Андатпа
Өмір ағысымен уақыт та орнында тұрмайды: заман талабы өзгереді, осымен қатар сұраныс пен мүмкіншіліктер де өзгереді. Қазіргі уақыгта баланың кіші жастан бастап заманауи жаңашылдыққа сэйкес тэрбиелеп өсір) і - эр ата - ананың мақсаты. Бірак. барлық ата - аналар баланың дамуына бар ) ақытын арнай алмайтын себептері де болады. Осы уақытта балабақшаның көмегі - дәл қажетті саты болып саналады. Баланың бойындағы бар қажеттіліктерге сэйкес коммуникативті - танымдық, эмоционалды - шығармашылық тұрғысынан толығымен дамытуы - балабақша мен отбасы арасындағы бірлескен серіктестік басты фактор болып табылады.
Қазіргі уақытта заманның талабына сай жан - жақты жетілген жеке тұлғаны дамыту - заманауи білім беру жүйесінің дамуындағы өзекті мәселе болып саналады. Баланы жеке тұлға ретінде қалыптастыруы кіші жас сатысынан басталады. Бұл тікелей мектепке дейінгі білім беру жүйесі мен отбасы қоғамдастығына байланысты. Осы кезде мектепке дейінгі мекеме мен отбасы арасындағы серіктестік тығыз болып, баланың дамуына бағытталған жүмыстар бірлесіп жасалу керек деп ойлаймын. Жоспарланған жұмыстар коммуникативті - танымдық, шығармашылық қабілеттерін жетілдіріп толығымен дамытуына бағытталады. Бірақ, балабақша мен отбасы арасындағы бірлескен жұмысты жоспарлау кезінде келесі екі факторды есепке алу керекпіз:
1) Отбасының тілдік баръері (ата - аналардың мемлекеттік тілде сөйлеу барысында қиындық көретіндері);
2) Отбасының уақыт жетіспеушілігі (ата - аналардың жүмысына байланысты бос уақыттың болмауы). Осы екі фактор жоспарлаған жүмысты толығымен атқаруда кейбір кезде кедергі жасап отыратын мүмкіндігі бар. Бұл біз үшін өте өзекті мәселелер болып саналады. Сондықтан, біздің балабақшамызда ата - аналармен бірлескен жұмысты ұйымдастыру процессіне назар аударғым келеді.
Балабақшаға балалары алғаш келген кезде ата - аналары балаларымен бірге бейімделу кезеңінен өтеді. Эр бала және әр ата - ана үшін бейімделу кезеңі әр түрлі өтеді. Кейбіреулері балабақша тез үйреніп бейімделу кезеңінен жеңіл өтеді. Басқалары осы кезде әр түрлі қиындықтар көріп, 2 жұмадан 1,5 айға дейін бейімделіп жүреді. Осы кезде балабақша бейімделу кезеңіне арналған арнайы жоспар құрып, барлық жұмыстар осы жоспар бойынша жүргізіледі. Жэне де осы кезде, ата - аналар балабақшамен танысып жүргенде өзара түсініспеушілік болуы мүмкін. Эрине, бала отбасы жағдайында тәрбиеленіп, бір уақытта әлеуметтік қоғамға түскеннен кейін бірнеше сүрақтар туындайды. Дәл осы уақытта ата - аналармен тіл табысып, өзара қарым- қатынасты дүрыс бағытта жүргізуі - балабақшаның міндеті.
Ата - ана балабақшаның өмірімен толығымен танысып, оны жан-жақтан түсіну үшін, сол ата - ананың балабақша өміріне белсенді қатысып, өз бойында сезіп көруге керек деген тұжырымдамада тоқтадық. Сонымен, ата - аналармен жұргізілетін жұмысқа аса назар аударуды басшылыққа қойдық. Жыл сайын жоспарлаған жұмыста «Ата - аналармен жүргізілетін жұмыс» атты бөлімге жеке тоқталатын болдық.
Ата - аналармен жүргізілетін жүмысты жоспарлау барысында бірнеше әдістерді қарастырдық:
- Ата - аналарға арналған психологиялық сауалнама;
- Ата - аналардың спорттық - сауықтыру, шығармашылық шараларға қатысуы;
- Баламен бірлескен жұмыстарды жүргізуі;
- Ата - аналардың қатысуымен тақырыптық көрмелер үйымдастыруы;
- Балабақша сүрақтарын шешуде ата - аналардың пікірімен санасу.
