Салауатты өмір салтын (СӨС) насихаттау - халықтың денсаулығына жаппай әсер етудің негізгі бөлігі болып табылады[1]. СӨС принциптерін сақтамау нәтижесінде ағзада көптеген бүзылыстар орын алып, белгілі патологиямен көрінері анық. Көпшілік назарынан жиі тыс қалатын аспектілерінің бірі жүйелі тамақтанбау болса, оның салдырынан ас-қорыту жүйесінің ауруларының дамуына алып келері сөзсіз.
Денсаулықты нығайту, халық денсаулығының жақсартуына, дені сау ел болып қалыптасуына ықпал ететін жол болып табылады.
ДД¥ деректері бойынша, асқазан-ішек жолдары (АІЖ) ауруларымен түрғындардың жартысынан көбі зардап шегеді. Олардың ішінде жиі кездесетін түрлеріне гастрит, ойық жара ауруы, холецистит, панкреатит [2] болып табылады. Олар негізінен азық-түлік тағамдарын дүрыс емес пайдалануына байланысты және басқада ықпалдар әсерінен дамиды.
Көптеген адамдар қауіп факторының барына және оның денсаулыққа кері әсер ететіндігін біледі. Мысалы: мезгілсіз тамақтану, тойып тамақ жеу, зиянды әдеттер, газдалған сусындар жиі қолдану және т.б. жатады.
Зерттеу мақсаты: біздің өңірде ас қорыту жүйесінің ауруларының таралуын анықтап, алдын алу шараларын жақсарту үшін ықтимал жолдарын қарастыру болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін біз бірқатар міндеттер айқындап алған болатынбыз. Осы мақалада біз асқазан-ішек аурулары бойынша осы аймақта қалыптасқан жағдайдың көрінісін үсынамыз.
Материалдар мен әдістер. Бүл кезеңде асқазан-ішек патологиясының жиілігін, сырқаттанушылық деңгейін анықтауда статистикалық ресми мәлімет көздерінің материалдары негіз болып алынды (Medinform). Статистикалық талдау амбулаториялық медициналық мекемелерге бастапқы медициналық-санитарлық көмек бойынша қаралған, тіркелген аймақтағы халық арасында аурушаңдық көрсетілген.
Нәтижелері және талқылау. Ресми статистикалық деректерді салыстырмалы талдау барысында, ас қорыту органдары патологиясының қарқыны жыл сайын артып келетінін байқауға болады. Динамикалық өсім Оңтүстік Қазақстан облысымен (ОҚО) қатар республикалық
көрсеткіштердің де жоғары екенін айтады. Облыс бойынша аурушаңдықтың көрсеткіші республикалық ауру деңгейінен жоғары болуы алаңдаушылық негізі екендігі анық. Талдауға 2010 - 2014 жылға дейінгі аралықтағы мәліметтер алынған болатын. Осы жылдар аралығында Шымкент қаласы бойынша көрсеткіш облыс деңгейінен және Республикалық деңгейден жоғары екендігін байқауға болады. Атап айтқанда, ас қорыту мүшелерінің аурушаңдық көрсеткіші Оңтүстік Қазақстан облысында 100,000 халыққа есептегенде 2010 жылы 4059.2 болса (ҚР - 3626,3), 2014 жылы - 5096,5 (ҚР-3671,0), ал 2015 жылы 5869.5 (ҚР-3840,1) болып тіркелген. Жекелеп қала деңгейінде алып қарайтын болсақ, онда Шымкент қаласында көрсеткіш 2010 жылы 5041 ден 6495,2 дейін 2014 жылы жоғарылаған.
Емханада, амбулаториялық көмек көрсету деңгейінде жүмыс жасау барысында, біз күн сайын ас қорыту ауруларына шалдыққан науқастарды қабылдаудамыз. Созылмалы аурулардың болуына қарамастан, науқастардың көп бөлігі дәрігер берген нүсқауларды толығымен орындауға селқостық танытады, өзінің денсаулығын дүрыс қалыптастыруға ықпал жасмайды, сырқаттану барысында денсаулығына кері әсер ететін қауіп факторларымен күресу белсенділігі төмендігін аңғаруға болады.
Науқастардың өзінің денсаулығына салғырттық танытуы көбіне: әлеуметтік, экономикалық факторлар және т.б. мәдениет, этникалық, аумақтық, діни, жасы, кәсіби, жыныстық ерекшеліктерімен байланысты болуы мүмкін. Асқазан-ішек ауруларының алдын алу шараларының жалпы принциптері жақсы айқындалып үсынылғандығына қарамастан, іс жүзінде пациенттердің арасында оларды үстанушылардың санының көп кездесе бермейтіндігін айта кеткен жөн. Сондықтан, біз назарға жоғарыда баяндалған факторларды ескере отырып, осы мәселеге әр науқасқа индивидуальді тәсіл бойынша шешім қабылдаймыз. Себебі тек жеке пациентпен оның денсаулығына өзінің жауапты екенін ескертіп, салауатты өмір салтының кеміде 50% дейін әсер ететіндігін түсіндіру, үсынған шараларды толығымен дәрігер берген кеңесіне сәйкес бүлжытпай орындау арқылы ғана емнің шипасы болатындығын басты назар аударамыз.
Біздің зерттеудің келесі кезеңі ас қорыту жүйесінің ауруларынан зардап шегетін балалар мен жасөспірімдер арасында аймақтық сауалнама жүргізу арқылы түйіткілді проблемаларды айқындау. Алынған мәліметтерді саралай отырып қауіп факторларын жасына, жынысына, әлеуметтік жағдайына байланысты анықтап науқастарға арналған біздің өңірдің түрғындарының өмір салтын, гигиеналық талаптар мен стандарттарды ескере отырып тәжірибелік үсыныстар жоспарын дайындаймыз.
Осылайша, біз халық арасындағы кең таралған ас-қорыту жүйесінің ауруларының проблемасына салауатты өмір салтын қалыптастыруға ықпал ету, біріншілік, екіншілік профилактикалық мүмкіндіктерді пайдалану, диспансеризация тиімділігіне терең назар аудару арқылы аурушаңдықты ауыздықтауға бірден бір мүмкіндігін пайдалану қажеттігін айтамыз.
Әдебиеттер
- Токбергенов Н.М. Основные принципы профилактических вмешательств. Вестник ЮКГМФА, приложение 2(63), 2013г. - С. 275-276.
- Кротин П. Н. Научное обоснование службы охраны репродуктивного здоровья подростков: автореф. дис. ... д-ра мед. наук. СПб. 1998. - С.39.