ТҮЙІН
Созылмалы обструктивті бронхитпен ауыратын науқастарды кешенді физикалық оңалтудың тиімділігіне салыстырмалы баға беру.
Кілт сөздер: созылмалы обструктивті бронхит, емдік және тыныс гимнастикасы, мөлшерлен- ген жүріс, діріл массажы, сыртқы тыныс.
Тыныс алу ағзаларының аурулары тек медициналық ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманның әлеуметтік-гигиеналық мәселесі болып табылады [3]. Бронх-өкпе аурулары негізінде жатқан басым патофизиологиялық процесс тыныс алу жеткіліксіздігі болып табылады. Пульмоноло- гияда созылмалы обструктивті бронхитке барлық бронхиалды ағашты диффузды қамтитын процесс ретінде және өкпенің эмфиземасына және өкпе-жүрек жеткіліксіздігінің дамуына заңды түрде жол ашады [1; 4].
Осы санаттағы науқастарды оңалтудың негізгі бағыты өмір сүру сапасын жақсарту, сыртқы тыныс алу жүйесінің функционалдық мүмкіндік көрсеткіштерінің төмендеуінің алдын алу, клиникалық симптомдардың азаюы және аурудың асқынуының алдын алу болып табылады. Қалпына келтіру іс-шаралары жүйесінде физикалық факторларды пайдалану ерекше маңызға ие болады, өйткені обструктивті синдромды басудан және тыныс алу жетіспеушілігінің көріністерін азайтудан басқа, науқастар ағзасының бейімделу мүмкіндіктерін кеңейту, олардың өмірлік тонусын арттыру қажет.
Бұл жұмыстың мақсаты-емдік және тыныс алу гимнастикасы, климаттық мөлшерленген жүріспен, емдік массаж және физиотерапия кешенінің созылмалы обструктивті бронхитпен ауыратын орта жастағы еркектердің функционалдық жағдайына әсер ету тиімділігін бағалау.
Зерттеу материалдары мен әдістері. Біз ауырлық дәрежесі орташа созылмалы обструктивті бронхитпен ауыратын 35-40 жастағы 30 ер адамға толық емес ремиссия сатысында зерттеу жүргіздік. Тексерілгендер 15 адамнан екі топқа бөлінді.
Бірінші, бақылау тобында медикаментозды емдеудің әдеттегі схемасы, емдік гимнастика, емдік массаж және аппараттық физиотерапия қолданылды. Екінші, негізгі топта оңалту курсы емдік гимнастика кешеніне арнайы тыныс алу жаттығуларын (Б. А. Березовский, С. И. Ломинога, 2000), а. С. Луаров бойынша дыбыстық гимнастиканы (1992), Г. Н. Пономаренко бойынша дозаланған жүріспен күнделікті аэроталассотерапияны (2005) күніне 40-60 минуттан, кеуде клеткасының емдік вибрациялық сегментарлық массажын күніне 10 процедура мөлшерінде; эвкалипт сығындысымен ингаляциялық терапияны (Л. А. Комарова, 1996) қосу есебінен кеңейтілді. Пари sole ультрадыбыстық аппараттарында, массажбен кезектестіріп, ұзақтығы 15 минуттан кейін; Пелоидин-электрофорез процедуралары (в. м. Боголюбов, 2005) 15 минуттан — 10 процедуралары бір күннен кейін. Оңалту курсы 24 күнді құрады.
Sfera спирографының көмегімен тыныс алу жүйесінің функционалдық жағдайын бағалау үшін ЖЕЛ (мл), ФЖЕЛ (%), ОФВ1 (%), Тиффно индексі (%), МОС25 (%), МОС50 ( % )
көрсеткіштерін анықтады. Штангаға (с), Генчаға (с) сынамалар жүргізілді, жұмысқа қабілеттілікті бағалау үшін Мартинге (%) сынамалар қолданылды.
Нәтижелері және оларды талқылау. Физикалық факторларды кешенді пайдаланудың ең айқын оңалту әсері негізгі топта байқалды. Алынған нәтижелер негізгі топтағы оңалту әсерлерінің жүргізілген курсы тыныс алудың жекелеген фазаларын акцентлеу, диафрагмалды тыныс алудың жаттығулары, тыныс алу бұлшықетінің нығаюы және кеуде қуысының қозғалуын арттыру нәтижесінде неғұрлым жетілдірілген компенсация есебінен сыртқы тыныс алу қызметін жақсартуға мүмкіндік бергенін растайды. Сонымен қатар, қанайналымның қосалқы механизмдері, оттегіні тіндермен кәдеге жаратылды.
Физикалық жаттығулар мен массаж бронхиалды ағаштан патологиялық заттарды шығаруға ықпал етті. Бақылау тобымен салыстырғанда ЖЕЛ 4,1% — ға (p < 0,05) , ФЖЕЛ 5,1% - ға (p < 0,01), ОФВ1 6,3% - ға (p < 0,01), Тиффно индексі 3,2% - ға (p < 0,05), МОС25 4,5% - ға (p < 0,05), МОС50- 5,3% - ға (p < 0,01) жақсарды. Өкпе вентиляциясы мен бронхиалды өткізгіштіктің жақсаруынан басқа негізгі топта ағзаның гипоксияға бейімделуінің айқын оң динамикасы байқалды. Соңғы туралы штанганың сынамасын жүргізу кезінде тыныс алудың кідірту уақытының 5,4% — ға (p < 0,05), ал Генчаның сынамасын бақылау тобының деректерінен 11,8% - ға (p < 0,01) артқанын көрсетті.
Сынама көрсеткіштері физикалық жұмысқа қабілеттіліктің жай-күйін жанама сипаттайтын Мартине де негізгі топта айтарлықтай өзгерді: тыныштықтағы көрсеткіш 10,4% - ға (p < 0,01) төмендеді, ТЖС жүктен кейін 7,0% - ға (p < 0,05) төмендеді, пульстік жиілеу 13,9% - ға (p < 0,01) ұлғайды, қалпына келтіру уақыты 6,0% - ға (p < 0,01) төмендеді.
Алынған нәтижелерді салыстырмалы талдау емдік тыныс алу және дыбыс гимнастикасы, вибрациялық сегменттік массаж, дозаланған жүріспен аэроталассотерапия, ингаляциялық терапия және науқастардың базистік терапиясының үстіндегі пелоидин-электрофорез әдістемелерінің кешенді әсерінің басымдығын анықтайды.
Оңалту іс-шараларының ұсынылған кешені сыртқы тыныс алу көрсеткіштерінің жақсы қалпына келуіне, ағзаның гипоксияға бейімделуі мүмкіндіктерінің қалпына келуіне әкеледі және күнделікті физикалық жүктемелерді тиімді орындауға, ремиссия кезеңдерін ұзартуға, дәрі-дәрмектік жүктемені және ауру ағымының ауырлығын азайтуға мүмкіндік береді.
Әдебиеттер
- Батаев, Х. Хронический обструктивный бронхит: патогенез, факторы формирования, фармакотерапия / Х. Батаев, М. Дадаев // Врач. — 2013. — № 11. — С. 22-24.
- Стандарты по диагностике и лечению хронической обструктивной болезни лёгких / под ред. А. Г. Чучалина. — М. : Атмосфера, 2005. — 96 с.
- Хронические обструктивные болезни лёгких : федерал. программа. — М., 1999.
- Черняев, А. Л. Патоморфология хронического обструктивного бронхита / А. Л. Черняев // Рус. мед. журн. — 1999. — № 5 (17). — С. 100-104.