
13. Reutervig C.O., E. Haggz, G.T. Gustafson. Root surface caries and periodontal disease in long-term alloxan diabetic rats // Journal of Dental Research. 2010. November 4: 689-694.
14. Hee-Kyung Lee, Sang-Hee Choi, Kyu Chang Won, T.M. Anwar, Keun-Bal Song, SeongHwaJeong, Sung-Kook Lee, Youn-Hee Choi. The effect of Intensive Oral Hygiene Care on Gingivitis and Diabetic Patients // Yonsei Med J. 2009. vol 50, 4: 529-536.
15. Loe H. Periodontal disease, the sixth complication of diabetes mellitus // DiabetesCare. 1993. 16: 329-334.
16. Mealey В.L., TWOates. (2006). ⁿAmericanAcademy OfPeriodontology. Diabetes mellitus and periodontal diseases // Periodontol 77: 1289-303.
17. Taylor G.W., WS. Borgnakkes. Periodontal disease: associations with diabetes glycemic control and complications // Oral Dis. 2008. 14: 191-203.
18. Genco R., S.G. Grossi, A. Ho, F. Nishimura, J. Murayama. A proposed model linking inflammation to obesity, diabetes and periodontal infections // Periodontol (2005). 76: 2075-84.
19. Card C., N. Mosquera-Lloreda, L. Salom, M.E. Gomez de Ferraris, A. Peydro. (2006). ’’Structural and functional salivary disorders in type 2 diabetic patients // Med Oral Patol Oral Cir Bucal 11: E 309-14
20. Llambes F, FJ. Silvestri, A. Hernandez-Mijares, R. Guiha, R. Caffesse. (2005). ’’Effect of поп-surgical periodontal treatment with or without doxycycline on the periodontium of type 1 diabetic patients // J ClinPeriodontol 32: 915-20
21. Silvestre FJ., L. Miralles, F Llambes, D. Bautista, E. Sola-Izquerdo, A. Hernandez-Mijares. (2009). ’’Type 1 diabetes mellitus and periodontal diseases: Relationship to different clinical variables // Med Oral Patol Cir Bucal. Apr 1; 14(4): E175-9.
22. Berglundg T., M. Donati. Aspects of adaptive host response in periodontits // J ClinPeriodontol (2005). 32, (Suppl. 6), 87-107.
23. Nikolopoulos G.K., NL. Dimon, S.J. Hamodrokos, P.G. Bagos. (2008). ’’Cytokine gene polymorphisms in periodontal disease: a meta-analysis of 53 studies including 4178 cases and 4590 controls // J ClinPeriodontol 35: 754-767.
24. Lazenby M.G., M.A. Crook. The innate immune system and diabetes mellitus: the relevance of periodontitis? A hypothesis // ClinicalScience (2010). 119: 423-429.
25. Nisengard R.J., S.K. Haake, M.G. Newman, K.T. Miyasaki. (2007). Microbial Interactions with the Hoste in Periodontal Diseases // Carranza’s Clinical Periodontology Middle East and African EditionTenth Edition Saunders Elsevier. P. 228-250.
26. Taylor G. W, B.A. Burt, M.P. Becker et al. Non-insulin dependent diabetes mellitus and alveolar bone loss progression over 2 years // JPeriodontol (1998). 69(1): 76-83.
27. Taylor G.W, WS. Borgnakke. Periodontal disease: associations with diabetes, glycemic control and complications // Oral Dis (2008). 14(3): 191-203.
28. Hee-Kyung Lee, Sang-Hee Choi, Kyu Chang Won, TM. Anwar, Keun-Bal Song, SeongHwaJeong, Sung-Kook Lee, Youn-Hee Choi. The effect of Intensive Oral Hygiene Care on Gingivitis and Diabetic Patients // Yonsei Med J (2008). vol 50, 4: 529-536.
29. Brown LJ., H. Loe. Prevalence, extent, severity and progression of the periodontal disease // Periodontol 2000 2: 57-71.
30. Schlossman M. Diabetes mellitus and periodontal disease: a current perspective // CompendContinEducDent (1994). 25(8): 1018-32.