Андатпа
Бұл мақалада студенттердің химиялық олимпиадалардың жоғары білім жүйесіндегі ақпараттық, коммуникациялық және кэсіби құзіреттілігін қалыптастырудағы рөлі көрсетілген. Жалпы кәсіби химиялық пәндерді оқу барысында алынған терең біліммен тестілеумен қатар, олимпиада студентгердің тәжірибелік және зерттеу құзыреттіліктерін дамытута ықпал етеді. Олар негізделеді: эксперимент үйымдастыру, алынған нәтижелерді бағалау, өз іс-әрекетінің нәтижелерін ұсыну. Химия бойынша республикалық олимпиадалар сонымен қатар практикаға бағытталған дайындық міндетін орындайды және болашақта жоғары білікті мамандардың қалыптасуына ықпал етеді. Мақалада университетте оқу кезеңінде химиялық жарыстарды үйымдастыру мен өткізудің әлеуметтік маңызы, олардың жастардың өзін-өзі таныту және өзін-өзі тануындағы рөлі туралы айтылады. Авторлар химиялық пәндер олимпиадаларына қатысушылардың «Физикалық химия» пәнінен химиялық термодинамика секциясының тапсырмаларына талдау жасайды. Бұл мысал химиялық олимпиаданың студенттердің тұлғалық және кәсіби дамуындағы рөлін растайды.
Kipicne
Республикалық олимпиадалар-бұл ЖОО-да оқылатын нақты пэн бойынша білім мен іскерлікті шығармашылық қолдану бойынша студенттік байқаулардың бір түрі, ол жастарға өз тұлғасын түрлі бағыттарда қарқынды дамыту үшін серпін береді.
Ең алдымен, республикалық олимпиадаларға қатысу облыс атынан қатысатын студентке неғұрлым толық білім алу процесін ынталандырады, бұл оны зерттеу қызметіне одан әрі тартуға, студенттің өз бетінше ғалым ретінде біртіндеп өсуі мен дамуына, оның кәсіби дағдыларын кеңейтуге және болашақта жоғары білікті маманды қалыптастыруға алғышарттар жасайды.
Республикалық олимпиадаларға қатысу - бұл айналадағылар үшін өзінің маңыздылығын көрсеткісі келетін жастардың өзін-өзі дамытып, нәтиже арқылы көзге түсу тәсілдерінің бірі. Бәсекелестік барлық адамдарға тән, сондықтан ең жақын қоршаған ортаның мойындауы ғана емес, сонымен қатар бәсекелестердің алдында өзіңді көрсету де маңызды. Pecnyбликалық олимпиадалар-бұл өз жетістіктерін қүрдастарының жетістіктерімен салыстыру, бәсекелестік рухты сезіну, тек бәсекелестік ахуалын сезіну ғана емес, сонымен қатар зияткерлік қауымдастықтың бір бөлігі ретінде өзін қабылдатуға да жақсы мүмкіндік. Олимпиада жастарға өз ой-өрісін кеңейтуге және әлеуметтенуге, пікірлестермен танысуға, бір-бірін түсінетін, өмірге бір көзқараспен, ортақ мүдделермен өмір сүретін адамдардан тұратын өз қарым-қатынас шеңберін қүруға көмектеседі. Әрине, олимпиадаларға қатысу жастарға сенімділік береді, оларды ынталы және жауапты етеді, өзін-өзі бағалау мен өзіне және өз күшіне деген сенімділікті арттырады, ал бұл болашақ көшбасшылар үшін өте жақсы қасиет. Айта кету керек, қазіргі уақытта олимпиада жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне дарынды жастарды қолдау мемлекеттік бағдарламасы аясында сыйлықтар беріледі. Студенттердің өз университеттерінде атаулы шәкіртақы алуға мүмкіндігі бар. Осылайша, материалдық қамтамасыз етудің нақты мүмкіндігі олардың зияткерлік еңбегі арқылы көрсетіледі [1].
Пәндік олимпиадалар елдегі жоғары кәсіби білімнің дамуына жэне жалпы мемлекетгің дамуына эсер етеді. Әр түрлі пэндер бойынша республикалық олимпиадаларды өткізу біздің қоғамда лайықты білім орнын көрсетеді, жастардың зияткерлік еңбекке деген қызығушылығын қолдайды, жоғары кэсіптік білімі бар мамандардың ғылыми-зерттеушілік дайындық деңгейін арттырады. Республикалық олимпиадалар жастарды одан эрі ғылыми жұмыстармен айналысуға, ғылыми дэрежесін арттыруға жэне жоғары оқу орындарының ғылыми-педагогикалық кадрларын толықтыруға, оқыған азаматтардың басқа елдерге көшіп кетуін болдырмауға ықпал етеді, бұл біздің мемлекетіміздің зияткерлік элеуетін қолдау жэне толықтыру үшін маңызды. Әр түрлі олимпиадалар мен басқа да ғылыми конкурстарға қатысушылардың көпшілігі университеттерде қалып, онда сабақ береді. Бұл өте дұрыс. Жас педагогтарды тарту - бұл заманауи технологияларды білім беруге енгізудің тиімді тэсілі.
