Аңдатпа
Мақалада өндірістік объектілерді тиімді басқару үшін ақпараттық жүйелерді дамыту өзектілігі ненгізделді. Технологиялық жобаларды басқаруға арналған ақпараттық жүйелердің құрылымы қарастырылып, талдау жасалды. Сондай ақпараттық жүйелерді құрудың негізгі критерийлері ұсынылды. Қарастырылып отырған жүйенің концептуалдық моделі құрылып, пәндік саласы зерттелді.
Мұнай өнімдерін жеткізу жүйесіндегі дағдарыс жағдайында тұтынушыларды мұнай өнімдерімен қажетті мөлшерде, уақытында, аз шығынмен жабдықтау еліміздің энергетикалық қауіпсіздігі үшін қажет. Ол үшін өндірістік процесстердің жүргізілуін қадағалау, оларды математикалық және ақпараттық технологиялармен жабдықтау процесстерін қазіргі заманғы бағдарламалық жүйелерді қолдана отырып, тиімді басқару мұнай бағасының тұрақтанбауы жағдайында шешуді қажет ететін өзекті мәселе.
Өндірістік басқару саласында дұрыс шешім қабылдау үшін деректердің үлкен көлемдерін өңдеу, назарға түрлі факторларды ескеріп, тәуекелдерді талдау және нәтижелерді бағалау, олардың түрлі нұсқаларын қарастыру қажеттілігі туындайды. Осындай мәселе мұнай-газ құрылыстары сияқты көп критерийлі объектілерін басқару аймақтарында кездеседі.
Жобаларды басқаруға араналған ақпараттық жүйелер ағымдағы нарықтық және экономикалық тұрақсыздық жағдайында шешім қабылдау үдерісін жақсартүға және жеделдетүге мүмкіндік береді.
Мұндай жүйелердің құрылымына мәселелерді талдау, яғни есептің қойылымын нақтылау, деректер базасын құру, модельдерді тұжырымдау, пайдаланушы интерфейс! параметрін анықтау сияқты қадамдар кіреді. Олар ақпарат ағынымен байланысты, сондай-ақ әрқайсысы қандайда бір функцияларды орындайды.
Өндірістік тапсырмаларды басқарудың ақпараттық жүйесін дұрыс құру үшін негізгі бастапқы критерийлерді атап көрсетейік: кіріс және шығыс деректер туралы объективті ақпарат болуы; барабар математикалық моделін салу немесе таңдау; математикалық оңтайландыру әдістерін қолдану; білімдер базасын пайдалану; есептің алгоритмін құру; ақылды пайдаланушы интерфейсін құру; алгоритмнің бағдарламалық іске асырылуы [1].
Мұнай өнімдерін бақылау жөніндегі міндеттердің неғұрлым басты ерекшелігі бастапқы ақпараттың анықсыздығы болып табылады. Бұл мәселені шешу үшін, мұнай өнімдерінің деректер қорын концептуалдық жобалау қолданылады.
Пәндік аймақ. Кәсіпорын ГЕЛИОС жанармай құю бекеттері «ЖҚБ» меншікті желісі арқылы мұнай өнімдерін сатады. Әр жұмыс станциясында мөлшер мен бір аптаға жоспарланған мұнай өнімдерін сақтайтын жабдықталған қойма бар.
Кәсіпорынның мұнай өнімдерінің негізгі қорлары үлкен көлемде арнайы сақтауға арналған резервуарларда сақталып, сол жерден жанармай құю бекеттеріне автокөліктермен жеткізіледі. Мұнай өнімдерін кәсіпорындарға жеткізу ірі көтерме жеткізушілермен мен өндірушілерден теміржол нормасымен жеткізіледі.
Тұтастай алғанда компания сыртқы мынадай тұлғалар мен өзара қарым- қаты наста болады:
- ЖҚБ клиенттері;
- көтерме мұнай өнімдерін сатып алып жеткізушілер;
- төлемдер жасалатын банк;
- үкіметті кұйымдар (басқару, сот, заң және т.б.).
Kipic деректер туралы ақпарат. Kipic ақпаратқа сатып any(Z) және сату көлемі (R) жатады (1, 2 кестелер)
Кесте 1. Сатып алу деректемесі
|
Деректеме аты |
IJJa ртты белгі |
Қайнаркөз |
|
Күні |
PDate |
Z |
|
Марка |
ProdType |
Z |
|
Код |
SupCode |
Z |
|
Баға |
Price |
Z |
|
Саны |
_Qty |
Z |
Кесте 2. Сату деректемесі
|
Деректеме аты |
Шартты белгі |
Қайнаркөз |
|
ЖҚБ номері |
No |
P |
|
Марка |
ProdType |
P |
|
Жыл |
Yr |
P |
|
Айы |
Mon |
P |
|
Көлем |
Qty |
P |
|
Баға |
RSum |
P |
Пайдаланылған анықтама ЖҚБ (SAZS) және мұнай өнімдері (PProduct) 3 және 4 кесте түрінде жобаланды.
Кесте 3. Анықтама АЗС
|
Деректеме аты |
Шартты белгі |
Қайнаркөз |
|
ЖҚБ номері |
No |
SAZS |
|
Адрес |
Address |
SAZS |
|
Телефон |
Tel |
SAZS |
|
Менеджер |
Manager |
SAZS |
Кесте 4. Анықтама мұнай өнімдері (PProduct)
|
Деректеме аты |
Шартты белгі |
Қайнаркөз |
|
Марка |
ProdType |
PProduct |
|
Баға |
Price |
PProduct |
|
Қалдық |
Rest |
PProduct |
Шығыс ақпарат ЖҚБ барлық қалдықтар бойынша ecen(Ot) жобасы 5 кестеде келтірілді.