Қанша ата - ана болса, сонша мінез де болады. Әр ата - ана өзгеше. Сондықтан өз жұмысымызды ата - аналарға арналған психологиялық сауалнамадан бастадық. Берілген сауалнамада ата - аналар тек қана сүрақтарға жауп бермей, сонымен қатар балабақша жағдайын және балалардың тиімді дамуына қатысты өз ой - пікірлерін ұсынуға жол берілді. Сауалнамада жалпы балабақшаға, жеке балаға және өз жеке басы ата - анаға қатысты сүрақтарға жауап алыңды. Психологтың көмегімен жуаптар талқыланып, ата - аналардың тарапынан түскен ұсыныстар мен сүрақтар негізінде қандай бөлімге назар аудару керектігі анықталды. Ата - аналардың үсыныстарын ескере отырып сауалнаманың қорытындысы негізінде алдағы жүмыстардың бағыты анықталады. Ата - аналардың тарапынан көбінесе түсетін үсыныстар:
- Баламен өткізілетін жеке жұмысы;
- Тілдерін дамыту жүмыстары;
- Шығармашылық дамытуы.
Әрине, әр ұсынысқа түсініспеушілікпен қарап, мүмкіндікше жағдай жасалынады.
Балабақша өмірінің ағуымен толығымен таныстру үшін ата - аналарды ай сайын әр шараларға қатыстыруы болды. Жылдық міндеттерде баланың денсаулығын нығайтуы болғандықтан, сәйкес сауықтыру жүмыстары тәрбиеленушілермен, ата - аналармен және педагогтармен жүргізіледі. Қыркүйек айында отбасы күніне орай ата - аналардың қатысуымен спорттық шара ұйымдастырылды. Барлық топтың ата - аналары қатысып, балабақшада өткізілетін жаттығуларды өздері жасап көрді. Жалпы спорттық шара бірнеше бөлімнен тұрды. Эрине, эр топ өз тобымен таныстыру керектігі болғандықтан, осы кезеңде алдын ала дайындық жүмысы өткізілді. Дайындық кезіңде педагогтар мен ата - аналар тығыз байланыста болып бірнеше рет дайындық жұмыстарымен кездесті. Осы жүмыстарға алғаш кезіңде қиындық көрген немесе қандай да бір балабақша өміріне түсініспеушілікпен қараған ата - аналарды қатыстыруға тырысқаны жөн болды. Осындай бірлескен жүмыстарда ата - аналар балабақша қызметкерлердің еңбегін түсіне бастайды. Бірлескен жүмыстың нәтижесін өткізілген шараның аяқталуында көруге болады.
Ата - аналар арасында шығармашылығы мол, бойында бір өнер қасиеті бар ата - ананы анықтау үшін балабақшада ата - аналар арасында Халықаралық әйелдер күніне арналған тақырыптық байқау өткізілді. Байқаудың өткізілген мақсаты: ата - аналарды балабақаша өміріне белсенді қатыстыру; шығармашылық қабілеттерін дамыту; баланың алдыңда балабақша мен ата - аналар арасындағы серіктестікті корсету. Осы байқауға үлкен дайындық жүргізілді. Дайындыққа әр топтың барлық ата - аналарын қатыстыруға тырыстық. Байқаудың барысы бірнеше шығармашыл бөлімнен тұратын болғандықтан, дайындық кезеңінде ата - аналар әр бөлімді дайындау үшін өзара топтасып жүмыс жасады. Ата - аналар үшін: өзара жаупкершілік пен сенімділікті орнату; балабақша үшін: ата - аналар мен балабақша арасындағы бірлестікті орнату.
Сурет 2 Фотосурет
Жыл сайын жоспарланған жылдық міндеттерді жүзеге асыру мақсатында мектепке дейінгі мекеме тақырыптық семинар өткізеді. Осыған байланысты алдыңғы жылдарының бірінде «Ортақ Отан - бір Отан» атты Қазақстан Республикасының халықтарының Ассамблеясына арналған шара өткізілді. Осы шараның ұйымдастыру барысында балабаша мен ата - аналар арасындағы бірлескен жүмысқа үлкен назар аударылды. Ата - аналар ұймымен алдын ала отырыс өткізіліп, ұйымдастыру кезеңінің талқылауы жүргізілді. Талқылау балабақша мен ата - аналар ұйымы бір шешімге келді. Осы отырыстың шешімдері негізінде ата — аналардың тарапынан түскен ұсыныстар бойынша тәрбиеленушілер еліміздің халықтарының ұлттық киімдерімен шығып, әр бала өз халқының ерекшеліктерімен таныстырды. Осы кезде алдымызға қойған мақсаты: ата - аналардың ұсыныстары мен балабақша талаптары негізінде бір жүмыс ұйымдастырып жүргізу. Осы кезде де ата - аналардың бос уақыт жетіспеушілігі - сол уақыттағы өзекті мәселе болып қалғанымен, ата - аналар үй тапсырмаларын жасасу кезеңіне белсенді қатысты.