Сонымен қатар, республикалық олимпиадалардың нэтижелері келесі күрделі параметрлерді жанама бағалауға мүмкіндік береді:
- ЖОО-дағы студенттер контингент!, талапкерлер арасындағы ЖОО-ның танымалдығы мен беделі (ЖОО-да 1-курста оқытылатын пэндер бойынша өткізілетін олимпиада нэтижелері бойынша). Бұл бір немесе басқа пэн бойынша бірінші курс студенттерінің өз оқуында ең табысты екені объективті шындық.
- Мектепте оқыту нэтижесінде алынған пэн бойынша күшті базалық білімі бар адамдар.
- Нақты ЖОО-дағы білім сапасы (олимпиада нэтижелері бойынша).
- Нақты жоғары оқу орындарының басшылығымен білім беру қызметіне жэне студенттердің дайындық деңгейіне жэне олардың елдің зияткерлік қоғамдастығына кіруіне көңіл болу (студенттер командасының олимпиадаға қатысуы ЖОО басшылығына байланысты).
- Педагогикалық кадрларды даярлау деңгейі жэне олардың бастамашылдығы.
- Ең дарынды, неғұрлым дайындалған оқушыларды анықтау, олардың зияткерлік дамуын ынталандыру, оларды олимпиадаға қатысуға дайындау, команда жинау жэне оның іс-шараға қатысуын ұйымдастыру сияқты факторлар нақты педагогтарға байланысты [2].
Олимпиадаға тиімді дайындықты жасау үшін олимпиада бір жолғы шара ретінде қабылданбауы тиіс. Өткен олимпиада талқыланады,ең қызықты тапсырмалар, мүмкін болатын басқа шешімдер талданады. Университетте химия пэні бойынша олимпиадаға арналған стендке тек университеттің ғана емес, сонымен қатар өңірдің үздік химиктері, республикалық олимпиада мен халықаралық олимпиадалардың қорытынды кезеңінің жеңімпаздары ұсынылады. Мүндай ақпарат олимпиадаға қатысудың келешегін көрсетеді, бірінші курстарда пэнге деген қызығушылық пен құрмет сезімін тудырады [3].
Химия пэнінен олимпиада тапсырмаларының бірнеше мысалдары:
XwMUiLihiK реакция қаиоай багытта өтеді ?
L Гиббс реакциясының стандартты энергиясы (1) Гиббс түзудің NiO энергиясына тең.:
д/’°
zaljI9OO = 2-(-72.1) = - 144.2 кДж/моль
Тепе-теңдік константасы жэне 1900 к тең кезіндегі оттегінің тепе-теңдік парциалды қысымы:
67
М. Қозыбаев атындағы СҚМУ Хабаршысы /
Вестник СКГУ имени М. Козыбаева. № 2 (47). 2020
300 K кезінде реакция (3) тек солдан оңға қарай өтеді. Алайда, бүл жағдайда аммиактың пайда болуы кинетикалық шектеулерге байланысты өте баяу жүреді.
Бұл тапсырмадан көрініп тұрғандай, химиялық олимпиадалар оқушылардың пән бойынша білімін жақсартады [4, 5].
Қорытынды
Әрине, әр түрлі деңгейдегі олимпиадаларда да жеңімпаздар бар, жеңілгендер де бар. Сондықтан, егер басқа қатысушылармен салыстырғанда, әр Олимпиаданың нәтижесін әрбір қатысушы үшін кезекті жеңіс ретінде қабылдауы маңызды. Жеке жетістіктердің өсуі маңызды және мақсатты дайындықты талап етеді, ал өз-өзімен тұрақты жүмыс шығармашылық тұлғаны қалыптастыруға және барлық салаларда табысты қызмет етуге ықпал ететін болады.
Әдебиет:
- Халықаралық химия олимпиадаларының тапсырмалары. Ред. В.В. Еремин. M .: Емтихан. 2004.
- Химия. Мэскеудегі халықаралық олимпиада (қүрастырған В.В. Лунин. В.В. Еремин. А.К. Гладилин). M.: Бустард, 2011.
- Гладилин А.К. Жоғары деңгейдегі химиялық олимпиадалар: жалпы және айырмашылықтар. Жинакта: Химиялық білім берудің заманауи бағыттары: дарынды студентгермен жұмыс. Ред. акад. В.В. Лунин. M.: Мэскеу басылымы, 2007. - 152 б. 38.
- Гладилин А.К. Химиялық олимпиадалардағы өмір туралы ғылым: қызықты және шешілетін мэселені қалай құрастыруға болады? Жинақта: Химиялық білім берудің қазіргі тенденциялары: негізі және сапасы. Ред. акад. В.В. Лунин. M .: Мэскеу басылымы. 2009. - 132 б. 130.
- Степин Б.Д., Аликберова Л.Ю. Химиядағы ойын-сауық тапсырмалары. / M., «Дрофа» баспасы. 2006. - 430 б.