Ауру және ауырсынуды жоюмәселесі замануи медицинада өзекті мәселенің бірі болып отыр. Дәрігер- лер күнделікті жұмысында ауырсыну симтомдары орын алған науқастармен жиі кездесіп тұрады. Дүние жүзінде күнделікті аурусынудан зардап шегетін сырқаттардың саны 3,5 млн асады, олардың 80% нан артыға анальгети-калық фармакотерапия қабылдауға өте мұқтаж[1,2,3].
Ауырсыну синдромын басу және жою үшін анальгетиктер, ҚҚСЕД, транквилизаторлар, антидепрессанты, миорелаксанттар. спазмолитиктер т.б кеңінен қолданады[4-9].
Жұмыстың мақсаты: Анальгетиктардың аяғы жіті жарақаттанған сырқаттардың фармакоэконимикалық жағдайын орта уытты молекуланың (ОУМ) денгейіне байланысты жағдайын зертеу.
Зертеу әдістері: Науқастардың эндогендік уыттануын объективті түрде бағалау үшін қан сарысуындағы орта уыттылық молекулалардың мөлшерін 254 нм-де спектрофотометриялықәдіспен анықтадық.
Зертеу нәтижелері: Жұмыстың міндеттеріне сәйкес 10 дені сау адам және жарақатпен ауыратын 40 науқас зерттеуге алынды.Олар фармакотерапиялық кешендермен емдеуге байланысты төрт топқа бөлінді. 1- топтағы сырқаттар: Фтк-1: Анальгин(50-2,0 мл), 2-топ: Фтк-2: диглоген( 70 мг-3,0мл) 3-топ Фтк-3: кетонал (100мг -2,0 мл) 4-топ Фтк-4: лорноксикам(8 мг) дәрілерін нұсқау бойынша қабылдады. Емдеу - бақылау мерзімі 3-7 күн.
Аяғы жіті жарақаттанған сырқаттардың ауырсыну синдромын емдеу үшін аналгетиктардың фармакоэконо-микалық жағдайын зертеу үшін қанның орта уытты молекуланың (ОУМ) анықтау өте қажет.
Анальгетиктардың аяғы жіті жарақаттанған сырқаттардың фармакотерапиялық кешендердің фармакоэконо-микалық жағдайын орта уытты молекуланың (ОУМ) денгейіне байланысты жағдайы 1-кестеде және 2,3- суреттерде көрсетілген.
Аяғы жіті жарақаттанған сырқаттардың ауырсыну синдромының нәтижесінде науқастарда эндоинток- сикациялық синдромның дамуына байланысты науқастардың қанында орта уытты молекуланың(ОУМ)орташа қорлануы емге дейін 104%-ға жоғарылайды.
1-ші фармакотерапиялық кешеннің (метамизолды топ) әсерінен ОУМ нанымды түрде 5-ші тәулікте ғана төмендеді және де азаю деңгейі емге дейінгі көрсеткішпен салыстырғанда 33,4-ды құрады, ал 7-ші және 10- шы тәуліктерде 43,2-ға және 51-ға төмендеді.
2-ші фармакотерапиялық кешеннің (диклофенакты топ) әсерінен ОУМ нанымды төмендеуі 5-ші тәулік- те анықталды және де азаю деңгейі емге дейінгі көрсеткішпен салыстырғанда 41,2-ды құрады, ал 7-ші және 10-шы тәуліктерде 51-ға жєне 53-ға төмендеді.
3-ші фармакотерапиялық кешеннің(керолоакты топ)әсерінен ОУМ 3-ші тәулікте емге дейінгі көрсет- кішімен салыстырғанда 41,2-ға кемісе, 5-ші және 7-ші тәуліктерде 51-53%-ға төмендеп, қалыпты жағдайға теңелді.
4-ші фармакотерапиялық кешеннің(лорноксикамды топ) әсерінен ОУМ келесідей өзгерістерге ұшырады емге дейінгі көрсеткішпен салыстырғанда 3-ші тәулікте төмендеу деңгейі 17,7-ды құраса, 5-ші, 7-ші және 10-шы тәуліктерде 39,2-ға, 49,1-ға және 53-ға кеміді
Кесте 1 – Аяғы жіті жарақаттанған науқастардың қанындағы орта уытты молекуланың (ОУМ) көрсеткішіне фармакотерапиялық кешендердің әсері.
|
ОТМ 254 нм |
Емдік топтар |
|||
|
Метамизол (анальгин) n=100 |
Диклофенак (вольтарен)п=100 |
Кеторолак (кеторол) п=100 |
Лорноксикам (ксефокам) п=45 |
|
|
Емге дейін |
5,10,2 |
5,10,2 |
5,10,2 |
5,10,2 |
|
1 тәулік |
4,90,2 |
4,40,2 |
2,60,2 |
4,20,1 |
|
p<0,05 |
p<0,05 |
p<0,05 |
p<0,05 |
|
|
3 тәулік |
4,1,0,1 |
3,20,1 |
2,40,1 |
3,00,1 |
|
p<0,05 |
p<0,05 |
p<0,05 |
p<0,05 |
|
|
p1<0,05 |
p1<0,05 |
p1<0,05 |
p1<0,05 |
|
|
5 тәулік |
3,60,1 |
2,80,1 |
2,40,1 |
2,70,1 |
|
p<0,05 |
p<0,05 |
p<0,05 |
p<0,05 |
|
|
p1<0,05 |
p1<0,05 |
p1<0,05 |
p1<0,05 |
|
|
5 тәуліктің орташа |
p2<0,05 |
p2<0,05 |
p2<0,05 |
p2<0,05 |
|
көрсеткіші(N=2,40,0 |
4,20,18 |
3,460,1 |
2,40,1 |
3,30,1 |
Сонымен, аяғы жіті жарақаттанған науқастардың емнен кейінгі кезеңіндегі емінде 3-ші фармакотера- пиялық кешеннің әсерінен ОУМ зерттеудің 3-ші тәулігінде қалыпты жағдайға келсе 1-ші, 2-ші және 4-ші кешендердің әсерінен бұл көрсеткіштің қалыпты жағдайға теңелуі 5-ші тәулікте орын алды. Яғни ОУМ белсенділіктері зерттеудің 3-ші тәулігінде 1-ші фармакотерапиялық кешеннің көрсеткішін 100% деп алсақ, 2-ші емдік топта белсенділік 113%-ды құрайды, 3-ші және 4-ші топтарда бұл көрсеткіш 136%-ға және 109,6%-ға тең болады. Емдеу бағамының құнын бірінші емдік тобындағы көрсеткішін (302,6 тенге) 100%-ға тең деп алғанда, екінші жене үшінші фармакотерапиялық топтарда бұл көрсеткіш 228%-ға және 103,2%-ға жоғарылайды, ал төртінші топта (4170 тенге) 13,8 еседен артық өседі.
