АННОТАЦИЯ
Мемлекет басшысының «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында берілген Қазақстан Республикасында міндетті медициналық сақтандыруды енгізудің орындылығын зерделеу туралы тапсырмасын орындау өзекті болып табылады. Мемлекет басшысы атап өткендей барлық денсаулық сақтау жүйесі мемлекет, жұмыс беруші және жұмысшының өз денсаулығына ортақ жауапкершілігі бас қағидатына негізделуі тиіс. Медициналық сақтандырудың дамуы қазіргі кездегі отандық денсаулық сақтау жүйесіндегі кемшіліктерді азайтып, жүйесіз жүрген істерді біршама жүйелеуге жол ашады, медициналық қызмет көрсететін - медициналық мекемелердің, олардың қызметкерлерінің, жеке машықтанушы дәрігерлердің еңбегінің саны мен сапасына нақты баға беруге мүмкіндік тудырады. Халықтың өз денсаулығына жауапкершілігін күшейтеді және өзі таңдаған жерде ем алуына мүмкіндік тудырады.
Кілт сөздер: міндетті медициналық сақтандыру, анкеталау, статистика, бюджет.
Зерттеудің өзектілігі. Қазақстанда денсаулық сақтауға бюджеттік қаржыландыруды жыл сайын ұлғайту және жаңа медициналық технологияларды дамытумен халықтың өмір сүру ұзақтығының ұлғаю динамикасы байқалады. Соған байланысты медициналық қызметтерге арналған шығыстар мен сұранымдардың ұлғаюы күтілуде.
Қазіргі уақытта денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігі тиімділікті жоғарылатудың нарықтық тетіктерін жүзеге асыру жолымен қамтамасыз етіледі. Алайда, болашақта халықтың қажеттіліктеріне жауап беретін тиімді денсаулық сақтау жүйесін қолдау үшін осы шаралардың жеткіліксіз болуы мүмкін. Сондықтан, жалпы алғанда денсаулық сақтаудың тиімділігін арттырудың жаңа тетіктерін іздеу қажет. Осы мәселенің жан-жақты болуы және болашақта Қазақстан денсаулық сақтау жүйесінің алдында тұрған сынын назарға ала отырып, Мемлекет басшысының «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында берілген Қазақстан Республикасында міндетті медициналық сақтандыруды енгізудің орындылығын зерделеу туралы тапсырмасын орындау өзекті болып табылады. Мемлекет басшысы атап өткендей барлық денсаулық сақтау жүйесі мемлекет, жұмыс беруші және жұмысшының өз денсаулығына ортақ жауапкершілігі бас қағидатына негізделуі тиіс.
Зерттеу әдістері және материалдар. Қазақстандағы және шет мемлекеттердегі осы мәселеге байланысты қол жетерлік ғылыми әдебиетті талдау және жүйелеу. Халықты анкеталау. Әлеуметтік, статистикалық зерттеу әдістері қолданылды.
Зерттеу нәтижелері және талқылау. Әлемдік тәжірибеде сақтандыру нарығы қызметтері бойынша медициналық сақтандырудың 2 түрі қарастырылған: ерікті және міндетті. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің статистикалық мәліметтеріне сүйенсек, сақтандыру сыйақысы сақтандырудың ауру жағдайларына 2015 жылдың 1 қаңтарына республикадағы бүкіл сақтандырудың 8,3 % құрады, бұл
былтырғы жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 1,0 % көп (2014 жылдың 1 қаңтары - 7,3 %). Статистикаға қарасақ, соңғы жылдары бұл сала бойынша көлемнің тұрақты өскенін байқаймыз, осыдан медициналық сақтандыру көптеген жұмыс берушілердің әлеуметтік пакетіне енгенін көреміз. Зерттеу нәтижелеріне сүйенсек, Қазақстан Республикасы азаматтары ерікті түрде денсаулықтарын сақтандырмайды. Бұл, келесі себептерге байланысты: бағаға қатысты факторлар, халықтың сапалы медициналық қызмет көрсетуге сенбеушілігі, халықтың төмен сақтандыру мәдениеті және медициналық сақтандыруды дамытуда ынталандыруының жоқтығы; мемлекетіміздегі әр облыстың тұрмыс жағдайы мен бағаның (ақша) әртүрлі дәрежеде болуы; сақтандыру нарығында кірістің болмашы қана болуы; халық арасында сақтандыруға қызығушылықтың жоқтығы.
Қазақстанда міндетті медициналық сақтандыруды кезең-кезеңмен басым мемлекеттік үлгіден басым бәсекелестік үлгіге жүзеге асыру керек деп қарастыруда, бұл жүйенің біртіндеп тиімділігін қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта, республикамызда 2009 жылдың 18 қыркүйегінде қабылданған "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Кодексі бекіткен денсаулық сақтау жүйесін қаржыландырудың мемлекеттік үлгісі жұмыс істейді.
Міндетті медициналық сақтандыруды қаржыландыру жүйесі жұмыс берушілер немесе қызметкерлерге сақтандыру шегерулерін мемлекеттік сақтандырудың мемлекеттік қорына енгізуін ұсынады. Республикамыздағы Денсаулық сақтау жүйесіне бөлінген бюджеттік көрсеткіштер соңғы жылдары келесідей болды: 2009 жылы - 455,1 млрд теңге, 2010 жылы - 555,0 млрд теңге, 2011 жылы - 627,3 млрд теңге, 2012 жылы - 731,2 млрд теңге, 2013 жылы - 797,1 млрд теңге, 2014 жылы - 849,0 млрд теңге, 2015 жылы - 900,0 млрд теңге.
Қорытынды: Қазіргі заман - жаңа заман. Нарық талаптарына сәйкес біз жан-жақты білім жинап, заман ағынымен қатар жүзуіміз керек. Сондықтан, медициналық міндетті сақтандыру елімізде тамырын жайса, біздің еш ұтылмайтынымыз айқын. Медициналық сақтандырудың дамуы қазіргі кездегі отандық денсаулық сақтау жүйесіндегі кемшіліктерді азайтып, жүйесіз жүрген істерді біршама жүйелеуге жол ашады, медициналық қызмет көрсететін - медициналық мекемелердің, олардың қызметкерлерінің, жеке машықтанушы дәрігерлердің еңбегінің саны мен сапасына нақты баға беруге мүмкіндік тудырады. Халықтың өз денсаулығына жауапкершілігін күшейтеді және өзі таңдаған жерде ем алуына мүмкіндік тудырады.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Joseph Kutzin. Политика финансирования здравоохранения: руководство для лиц, принимающих решения. Стратегический документ по вопросам финансирования здравоохранения // Всемирная Организация Здравоохранения. - 2008. - 34 с.