ТҮЙІН
Мақалада Онтүстік Қазақстан флорасында өсетін Barbarea vulgaris өсімдігінің жер үсті бөлігіне жүргізілген фармакогностикалық талдау нәтижелері келтірілген. Жұмыс жасау кезінде кәдімгі кышабас өсімдігінің жапырақтары мен гүлдері, сабағының макроскопиялық талдау, сонымен қатар сабақтары мен жапырақтарына микроскопиялық талдау нәтижелері келтіріледі.
Кілт сөздер: Кәдімгі қышабас, дәрілік өсімдік шикізаты, микроскопия, макроскопия, органолептикалық және диагностикалық көрсеткіштер.
Barbarea өсімдігінің жер үсті бөліктерін Онтүстік Қазақстан облысының Сарам ауданында тамыз- қыркүйек айларында гүлдеу кезенінде жинадық. Зеріттелетін өсімдіктің және оларға қоспа ретіндегі жақын түрлердің арасындағы ареалдардың ұқсастығына байланысты морфолого-анатомиялық зерттеулерден өткен үлкен маңызы бар. Өсімдік шикізатын талдау үшін онын диагностикалық белгілері қолданылады, мұнда эпидермальды көрсеткіші маңызды орын алады. Дәрілік шикізаттың өзі екендігін анықтау үшін жапырақ тақтасының эмидермасын диагностикалық мәні бар нысан ретінде қарастырдық.
Жұмыс мақсаты: Онтүстік Қазақстан облысында өсетін кәдімгі қышабас (Barbarea vulgaris) өсімдігінің өзі екендігін анықтау мақсатында жер үсті бөлігін диагностикалық белгілерін анықтау.
Экспериментальды бөлім. Материалдар және зерттеу әдістемелері. Шикізаттың сыртқы көрінісің және микроскопиясын Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопея талаптарына сәйкес жүргізілді.
Дайындалған микропрепаратты МЕІЛ TECHNO микроскоптын көмегімен қарап суретке түсірдік (үлкейтілген 7х1,5х4,5; 7х1,5х8; 7х1,5х20; 7х1,5х40). Түсірілген суретті Adobe Photoshop 7,0 компьютерлік бағдарламасы арқылы өңдедік.
Шикізаттың сыртқы белгілері. Қышабас, сурепка (Barbarea) - орамжапырақ тұқымдасына жататын екі не көп жылдық шөптесін өсімдік, қарастырылып отырған өсімдік - кәдімгі қышабас (Barbarea vulgaris). Оның биіктігі 30 - 70 см, төменгі жапырағы лира тәрізді, 2 - 4-тен топтанып өседі, жоғарғылары тұтас болады. Сары түсті гүлдері шашақ гүлдеріне топталған. Мамыр - маусым айларында гүлдеп, жеміс салады. Жемісі - қос жактаулы. төртқырлы бұршакқын. Иісі өзіне тән.
164
Жапырықтың үстінгі бетінен қарағанда эпидермис жасушалары анық көрінеді, олар ірі, қабырғалары тік немесе аздап майысыңқы, жапырақтың астынғы жағының эпидермисі қатты, айналмалы жасушалардан тұрады. Кей жерлерде жасулары анық көрінентін қалын қабаттан тұрады. Жапырақ саңылауларының саны көп, олар домалақ немесе сопақ болып келеді, 3немесе 4 -тен тұратын лептесікаралық жасушалар қоршап тұрады, бұл жасушалар өз эпидермис жасушаларынан пішініне қарай ажыратылады. Жапырақтары түкті, жүйке бойына эпидерма жасушалары созылып жатады . Бірақ олардың негіздері көптеген жасушалардан тұрады. Олардың жасушалары улкен емес, биік, олар жапырыктың көп бөлігін алып жатыр.
Сабактың көлденен кесіндісінен аздап үлкейту арқылы түкті эпидермис, өткізгіш шоқтар, көп жасушалы түктер көрінеді.
Қорытынды. Жүргізілген ғылыми зерттеулер нәтижесінде негізгі мына мәселелер анықталды: 1.кәдімгі кышабас өсімдігіне морфологиялық сипаттама берілді; 2.кәдімгі кышабас өсімдігінің жапырағына, сабағына микроскопиялық зеріттеу жүргізуде диагностикалық белгілер анықталды.
әдебиеттер
- Государственная фармакопея Республики Қазахстан Т. 2: монография /под .ред. А.У.Тулегеновой.- М-во здровоохранения РК. -1-е изд. -Алматы: Жибек жолы, 2009.
- Государственная фармакопея СССР : вып 2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье /М3 СССР.-11-е изд., доп. М.: Медицина, 1987.-Т І,ІІ - с. 24-25
- Тоқсанбаева Ж.С., Құланбеков Б.М. Оңтүстік Қазақстан флорасының халық медицинада қолданылатын дәрілік өсімдіктері. - Сборник статей научно-практической конференции мол.уч. и ст. с международным участием «Молодежь и медицинская наука XXI века», Шымкент. - 2011.- стр. 29-32