Аяғы жіті жарақаттанған науқастардың «шығын - пайда» дәрілердің толық құны мен қанның орта уытты молекуланың қоюлануына байланысты (ОУМ) фармакотерапиялық кешендердің әсерінен өзгеруінің жағдайы 25-кестеде көрсетілген«Шығын-пайда» көрсеткіштері метамизолда топта емдеу мерзімі ішіндегі дәрілік жинақтық толық шығыны және қанның орта уытты молекуланың қоюлануына байланысты (ОУМ) арқылы анықтағанда 17,1 тенгені құрайды. Диклофенакты топта «шығын-пайда» көрсеткіші метамизолды топқа қарағанда 29,3 -ға төменедеп , 12,3 тенгеге тең болды.
58
«Шығын-пайда» көрсеткіштері кеторолакты топта дәрілік шығынның жалпы құны арқылы анықтағанда 11,6 тенгені тең болады, метамизолдың топтың көрссеткішіне қарағанда 71,5 құрайды.Лорноксикамты топта «шығын-пайда» көрсеткіші метамизолды топқа қарағанда 5,3 еседен артық өсіп, 88,6 тенгеге тең болды.
Сонымен зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтер кеторолактық емдік әсерінің «шығын-пайда» көрсеткіші дәрінің толық құны және қанның ОУМ қоюлануы арқылы анықтағанда ең кіші мәнге тең болады.Бұл топта унемдеу көрсеткіштері метамизолды топқа қарағанда 3,1 тенгені құрайды,ал диклофенакты және лорноксикамды (ксефокамды) топтарға қарағанда 24,1 және 50,6 тенгеге тең болады (кесте 2).
Меншікті тиімділік көрсеткіштері метамизолды,диклогенді,кетоналды және лорноксикамды топтарда 17,7, 32,2, 53 және 35,3 ға тең болды. Метамизолды топқа қарағанда меншікті тиімділіктің өсуі диклогенді, кетоналды және лорноксикамды топтарда 81,9, 199 және 106-ға тең болды.
Сонымен зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтер анальгетиктердің емдік әсерінің «шығын-пайда» көрсеткіштерін дәрілердің толық құны арқылы анықтағанда метамизолды топта 17,1 тенгеге тең болса, диклофенакты, кеторолакты және лорноксикамды топтарда 12,3 тенгеге,11,6 тенгеге және 88,6 тенгеге тең болды.Кеторолакты топта, 1-ші, 2-ші және 4-ші топтарға қарағанда үнемделінген шығынның мөлшері 5,5 тенгеге, 0,7 тенгеге және 77 тенгеге тең болды. Зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтер аяғы жіті жарақатпен ауыратын бір науқасты емдеуге жұмсалатын шығынның ең үлкен мәні 4-ші емдік (лорноксикамды) топта болса, ең кіші мәні 3- ші емдік топта (кеторолакты топ) орын алып, фармакоэкономикалық тұрғыдан сараптағанда ең тиімді,арзан емдік кешен болып табылады.
Әдебиеттер
1.Харченко Ю.А. Адекватная оценка боли – залог её успешного лечения // Universum: Медицина и фармакология : электрон. научн. журн. 2014. № 4 (5). URL: http ://7 universum . com / ru / med / archive / item /1229 2.Осипова Н.А. Неопиоидные аналгетики в системе защиты пациентов от боли в хирургии // Consilium medicum. Хирургия. Приложение № 2. 2005. С. 22–24
59
3.Осипова Н.А., Петрова В.В., Ермолаев П.М., Береснев В.А. Нестероидные противовоспалительные препараты в лечении послеоперационной боли у онкологических больных //Фарматека. 2006. № 6 (121). С. 74–78..
4.Бутров Кондрашенко Е.Н., Бут-Гусаим А.Б,.Малахов П.С, Ибарра Пенья Н.А. Современные подходы к фармако-терапии послеоперационной боли с применением ненаркотических анальгетиков в травматологии и ортопедии// Consilium Medicum. 2009; 9: 59-62
5.Б.О Аширов, Н.Ж.Орманов, К.Н.Жумагулов Г.С.Жакипбекова. Жіті жарақаттанған сырқаттарды ауырсыну синдромында қолданған анальгетиктердің фармакоэкономикалық көрсеткіштерінің жағдайы//Вестник ЮКМА,2018,
6.Орманов Н.Ж.,Орманова Л.Н.Фармакология.-Алматы, ЖШС «Эверо» - 2012,1-ші кітап,190-201 б. 7Орманов Н.Ж.,Орманова Л.Н.Фармакотерапия.-Алматы, ЖШС «Эверо»- 2012,1-ші кітап,190-215 б.