Өзектілігі:Балалардың церебралды параличімен (БЦП) ауыратын науқастардың саны әлемде жылдан жылға артып келеді, статистика бойынша 1000 жаңа туылған нәрестенің 2-і осы патологиямен туылады. Бұл 1000 нәрестеге шаққанда 20,0-24,3 баланы құрайды деген сөз. Балалар мүгедектігі құрылымында БЦП көшбасшы (30% дан 70% дейін) болып отыр. Қазақстанда статистика мәліметтері бойынша 44 мыңнан аса мүгедек-бала есепте тұрады, соның ішінде 10 мыңнан артық балаға балалар церебралды параличі диагнозы қойылған дейді ҚР Ұлттық генетикалық регистрінің баспасөз қызметі. Балалардың церебральді сал ауыруы (БЦСА) ағзаның өз бетінше өсіп дамуының ерте кезеңінде орталық мидың зақымдалуына байланысты әр түрлі симптомдарды біріктіретін термин. 1958 жылы Оксфорд қаласында өткен Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымының (БӘДСҰ) мәжілісінде БЦСА-ға келесі анықтама берілген: «БЦСА –қимыл-қозғалысты және дене қалпын басқарып тұратын бөлімдерді зақымдайтын бас миының үдемейтін ауыруы. Ол бас миының дамуының ерте кезеңінде пайда болады» Бірақ қазіргі кезеңге дейін бұл термин туралы бірдей көзқарас жоқ. Әр елде әр түрлі анықтамалар береді.
Жұмыстың мақсаты: БЦП балаларды әр түрлі ойын терапия арқылы жалпы моторикасы дамытудың жолдарына әдеби шолу және оның өзектілігін алдынғы қатарға шығару.
Жұмыстын барысы: Жалпы моторика дегеніміз не ?
Жалпы дененің қимыл-қозғалысы, яғни бастың, мойынның, иықтың, кеуденің, аяқтың қимыл- қозғалысы болып табылады.
Баланың жалпы моторикасы қалай дамиды ? Сәби өзінің іс- әрекетін, қозғалысын қадағалауды «жоғарыдан төмен» қарай, яғни басынан жамбас пен аяққа дейін меңгереді. Бастапқыда бала өзінің бас бұлшық еттерін, иық пен қолдарын содан кейін жамбас және одан төмен аяқтарын қадағалай бастайды. Осылайша, қозғалу дағдылары басынан бастап бармақтарына дейін дамиды.
Баланың жалпы моторикасының жақсы жетіліп дамуы, ол мидың және тілдің жетілуімен тікелей байланысты. Церебральды салдануы бар балалардың жалпы моторикасын дамыту мақсатымен күнделікті толықтай дененің барлық мүшелерін жаттықтыратын жаттығулар мен ойындар ойнатып тұрған жөн. [2]
Біз ҚарМУ (Қарағанды мемлекеттік университет) Дефектология кафедрасының рұқсатымен және Қарағанды облысы білім басқармасының "Қарағанды облыстық тірек-қимыл аппараты зақымдалған балаларға арналған мектеп-интернаты" коммуналдық мемлекеттік мекемесі) директорының рұқсатымен, 18 баламен, жас ерешелігі 9-10 жастағы балалармен қимыл- қозғалыстарының функцияларының жалпы маторикасын дамыту үшін әр түрлі топтық ойындаржүргіздік. Ойынмен таныстыру жұмысын үш кезеңге бөлеміз:
- Балаларға ең алдымен орындайтын ойын жаттығуларды көрсетіп, содан - соң оның орындау тәсілін мұқият түсіндіріп көрсетуіміз қажет.
- Ұсынған жаттығуды баламен бірге орындаймыз, қимыл іс әрекетті сөзбен түсіндіріп отырамыз.
- Балаға өз бетімен жұмыс жасауға ұсыныс жасаймыз.
Ұсақ және жалпы моториканы дамыта отырып, біз баланы мұқияттылыққа тәрбиелейміз. Ең алдымен қарапайым жаттығулардан бастаймыз. Баланың тапсырманы бұлжытпай орындағанын қадағалап,дұрыс нұсқау берген маңызды. Бала өзінің қимыл әрекеттерін бақылап отырады.Берілген тапсырмаларды жәй жаттығулардан бастаймыз, сосын оны біртіндеп күрделене түсеміз. Ойын жаттығулар арқылы, қимыл- қозғалыстарының функцияларының түзету және баланың көру, ойлау мен есту және т.с.с. танымдық процесстері балаларға қызықты өтті. Баланың жалпы моторикасын әр түрлі терапиялар арқылы да жетілдіруге болады. Қазіргі заманда алуан- түрлі терапиялар бар және әлі де даму барысында. Музыкотерапия, би терапиясы, драмотерапия, ойынтерапия, изотерапия, маскотерапия, йогатерапия, түстерапия,бейнетерапия, глинотерапия сияқты терапиялар арқылы емдеу қазір өте тиімді және талап етілуде. [3]
Қорытынды:Қорыта айтқанда, балалармен жүргізілетін түзете-дамыту сабақтарындағы ойындар, жаттығулар, еркін ойындар, танымдық тапсырмалар тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың дамуында оң нәтижеге ие. Сол арқылы байқампаздығын, белсенділігін, даралығын, қабілетін, шығармашылығын дамыта отырып бала бойына құзырлылықтарың қалыптасуында: мейірімділік, инабаттылық, сұлулық, жақсылық, еркіндікке дағдыларын таба білеміз.
Пайдаланылған әдибиеттер
- https://helpiks.org/7-3418.html
- https://infourok.ru/statya-na-temu-sa-zhne-motorikani-damitu-balabasha-955271.html
- https://psychologytoday.ru/stories/art-terapiya/vidy-art-terapii/
- Бирюкова И.В. Танцевально-двигательная терапия: тело как зеркало души //Журнал практического психолога. М: 2001 №1-2, с. 251-258.
- http://www.atdt.ru/