Қазіргі уақытта «2011 - 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік дамыту бағдарламасына» деректеріне сай, Қазақстанда егде жастағы адамдар халықтың жалпы санының 7,7%-данастамын қүрайды. Біріккен Ұлттар Ұйымы мамандарының болжамына сәйкес, Қазақстанда алдағы жылдары егде адамдардың саны 11% -ға санын артуы жоспарланып отыр.
Егде жастағы түрғындар арасында жарақаттыңелеулі түрде өсіп, өлім себептері арасында алға шығуы, қоғамдық денсаулық сақтаудыңкүрделі проблемасы болып табылады.
Жыл сайын, халықтың 65 жастан асқан бөлігініңшамамен үштен бірі әртүрлі ауа-райы қүбылыстарына мен сезім мүшелерінің қабылдауының төмендеуі арқасында қүлап жатады және бүл көрсеткіш 80 жас және одан жоғары түрғындар арасында 50% -ға дейін артады [4,7]. Сонымен қатар, қарт және егде халықтың тез өсуіне байланысты жедел жәрдем ауруханасына ем алу қүбылысыда күрт артуда. Индукцияланған қулау себептерінен қайтыс қарқыны мен өлім абсолюттік саны тез өсуде.
Жарақатың ауыр түрінің бірі болып табылатын, сан сүйегі сынуының 90 % себебі қулау [9].
Қарт және егде жастағы адамдар арасындағы жарақаттану қаупі индивидуальді факторлармен (мысалы, булшық ет күшінің төмендеуі, тепе - теңдік сақтау бузылысы, соматикалық және психикалық функция бүзылысы, әр түрлі сезімдердің бүзылысы, дәрілік препараттарды қабылдау) және қоршаған ортаның жағымсыз жағдайларымен (тротуарлар бузылуы, тайғақ едендер, жарықтандырудың жеткіліксіздігі, жайсыз еден төсемелері, сатылар және т.б.) негізделеді [10].
Қарт және егде жастағы адамдар арасындағы қүлау қаупі факторларын үш категорияға бөлуге болады: ішкі факторлар, сыртқы факторлар және кауіпке шалдығу дәрежесі. Қүлау бірнеше қауіп факторларының динамикалық қарым қатынасының нәтижесінен болатынын ескеріп, көрсетілген үш факторларды индивидуальды қарастыруға болмайды [11].
Зерттеу мақсаты: жарақатты емдеу үшін ауруханаға жатқызылған қарт науқастарды жарақат ауырлығына талдау жүргізу.
Зерттеу деректері мен материалдар: Шымкент қ. жедел жәрдем көрсету ауруханасының 20142015 жж статистикалық дерекқорлары пайдаланылып, ретроспективті талдау жүргізілді.
|
Көрсеткіштер |
2014 |
2015 |
|
науқастар саны (n) |
46 (24,9%) |
39 (22,5%) |
|
Жасы |
70,5 ± 7,3 |
73,1 ± 6,9 |
|
жынысы |
||
|
әйел адамдар |
72,3% |
71,9% |
|
ер адамдар |
27,7% |
28,1% |
|
жарақат себептері |
||
|
көшеде |
11 (23,9%) |
9 (23%) |
|
Тұрмыстық |
28 (60,8%) |
22 (56,4%) |
|
ЖКО |
5 (8,6%) |
7 (17,9%) |
|
кәсіптік және ауылшаруашылық |
2 (4,3%) |
1 (2,5%) |
Зерттеу нәтижесі және талдау:Жедел жәрдем көрсету ауруханасына жарақат алу салдарымен түскен қарт және егде жастағы адамдардың 2014-2015 жж сипаттамасы 1-кестеде көрсетілді.
Жарақат алған науқастардың жылдық көрсеткіші 2014 жылы 46 (24,9%) тең болса, 2015 жылы жарақат саны айтарлықтай төмендеп 39 (22,5%) жғдайды қурады.
Науқастардың орташа жасы: 2014 жылы 70,5 ± 7,3жасты қүраса, 2015 жылы 73,1 ± 6,9 тең болды.
Жалпы екі жылдық көрсеткіш бойынша әйел жыныстылардың үлесі - 69% болып, ер адамдарға қарағанда екі есеге жуық көп жарақат алатыны анықталды. 2014 жылы 72,3% әйел адамдар қураса, 2015 жылы бул көрсеткіш 68,1% алды.
Көріп отырғаныздай, егде және қарт науқастар арасында қүлау себептерінің бірінші орынға тұрмыстық және көшеде қулау жағдайлары алып отыр (41%). Екінші орын 13,2% болған жол- көлік оқиғалары (ЖКО) алса, үшінші орында 6% кәсіптік және ауылшаруашылық жарақаттары қамтыды.
Қорытынды: қорыта келе, қарт және егде жастағы адамдарға көмек көрсететін медициналық қызметкерлердің көп фунциаларын анықтап алған жөн. Индивидуальды профилактикалық шаралардың нәтижелі болуы гериатрлар, физиотерапевттер және егде жастағы адамдардың қулау мәселесімен айналысатын адамдардың көмегінсіз өткізу мүмкін емес. Екі жылдық көрсеткіштер бойынша түрмыстық жарақат пен көшеде қулаудың алдын алу жолдарын халық арасына үгіт-насихат жумыстарын жүргізген жөн.