Зертеу әдістер: Қан гемолизатының асқын еркінді радикалды тотығу үрдісінің хемилюминесцент- тік қасиеттерін Орманов Н.Ж. 6 әдісімен анықталды.
Зерттеудің міндетіне байланысты дәстүрлi химиотерапияның дәремет-тiлiгiн және жанама әсерiн бағалау үшiн, өкпе туберкулезiнің инфильтратты түрімен ауыратын науқастардың қан ерітіндісіндегі майлардың еркінді радикалдардың жағдайларын туберкулезге қарсы химиотерапияның және рувиминнің әсерi бір, екі және үш айдан кейiн зертелінді.
Зертеу нәтижелері:Бiз жүргiзген емдiк шаралардың ацетилдеу түріне байланысты әсерін бағалау үшiн өте сезiмтал тест болып саналатын «хемилюминесценттік әдiс» қолданылды. Дәстүрлi туберкулезге қарсы химиотерапияның дәреметтiлiгi өкпе туберкулезiнің инфильтратты түрімен ауыратын 90 науқастарды зерттеу арқылы жүзеге асырылды. Зерттеу нәтижелері 1-ші кестеде берiлген. Бұл кестеде инфильтраты шектелген өкпе туберкулезімен ауыратын науқастардың қан ерітіндісініңмайларындағы еркінді радикалдардың деңгейінің өсiп отыратынын көрсеттi.
Кесте 1 – Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезімен ауыратын науқастардың қан плазмасындағы майларындағы еркінді радикалдардың көрсеткішінің химиотерапияның және рувиминнің әсерінен күшті ацетилдеу түріне байланысты өзгеруі
Көрсеткіштер |
Майларындағы еркінді радикалдардың көрсеткіштер |
РУК (шб) |
|||
Спонтанды радикалдар (кв/сек) |
ӘЕРЖҚ (103 кв) |
ЕРТЖ (кв/сек) |
|||
Бақылау тобы |
3,4 0,09 |
32,3 1,9 |
108 7,5 |
1,0 0,01 |
|
Жалпы топ |
ХД |
5,9 0,29* |
59,8 3,6* |
199 14,0* |
1,7 0,05* |
1 1р1 |
7,630,36* 5,70,21* |
78,74,7* 57,6 1,6* |
26214,3* 192,,8 9,6 |
2,240,13* 1,67 0,03* |
|
2 2р1 |
8,2 0,36* 6,20,21* |
80,8 4,4* 63,4 1,6 |
269,618,0* 212,3 6,8* |
2,8 0,01* 1,820,13* |
|
3 3р1 |
9,18 0,32* 6,630,21* |
90,5 4,1* 66,8 1,6* |
301,516,8* 226,714,8* |
2,240,13* 1,950,13* |
|
Күшті ингибитор |
ХД |
4,0 0,16* |
42,1 2,1 |
140,3 7,0* |
1,21 0,03 * |
1 1р1 |
4,40,22* 3,30,21 |
46,32,3* 34,6 1,6 |
1547,3* 113 6,4 |
1,330,07* 1,020,02 |
|
2 2р1 |
5,2 0,26* 3,9 0,28 |
51,5 2,2* 39,7 1,7* |
171,6 7,3* 132,3 6,3* |
1,520,092* 1,140,06 |
|
3 3р1 |
5,9 0,11* 3,70,14 |
58,7 1,9* 38,7 1,9 |
195,6 9,3* 129,6 7,3 |
1,7 30,06 1,090,05 |
Ескертпе. 1 ХД- Химиотерапияға дейінгі көрсеткіш; 2. ӘЕРЖҚ–әсерленгенеркінді радикалдадың жалпы қосындысы; 3.ЕРТЖ –еркінд радикалдарының түзілу жылдамдығы; 4. РУК–Радикалды уыттану көрсет-кіші; 5 Р- рувиминді кешенді топтың көрсеткіші; 6. 1 айлық химиотерапиядан кейін; 7.2 айлық химио-терапиядан кейін;8. 3 айлық химиотерапиядан кейін; 9 *- р0,05 емге дейінгі көрсеткішпен салыстырғандағы дәлдік көрсеткіш
Күшті ингибиторлы науқастардың қан ерітіндісіндегі спонтанды радикалдардың деңгейі бір және екі айлық химиотерапиялық емдік кешеннің әсерінен, емге дейінгі көрсеткішке қарағанда 10%-ға, 30%-ға сәйкес жоғары ласа, 3 айлық туберкулезге қарсы химиотерапияның әсерінен өсу деңгейі 47,5%-ға тең болды. Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезімен ауыратын күшті ингибиторлы топтағы науқастардың қан ерітіндісіндегі спонтанды радикалдардың деңгейі науқастардың жалпы тобынының сәйкес көрсеткішіне қарағанда 1, 2 және 3 айлық химотерапияның әсерінен 42,4%, 36,6% және 35,8%-ға төмендеді 152 -154.