Кесте 5. ECEFl
|
Деректеме аты |
Шартты белгі |
Қайнаркөз |
|
ЖҚБ |
АЗС |
Ot |
|
Өнім |
PProduct |
Ot |
|
Сатып алу |
Purchases |
Ot |
|
Қалдық |
Rests |
Ot |
|
Сату |
Sales |
Ot |
|
Жеткізуші |
Supplier |
Ot |
Концептуалдық сызба бас әдістемелер кезінде ақпараттық жүйенің жұмыс жасауын және оның құруын көрсетеді. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің жобалы құжаттарының өңделуі кезінде жүйенің әр түрлі әлементтерінің графикалық суреттелуі маңызды орынға ие болады, мысалы ақпараттық үлгілердің, блок-схемалық алгоритмдердің, ақпаратты өңдеудегі технологиялық процестердің, айналым құжаттарының, ақпараттардың көптігі және т.б. [2]. Сондықтан, жобалаудың келесі қадамында деректер ағындарының сызбасын құрамыз.
Кәсіпорын деңгейінде (DFD 0) деректер ағындары диаграммасыі-суретте көрсетілген.
Сурет 1. Кәсіпорын деңгейінде (DFD 0) деректер ағындары диаграммасы
Кәсіпорынға келесі құрылымдық бөлімшелер кіреді:
- дирекциясы - компанияның стратегиялық басқару үшін жауапты, кадрларды, мемлекеттік ұйымдармен қарым-қатынастарды таңдау;
- ЖҚБ- клиенттерге қызмет көрсетеді, банкке табысты өткізеді, сату көлемдері және қалдықтар (күнделікті) туралы есеп;
- қаржы бөлімі барлық қаржы мәселелері үшін жауапты болып табылады: кәсіпорын шоттары, банкпен қарым-қатынас, қарыздар, салықтар, басқару;
- сатып алу бөлімі - жеткізушілермен келіс сөздер жүргізеді; жаңа жеткізушілерді табады; Өнімдерді сатып алу, сату туралы шешімдер қабылдайды; қоймадағы жалпы қалдықты бақылайды;
- логистика бөлімі -сатып алынған өнімдерді тікелей газ станциясына жеткізуді қамтамасыз етеді; кәсіпорынның көлікпен жеткізу функциясы басқарады, Өнім қалдықтарының қозғалысы бақылайды;
- сақтау қоймасы-сатып алынған өнімдерді сақтайды; кәсіпорында олардың жеткізілуін қамтамасыз етеді.
Кәсіпорын бөлімшелері (DFD 1) арасындағы деректер ағыны диаграммасы 2- суретте көрсетілгендей болады.
Сурет 2. Бөлімшелер арасындағы деректер ағыны диаграммасы(ОҒО 1)
Ақпаратты талдағаннан кейін, мынадай негізгі мәнін атап көрсетуге болады:
- мұнай өнімі- маркасымен, сату бағасы және қоймадығы қалдық көлемімен сипатталады;
- газ станциясы - әрбір ЖҚБ-ға кәсіпорынның ішіндегі бірегей нөмірі беріледі, және әрбір ЖҚБ үшін мекен-жай, телефон, менеджер аты-жөні сияқты ақпараттарды көрсетуге болады;
- жеткізуші - атауы, мекен-жайы және телефон нөмірімен сипатталады.
Жобаларды басқарудың түрлі тәсілдерін ұсынатын көптеген әдістемелер бар. Бірақ, барлық жобаларды іске асыру барысында, әдетте, компанияның ұйымдастыру ерекшелігінің бірегейлігіне, оның құрылымындағы сондай-ақ қолданыстағы бизнес- процестерінің ерекшеліктеріне байланысты, нақты компания үшін толығымен сай келмейтін кейбір нәрселер әрқашан бар [3].
Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы кәсіпкерлікте ақпараттық технологияларды енгізу және пайдалануға ерекше көңіл бөлуді және өндірістік үдерістерді бақылаудың арнайы әдістерін дамытуды қажет етеді.
Өнеркәсіптегі басқарудың төменгі иерархиялық деңгейінің техникалық кешендерін құру үшін тұжырымдама жасау және технологиялық параметрлерді реттеу жүйелерін құрудың негізгі принциптерін анықтау өндірістік процестерді басқару объектілері ретінде мұқият зерттеуге және оларды динамикалық және статикалық сипаттамалары бойынша жіктеуге негізделуі қажет. Технологиялық процестердің қасиеттерін басқару тұрғысынан тереңінен және жан-жақты талдау ғана жобалаушыға әрбір нақты жағдайда әртүрлі өндіріс үшін басқару мәселелерін жеке шешу әдістерінен бас тартуға мүмкіндік беретін жан-жақты әдісті ұсына алады.
Әдебиеттер тізімі:
- Грекул В.И. Управление внедрением информационных систем/Грекул В.И., Денищенко Г. H., Коровкина Н.Л. - M.: Интернет-университет информационных технологий, 2008 - 223 стр.
- Елманова Н. Системы управления базами данных ведущих производителей. - Компьютер Пресс, июль 2015.-239 стр.
- Десятриков А.А. Проектирование систем поддержки принятия решений по управлению рисками проектов и их реализация в информационной среде предприятия.- Воронеж, гос. техн, ун-т, 2012. - 156 стр.