Дүние-жүзі бойынша жүрек-қантамыр аурулары өлім жағдайының ерте тіркелуіне және мүгедектіктің негізгі себебі болып отыр. Дүниежүзі бойынша жалпы өлім көрсеткіші жалпы аурушаңдық арасында жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары басты орынға ие. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметі бойынша өлім жағдайы 17.5 миллион немесе өлімнің үштен бірі жүрек-қан тамыр жүйесі ауруларының әртүрлі формаларында тіркелген.
Жүрек - қантамыр жүйесі ауруларымен күрес жүргізу жалпы мемелекеттік маңызы бар мәселеге айналып отыр, себебі аурушылдық, мүгедектік, өлім көрсеткіштері жиі тіркелуде[1,2,3]. Осыған орай, алдын алу шараларын жетілдіру жолдарын қарастыру бүгінде өзекті мәселе болып отыр.
Кілт сөздер: жүрек-қантамыр ауруы, аурушаңдық, өлім-жітім, көп таралғандық, ауылдық елді-мекен.
Зерттеу мақсаты: 2010-2013 жж. аралығындағы Оңтүстік аймақ тұрғындары арасындағы жүрек-қантамыр жүйесі ауруларының таралуына статистикалық талдау жасау.
Зерттеу нысандары мен әдістері: Бұл жұмыс, Мақтаарал, Сарыағаш және Ордабасы аудандары тұрғындар арасында жүргізілді.
Зерттеу нәтижелері мен оны талдау: ҚР бойынша жүрек-қантамыр аурулары алғашқы орындардан көрінуде. Республика бойынша 2010 жылы 100 мың халыққа шаққанда 5339.4 құраса, 2011 жылы 42 % төмендеген. Ал, 2012 жылы алдынғы жылмен салыстырғанда 41.1 % көтерілген. Жүрек-қантамыр аурулары 2013 жылы 871558 жағдай тіркелген. Зерттеу нәтижесінде, Республиканың мақта шаруашылығымен айналысатын өңірлердегі тұрғындар арасында жүрек- қантамыр аурулары басқа аудандандармен салыстырғанда айнарлықтай жоғарғы деңгейде тіркелуде. Өлім жағдайы 2010 жылы мақта шаруашылығымен айналысатын Мақтаарал ауданында 800 жағдай байғалған. Сарыағаш ауданын Ордабасымен салыстырғанда 74.5% жоғары. Мақтааралауданында 2011 жылы 557 жағдайда, 100 мың халыққа шаққандағы көрсеткіш - 199.3 және 2012 жылы абсолюттік жағдайы 37% төмендеген. Ал, 2013 жылы 287 құрады.
Кесте 1 - Мақтаарал, Сарыағаш және Ордабасы аудандарындағы тұрғындар арасында жүрек-қантамыр аурурының 2010-2013 жылдардағы өлім көрсеткіші.
Талда у жылд ары |
Аудан атауы |
Жалпы өлім көрсеткіші |
Жүрек-қанта өлім кө |
мырларының рсеткіші |
|
Науқастардың абсолюттік саны |
1000 халыққа шаққандағы көрсеткіш |
Науқастард ың абсолюттік саны |
100 мың халыққа шаққанда |
||
2010 |
Мақтаарал |
1664 |
6.0 |
800 |
228.4 |
Сарыағаш |
1709 |
6.5 |
612 |
231.8 |
|
Ордабасы |
696 |
6.9 |
156 |
154.3 |
|
2011 |
Мақтаарал |
1571 |
5.4 |
557 |
199.3 |
Сарыағаш |
1660 |
5.9 |
378 |
133.8 |
|
Ордабасы |
707 |
6.7 |
133 |
123.1 |
|
2012 |
Мақтаарал |
1547 |
5.3 |
347 |
118.4 |
Сарыағаш |
1628 |
5.6 |
360 |
123.5 |
|
Ордабасы |
702 |
6.4 |
120 |
109.4 |
|
2013 |
Мақтаарал |
1593 |
5.4 |
287 |
97.2 |
Сарыағаш |
1704 |
5.7 |
320 |
106.9 |
|
Ордабасы |
693 |
6.2 |
105 |
93.3 |
Жүрек-қантамыр аурулардың ішінде артериалдық қан қысымы және жүректің ишемиялық аурулары жоғарғы аурушаңдыққа ие. Мақтаарал ауданында 2010 жылы артериалдық қан қысымы 1826 жағдай, сәйкесінше 2011 жылы 43.7% көтерілген. 2012 жылы - 4958, 2013 жылы - 3811 тең. Сарыағаш ауданында 2010 жылы 2181 құраса, 2011 жылы 2627 жағдай анықталған. 2012 жыл алдынғы жылмен салыстырғанда 37.1 % жоғарыласа, 2013 жылы 3806 жағдай тіркелген.
Ордабасы ауданында 2010 жылы абсолбттік жағдай - 718, 2011жылы - 1005, ал 2012 - 1145 тіркелсе, 2013 жылы - 1556 көрсеткішке тең. Аталған жылдарда аудандарда жүректің ишемиялық аурулары айтарлықтай төмен көрсеткіш анықталған( кесте 2).
Кесте 2 -. Мақтаарал, Сарыағаш және Ордабасы аудандарындағы тұрғындар арасында артериалдық қан қысым және жүректің ишемиялық ауруларының 2010-2013 жылдардағы көрсеткіші.
Талдау жылдары |
Аудан атауы |
Артериалдық қан қысымы аурулары |
Жүректің ишемиялық аурулары |
||
Науқастардың абсолюттік саны |
100 мың халыққа шаққанда |
Науқаст ардың абсолют тік саны |
100 мың халыққа шаққанда |
||
2010 |
Мақтаарал |
1826 |
1199.3 |
461 |
166.2 |
Сарыағаш |
2181 |
1229.5 |
771 |
292 |
|
Ордабасы |
748 |
1161.9 |
127 |
125.6 |
|
2011 |
Мақтаарал |
3246 |
1121.2 |
1043 |
360.3 |
Сарыағаш |
2627 |
929.9 |
504 |
178.4 |
|
Ордабасы |
1005 |
945.4 |
533 |
501.4 |
|
2012 |
Мақтаарал |
4958 |
1691.6 |
1008 |
343.9 |
Сарыағаш |
4178 |
1432.8 |
584 |
200.3 |
|
Ордабасы |
1145 |
1046.6 |
268 |
245 |
|
2013 |
Мақтаарал |
3811 |
1290.1 |
651 |
220.4 |
Сарыағаш |
3806 |
1271.2 |
253 |
224.7 |
|
Ордабасы |
3806 |
1271.2 |
600 |
200.4 |
Қорытынды: Осылайша, зерттеу нәтижесінде, мақта егетін аудандарда жүрек-қантамыр аурулары жоғарғы деңгейде тіркелгендегі байқалады. Мақта шаруашылығымен айналыспайтын, Ордабасы ауданында аурушаңдығы төменгі көрсеткішке ие. Елімізде де аталған аурушаңдықты төмендету мақсатында аурудың алдын алу жүйесін қолға алуды қажет етеді.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Распространенность артериальной гипертонии у работников хлопкового производства / С.Е.Мухамеджанова и др.// Вестник ЮКГФА-2009.
- К вопросу о заболевании сердечно-сосудистой системы среди населения РК/ Н.А. Таубалдинова// Вестник КазНМУ-2013
- World Health Organization Global