Күшті ингибиторлы науқастар қанының ерітіндісіндегіспонтанды радикалдардың деңгейі бір, екі және үш айлық химиотерапиялық емдік кешеннің құрамына мия тамырының жаңа препараты - рувиминді (профилактика) күніне 100 мг ай сайын 10 күн бойы туберкулостатиктердің жанама әсерін төмендету үшін қолданғанда таза химиотерапиялық топтың көрсеткішіне қарағанда 1 және 2 айлық емнен кейін 25%-ға төмендейді, ал 3 айлық туберкулезге қарсы химиотерапияның деңгейінің 62,7%-на тең болды, яғни азаю денгейі 34,1%-на тең болды.
Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезімен ауыратын күшті ингиби торлы топтағы науқастардың қан ерітіндісіндегі спонтанды радикалдардың деңгейі рувиминохимиотерапияның әсерінен жалпы тобы- мен салыстырғанда 1 және 2 айлық химотерапияның әсерінен 42,1% және 42% -ға төмендеді, ал 3 айлық рувиминохимотерапияның әсерінен 37,3%-ға төмендеп, бақылау тобының көрсеткішіне жақындайды.
Әсерленгенеркінді радикалдадың жалпы қосындысы жалпы топтағы науқастарда 1, 2 және 3 айлық химиотерапиядан кейін өсу деңгейі емге дейінгі көрсеткішіне қарағанда 31,6%, 35,1% және 51,3%-ға сәйкес тең болды, бұл көрсеткіштің күшті ингибиторлы науқастарда 1, 2 және 3 айлық химиотерапиядан кейін емге дейінгі көреткішіне қарағанда 9,9%, 22,3% және 39,4%-ға сәйкес жоғарылады (Кесте 1).
Күшті ингибиторлы типіндегі науқастардың қан ерітіндісіндегі әсерленген еркінді радикалдадың жалпы қосындысы деңгейі бір, екі және үш айлық химиоте рапиялық емдік кешеннің құрамына мия тамырының жаңа препараты - рувиминді күніне 100 мг ай сайын 10 күн бойы туберкулостатиктердің жанама әсерін төмендету үшін қолданғанда таза химиотерапиялық топтың көрсеткішке қарағанда 1 және 2 айлық емнен кейін 25,3% және 23%-ға төмендеді, ал 3 айлық туберкулезге қарсы химиотерапия деңгейінің 65,9%-на тең болды, яғни азаю денгейі 37,3%-на тең болды 155-160.
Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезі мен ауыратын күшті ингибиторлы топтағы науқастардың қан ерітіндісіндегі әсерленген еркінді радикалдадың жалпы қосындысы деңгейі рувиминохимиотерапия әсерінен жалпы тобына қара ғанда 1 және 2 айлық рувиминохимотерапияның әсерінен 40% және 37,4%-ға төмендесе, ал 3 айлық кешенді емнен кейін деңгейі 57,9%-на тең болды, яғни азаю денгейі 42,1%-на теңеледі.
Әсерленген еркінд радикалдарының түзілу жылдамдығы (ЕРТЖ) жалпы топты науқастарда 1, 2 және 3 айлық химио- терапиядан кейін өсу деңгейі емге дейінгі көрсеткішіне қарағанда 31,6%, 35,3% және 51,5%-ға сәйкес тең болды, бұл көрсеткіштің күшті ингибиторлы науқастарда 1, 2 және 3 айлық химиотерапиядан кейін емге дейінгі көрсеткіші-не қарағанда 9,8%, 22,3% және 39,1%-ға сәйкес
жоғарылады (1-шы кесте).
Күшті ингибиторлытипінде науқастар қанының ерітіндісіндегі әсерленген еркінд радикалдарының түзілу жылдамдығы (ЕРТЖ) деңгейі бір, екі және үш айлық химиотерапиялық емдік (профилактика) кешеннің құрамына мия тамырының жаңа препараты - рувиминді күніне 100 мг ай сайын 10 күн бойы туберкулостатиктердің жанама әсерін төмендеду үшін қолданғанда таза химиотерапиялық топтың көрсеткішіне қарағанда 1 және 2 айлық емнен кейін 26,6%, 23%-ға төмендейді, 3 айлық туберкулезге қарсы химиотерапияның деңгейі 66,2%-на тең болды, яғни азаю денгейі 33,8%-на тең.
Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезімен ауыратын күшті ингибиторлы топтағы науқастардың қан ерітіндісіндегіәсерленген еркінді радикалдадың жалпы қосындысы түзілу жылдамдығының(ЕРТЖ) деңгейі рувиминохимиотерапияның әсерінен науқастардың сәйкес жалпы тобына қарағанда 1 және 2 айлық химотерапияның әсерінен 41,4% және 15,2% төмендеді бірақ 3 айлық емнен кейін туберкулезге қарсы рувиминохимиотерапияның деңгейінің 117,8% тең болды, яғни азаю денгейі 26,6%-ға тең болды.
Жоғарыда көрсетілген ауытқулар науқастардың ацетилдеу түріне байланысты химиотерапиялық емнен кейін радикалды уыттану көрсеткішін анықтағанда да орын алды. Қан ерітіндісініңрадикалды уыттану көрсеткіші (РУК) жалпы топтағы науқастарда 1, 2 және 3 айлық химиотерапиядан кейін өсу деңгейі емге дейінгі көрсеткішіне қарағанда 31,7%, 41,7% және 58,8% -ға сәйкес тең болды, бұл көрсеткіштің күшті ингибиторлы науқастарда 1, 2 және 3 айлық химиотерапиядан кейін емге дейінгі көреткішіне қарағанда 9,9%, 25,6% және 42,9%-ға сәйкес жоғарылады. Күшті ингибиторлы науқастардың радикалды уыттану көрсеткіші 1, 2 және 3 айлық химиотерапиядан кейін жалпы топтағы сәйкес көрсеткішіне қарағанда 41%-ға, 32%-ға және 39%-ға төмендеді.
Күшті ингибиторлы типінде науқастар қанының ерітіндісіндегі радикалды уыттану көрсеткішінің деңгейі бір, екі және үш айлық химиотерапиялық емдік кешеннің құрамына мия тамырының жаңа препараты - рувиминді күніне 100 мг ай сайын 10 күн бойы туберкулостатиктердің жанама әсерін төмендету үшін қолданғанда таза химиотерапиялық топтың көрсеткішке қарағанда 1 және 2 айлық емнен кейін 23,3%, 25%-ға төмендеді, 3 айлық туберкулезге қарсы химиотерапияның деңгейінің 63%-на тең болды, яғни азаю деңгейі 37%-на тең болды.
Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезімен ауыратын күшті ингибиторлы топтағы науқастардың қан ерітіндісіндегі РУК деңгейі рувиминохимиотерапияның әсерінен науқастардың сәйкес жалпы тобына қарағанда 1, 2 және 3 айлық химотерапияның әсерінен 39% , 37,4%-ға және 44,1%-ға төмендеп бақылау тобының көрсеткі шіне теңеле түседі.
Рувиминді күніне 100 мг ай сайын 10 күн бойы туберкулостатиктердің жанама әсерін төмендету үшін қолданғанда таза химиотерапиялық топтың көрсеткішке қарағанда 1, 2 және 3 айлық емнен кейін 52,6% 58,8%-ға және 61,3%-ға төмендеп, дені сау адамдардың көрсеткішіне жақындай түсті
Әдебиеттер
- . Суханов Д.С., Журавский С.Г., Иванов А.К. Лекарственное поражение печени на фоне химио-терапии у больных туберкулезом легких в зависимости от фенотипа N-ацетилирования //Вестник Санкт- Петербургской государственной медицинской академии им. И.И.Мечникова.-2006.-№4.-С.143-147.
- Панова Л.В., Овсянкина Е.С. Частота развития и виды побочных реак-ций на химиотерапию у подростков, больных туберкулезом /Проблемы туберкулеза 2003, № 1.- С. 28-30.
- .Бисимбаева С.Б., Орманов Н.Ж. Инфильтраты шектелген өкпе туберкулезді науқастардың эритроцитте- ріндегі ЛАТ өнімдерінің ацетилдеу типіне байланысты өзгеуі // «Қазақстан Фармациясы: ғылым,білім және өндіріс интеграциясы» Халықаралық ғылыми тәжірибелік конфер. матер. ОҚММА. -Шымкент. -2009(2). -341-342 4. Бисимбаева С.Б., Орманов Н.Ж. Өкпе туберкулезімен ауыратын науқастар жағдайының «Прооксидант- Антиоксидант» жүйесінің ацетилдеу түріне байланысты өзгеруі//Здоровье и болезнь -2009. -№4(80)-С.113-115.
- 5. Орманов Н.Ж. Әділбекова Д.А.,,Жумабаев У.А. Использования хемилюминесцентного свойства сыворотки (плазмы) крови для диагностики хронической интоксикации соединениями фосфора// Методическая рекомендация. -Шымкент,1993.-16с.