Сурет 3 Фотосурет
Балаларымызды Отанымыздың патриоты болып, өз елін құрметтеп өту мақсатында адамгершілік - патриоттық тәрбие береміз. Адамгершілік - патриоттық тәрбие бағытында балалармен жыл бойы жүмыстар жүргізіледі: Қазақстан Республикасының халыктарының тілдер күні, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президент күні, Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні, Ұлыстың ұлы Наурыз мерекесі, Батырлар және Жеңіс күні, Қазақстан Республикасының Конституция күні, т.б. Патриоттық мерекелер тақырыптық аптамен өткізіледі. Осы патриоттық шараларды өткізу кезінде ата - аналар педагогтар мен балаларға басты көмекшілер болып саналады. Ата - аналар мерекенің ұйымдастыруына өз ой - пікірлерімен, өз идеяларымен келеді. Және де өткізу барысында өздері қатысушы болып қатысады. ¥лы Жеңіс күні де осы шаралардан қалып қойған жоқ. Балабақша қызметкерлеріне қарай, тәрбиеленушілердің ата - аналары да бар жауапкершілікпен қарап өз үлесін қосты. Бірге үйымдастырылған жұмыс балаларға біріншіден мерекелік сезімде болып, екіншіден осы мерекенің маңыздылығын терең түсінуге мүмкіндік берді.
Сурет 4 Фотосурет
Барлықтарымыз «Баланы жан - жақты дамыту керек» деген сөздерді айтуға шаршамаймыз. Бірақ, баланы балабақшаға беріп, бала барлық оқу - тәрбиені балабақшадан алады деген көзқарас аса дүрыс емес. Осы кезде «балабақша - отбасы» түсінігіне акцент жасалу керек. Өйткені, бала екі жақтан бірлескен жұмыс арқылы жетілу керек. Осы тұжырымдаманы негізіне алып, ата-ана мен баласының біріккен қатысуымен шаралар ұйымдастырылады. Осы жүмыстың мақсаты: балабақша жағдайына отбасылық тәрбиені үйлестіру. Психологтың бақылауымен отбасы арасындағы атмосфераны түсініп, балабақша қарамағынан өз үлесін қосу. Осындай кештердің бірі «Ана мен бала» атты ток - шоу.
Сурет 5 Фотосурет
Ұйымдастырылған әр жүмысқа өз мақсаты қойылған. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін сэйкес міндеттер қойылып, арнайы жүмыстар жүргізілді. Жүргізілген жұмыстарды талқылап, эр жүмысқа сараптама беріледі. Жүмыстардың өткізуін сараптау кезіңде барлық қатысушылардың пікірі тыңдалды. Сараптаудың басты мақсаты: ұйымдастырылып өткізілген жұмыстың балабақша мен ата-аналар арасындағы тиімділігі бар ма әлде жоқ па? Бар болса, қандай тиімділігі және қай жүмыста нақты көрінді; жоқ болса, қай жерде қандай жұмыс толығымен орындалмағаның түсіндіру. Осы нәтижелер негізінде алдыңғы бағытқа келесі жүмыстар жоспарланады.
Біздің зерттеу жұмыстары талқыланып, салыстырмалы сауалнама жүргізілді. Жылдық тығыз жүмыстардан кейін ата - аналармен өткізілген психологиялық сауалнама оң жауабын берді. Ата - аналардың тарапынан сұрақтар мен ұсыныстар болды, бірақ салыстырмалы сауалнама келесі сұрақтарды көздеп отырғандарын көрсетті:
- Балабақша мен ата - аналардың бірлесуімен көбірек шаралар өткізуі;
- Балалар және ата - аналармен өткізілетін шараларды балабақшадан тыс жерлерде өткізуі (қала, облыс, республикалық деңгейінде).
Біздің алдымызда тұрған өзекті мәселенің екі факторы:
1) Отбасының тілдік баръері (ата - аналардың мемлекеттік тілде сөйлеу барысында қиындық көретіндері);
2) Отбасының уақыт жетіспеушілігі (ата - аналардың жүмысына байланысты бос уақыттың болмауы), жақсы ұйымдастырылған жұмыс арқылы оң және тиімді нәтижеге әкелді. Ата - аналар барлық шараларға белсенді қатысып балабақша өмірімен толығымен танысты және балабақша жұмысын жоспарлауында өз үлестерін қосуда.
Сондықтан, дұрыс емес қызмет жасамайтын балабақша немес балабақша өмірін түсінбейтін ата - ана жоқ. Осы болжамды біз өз тәжірибемізде ұйымдастырдық, көрдік және тиімді нәтіжесін алдық.
Әдебиет:
1. Л.Н. Галигузова. С.Ю. Мещерякова, Развитие детей в раннем возрасте: современные тенденции // психологический электронный журнал № 3, Москва 2010 г., URLflogiston.ru.
2. Б.И. Бекежанова. Консультационный электронный сайт. Астана. URLwww.all-psy.com.