Өзектілігі: XXI ғасырда жұқпалы аурулар бүкіләлемде қоғамдық денсаулық үшін ең басты қауіп – қатер көзіне айналды[1]. Өз кезегінде бұл халықтың физикалық және психикалық денсаулық жағдайына айтарлықтай кері ықпал етеді[2].
Халықтың ауырған бөлігіне медициналық қызмет көрсететін медицина саласының мамандары, олардың ішінде әсіресе, жұқпалы аурулар ауруханасының мамандары бірінші кезекте психикалық денсаулығына зиян келетін жоғары қауіп тобында болады. Бұған нақты мысал ретінде 2019 жылы дүниежүзіне тараған коронавирустық жұқпаны алуға болады. Жұқпалы ауруы бар науқастарды емдеуде медицина мамандары үлкен стресс, жұмыс күнінің ұзаруы, инфекцияны жұқтыру қаупі, қорғаныс заттарының жеткіліксіздігі, жалғызсырау, физикалық шаршағыштық, сонымен қатар отбасынан аластатылу секілді психикалық денсаулыққа зиян келтіретін себептерді көрсеткен. Сонымен қатар, көптеген шетел ғалымдарының ғылыми зерттеу еңбектерінде COVID-19 коронавирустық жұқпа пандемиясы кезінде пациенттермен жұмыс жасаған медицина қызметкерлерінің басым бөлігінде мазасыздық пен депрессия белгілері анықталғаны туралы және де жағымсыз эмоциялар мен күйзеліс науқастарға медициналық көмек беруде кешігулер мен қателіктер жіберуге соқтыратын оқиғалар ретінде сипатталатыны туралы мәліметтер келтірілген [3].
Ал ғалымдар Ванг С., Пан Р. Қытайда COVID-19 індетінің бастапқы кезеңдерінде респонденттердің жартысынан көбі өздерінің психологиялық жағдайын орташадан ауыр деп бағалағанын, ал шамамен үштен бірі орташа және ауыр мазасыздық жағдайда екендігі туралы хабарлады[4]. Бұған қоса, Benjamin Y.Q. Tan басқа ғалымдармен (2020) бірлесіп COVID-19 індетімен ауырған науқастарға тікелей көмек көрсеткен 470 медицина қызметкерлерінің психикалық денсаулық жағдайына арнайы зерттеу жүргізді. Оның нәтижесінде 68 (14,5%) – мазасыздықтың жоғарғы деңгейі, 42 (8,9%) – депрессивті белгілер, 31 (6,6%) – күйзелістің ең жоғарғы деңгейі және 36 (7,7%) – клиникалық белгілер, 8 - жарақаттан кейінгі стрестік бұзылыс
анықталды[5]. Сонымен қатар, жан сақтау және жұқпалы аурулар бөлімшелерінде науқастармен тікелей жұмыс жасағандар коронавируспен ауыратын науқастармен іс жүзінде кездеспейтін медицина қызметкерлерімен салыстырғанда мазасыздық пен депрессия белгілерін 2 есе көп сезінетіндігін Wen Lu басқа авторлармен (2020) дәлелдеді[6].
Қазақстан Республикасында медицина қызметкерлерінің еңбегі, оның ішінде жұқпалы аурулар ауруханасынында еңбек ететін медицина мамандарының жұмысы ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесіне енгізілген[7]. Себебі жұқпалы аурулар ауруханасында еңбек ететін медицина мамандары барлық жұқпалармен, оның ішінде аса қауіпті жұқпалы аурулармен және де жаңа пайда болған аурулармен ауырған науқастармен, олардың биологиялық бөлінділерімен бірінші кезекте тікелей жұмыс жасайды әрі жұқтыру қаупі жоғарылар санатына кіреді.
Ақпараттық базалардағы әдебиет көздеріне шолу жасай отырып, пандемия кезінде әлем ғалымдарының ғылыми жұмыстары негізінен медицина қызметкерлерінің психикалық денсаулығын зерттеуге арналғанын анықтадық.
Сондықтан жұқпалы аурулар стационарларының медицина мамандарының еңбек жағдайын, еңбек үрдісін мен денсаулық көрсеткіштерін гигиеналық тұрғыдан жан-жақты талдаудың әрі ғылыми зерттеу жүргізудің өзектілігі әлемде орын алған коронавирустық пандемия жағдайында ерекше болып отыр.
Зерттеу мақсаты: жұқпалы аурулар ауруханасы медициналық қызметкерлерінің еңбек және денсаулық жағдайын гигиеналық тұрғыдан бағалау.
Зерттеу міндеттері: 1) Жұқпалы аурулар ауруханасы бөлмелеріндегі ауа сапасын зерттеу.
- Ауруханадағы медициналық қызметкерлердің еңбек үрдісін және кәсіби зиянды факторларды талдау.
- Медицина қызметкерлерінің денсаулық жағдайын әлеуметтік-гигиеналық бағалау.
- Аурухана бөлімшелерінде профилактикалық және эпидемияға қарсы шараларды жетілдіру.
Зерттеу нысаны: Шымкент қаласының жұқпалы аурулар ауруханасы
Зерттеу әдістері мен материалдары:
- Аспаптармен гигиеналық зерттеу:
А) Аурухана бөлімшелерінде ауаның бактериологиялық жағдайын седиментациялық әдіспен зерттеу. Ә) Аурухана бөлмелерінің микроклиматтық жағдайын зерттеу. Б) Жұмыс ортасының кәсіби физикалық факторларын - шу, діріл, электромагниттік өріс, радиациялық сәулелерді зерттеу.
- Хронометраждық зерттеу жүргізу.
- Әлеуметтік-гигиеналық сауалнама жүргізу.
- 2019-2021 жылғы статистикалық мәліметтер талданады.
Зерттеудің маңыздылығы: 1) Шымкент қаласының жұқпалы аурулар ауруханасы медицина қызметкерлерінің еңбек жағдайы, еңбек ету үрдісі пандемия кезінде гигиеналық тұрғыдан бағаланады; 2) Ғылыми зерттеу соңында алынған нәтижелер кафедраның оқу үрдісінде қолданылады.
Зерттеуден күтілетін нәтижелер: 1) Пандемия кезінде жұқпалы аурулар ауруханасында еңбек ететін медицина қызметкерлерінің денсаулығы мен еңбек жағдайы зерделенеді. 2) Медицина мамандарының еңбек ету мен денсаулық жағдайларын жақсарту шаралары ұсынылады. 3) Ғылыми зерттеу нәтижесі бойынша әдістемелік нұсқаулық жазылады.
Әдебиеттер
- 1. Mak W, Chu CM, Pan PC, Yiu MG, Ho SC, Chan VL. Risk factors for chronic post-traumatic stress disorder (PTSD) in SARS survivors. Gen Hosp Psychiat. 2010;32:590–598. doi: 10.1016/j.genhosppsych.2010.07.007 2.Recknor F, Gordon M, Coverdale J, Gardezi M, Nguyen PT. A Descriptive Study of United States-Based Human Trafficking Specialty Clinics. Psychiatr Q. 2020;91(1):1‐10. doi:10.1007/s11126-019-09691-8
- .Рекомендации для медицинских работников, находящихся в условиях повышенных психоэмоциональных нагрузок в период пандемии COVID-19.- Москва. - 2020 . - 46с.
- . Wang C, Pan R, Wan X, et al. Immediate Psychological Responses and Associated Factors during the Initial Stage of the 2019 Coronavirus Disease (COVID-19) Epidemic among the General Population in China. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(5):1729. Published 2020 Mar 6. Doi:10.3390/ijerph17051729
- .Benjamin Y.Q. Tan, Nicholas W.S. Chew, Grace K.H. Lee, MD et al. Psychological Impact of the COVID-19 Pandemic on Health Care Workers - 38 - in Singapore. Ann Intern Med. 2020 Apr 6 : M20-1083. Published online 2020 Apr 6. Doi: 10.7326/M20-1083
- .Wen Lu, Hang Wang, Yuxing Lin, Li Li Psychological status of medical workforce during the COVID-19 pandemic: A cross-sectional study. Psychiatry Researchю Volume 288, June 2020, 112936. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.112936
- . «Ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесін, жұмыс істеу жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына, жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек демалысына және еңбекке ақы төлеудің жоғарылатылған мөлшеріне құқық беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, сондай-ақ оларды беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1053 бұйрығы ( 09.12.2020 өзгерістермен).