АННОТАЦИЯ
Зерттеудің мақсаты: стационар жағдайында фармакоэкономикалық бағалау негізінде ұлтабар және асқазан ойық жарасы ауруына қарсы дәрілік заттарды қолдануының тиімділігі саналады. Қазақстан Республикасындағы ұлтабар және асқазан ойық жарасы ауруына байланысты талдау жүргізу, аталған аурумен аурушаңдықтың өсу қарқынын анықтау. Ұлтабар және асқазан ойық жарасын емдеудің заманауи технологиялары мен стандарттарын қарастыру. Дәрілік терапия құнын және тиімді емдеу схемаларын қолдану арқылы фармакоэкономикалық бағалау әдістемесіне салыстырмалы талдау жүргізу. Стационарлық деңгейдегі емдеу кезінде ұлтабар және асқазан ойық жарасына қарсы қолданылатын препараттарды қолданудың фармакоэкономикалық бағалауының тиімді әдістемесін айқындау.
Кілт сөздер: ойық жара ауруы, ұлтабар, асқазан, математикалық модель.
Кіріспе. Ұлтабар және асқазан ойық жарасын емдеудегі тарихи этаптар тек қана аурудың әлеуметтік маңыздылығында көрініс таппады, бірақ та ғылыми прогрестің қарқынды дамуы дәрігерлердің көптеген зерттеу жұмыстарының арқасында ойық жараға қарсы препараттардың әсерін жоғарылатуға мүмкіндік туғызды (1-кесте).
1-кесте- Ұлтабар және асқазан ойық жарасын емдеудегі тарихи этаптар
|
Ұлтабар және асқазан ойық жарасын емдеудегі тарихи этаптар |
|
|
Емдеу әдістері және дәрілік препараттар класы |
Қолданыла бастауы |
|
Антацидті препараттар |
Антикалық дәуір |
|
Итжидек экстракты |
XVI ғасыр |
|
Хирургиялық емдеу |
XIX ғасыр; 1922 ж. - ваготомия операциясы (М.А. Latarjet) |
|
Диета және режим |
XIX ғасыр - ХХ ғасыр басы |
|
Циметидин |
1976 ж. |
|
Ранитидин |
1981 ж. |
|
Омепразол |
1988 ж. |
|
Эрадикациялық терапия (Helicobacter руіогі) |
1982 ж.- Helicobacter pylori микроорганизмінің жаңа түрлік идентификациясы 1996ж.- Helicobacter руіогі емдеу және диагностикалау бойынша барлық елде Еуропалық Одақ ұсынысының қабылдануы (Бірінші Маастрихт келісімі) |
ХХ ғасырдың 80-жылдары гастроэнтерологияда ерекше екі оқиға орын алды, бұл ойық жара ауруына көзқарастың өзгеруі және алдағы уақытта оны емдеу қағидалары. Біріншісі, алғаш 1983 жылы австралиялық ғалымдар Маршал Б. және Уоррен Дж. ашқан Helicobacter pylori (НР) инфекциясы, бұл ойық жара(ОЖ)ауруының дамуында негізгі роль атқарды, екіншісі, швед ғалымдарының протондық насос ингибиторы (ПНИ) - омепразол структурасын жасап шығаруы [ 1].
Елімізде аталған ойық жара ауруларымен ауыратын адамдар өткен 50-100 жылдардағыдан жиі кездеседі. Егер өткен жылдардағы статистикалық мәліметтерге сүйенсек, 1914 жылға дейін ойық жарамен науқастар барлық терапевтік аурулардың 0,07% құраса, 1920 жылы 12%-ға жетті. Бұл тек ауру диагнозын анықтаудың жақсарғандығымен емес ойық жара ауруының шынайы көбейгендігімен байланысты [2]. Ал асқазанның және ұлтабардың ойық жарасы ауруымен ауыратын аурулар саны керісінше жыл сайын өсу үстінде (1-сурет).
Сурет 1 - Қазақстан Республикасы және Оңтүстік Қазақстан облысы халқының асқазан және
ұлтабардың ойық жарасы ауруымен сырқаттанушылығы (тиісті халықты 100 000 адамға шаққанда,
өмірінде алғаш тіркелген аурулардың саны)
Ал қазіргі таңда соңғы бес жылдықта сырқаттанушылық деңгейі Қазақстан Республикасы бойынша 9,5%-ға өссе, Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша 83%-ға өсіп отыр [3].
Материал және әдістер.
Зерттеудің әдістемелік негізі болып, фармацевтикалық маркетинг, Қазақстан Республикасының статистикалық мәліметтері, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің қаулылары және де жүйелі талдау теориясы саналады. Зерттеу объектілері болып, ұлтабар және асқазан ойық жарасымен ауырған науқастарды дәрілік қамсыздандыру бойынша стационарлардың қызметінің көрсеткіштері, гастроэнтеролог, фармацевт және провизорларға, дәріхана тұтынушыларына жүргізілген сауалнама нәтижесі саналады.
Нәтижелер және талқылаулар.
Әдебиет көздерінің мәліметтері бойынша ең тиімді дәрілік зат ретінде мына кестеде көрсетілгендей омепразол препараты қолданылуда (2-кесте) [4].
|
Ойық жара ауруы кезінде омепразол эффективтілігі |
||
|
Ойық жара ауруы кезінде омепразол эффективтілік критериі |
Емдеу мерзімі |
Терапияның әсер ету нәтижесі % |
|
Диспептикалық құбылыстың және аурудың жоғалуы |
7 күнге дейін |
~ 100% |
|
Ұлтабар ойық жара ауруы жазылуы |
2 апта 4 апта |
75% 95 % |
|
Асқазан ойық жара ауруы жазылуы |
4 апта 8 апта |
75 % 95% |
2-кесте - Ойық жара ауруы кезінде омепразол эффективтілігі
Біз осыған байланысты Оңтүстік Қазақстан облысы ауруханаларында дәрігер- гастроэнтерологтар арасында анкета арқылы сауалнама жүргіздік. Біздің зерттеуіміз бойынша дәрігер-гастроэнтерологтар эрадикациялық терапияның міндетті түрде тағайындалуын атап өтті. 2-суретте көрсетілгендей зерттеу бойынша алынған нәтиже барысында дәрігерлердің жартысынан астамы тәжірибе жүзінде осы терапияны - 63,6%, жеткілікті көлемде - 35% және 2,3% - сирек ұсынатындығы белгілі болды. Анкета жүргізілген дәрігер-гастроэнтерологтар арасында эрадикациялық терапияны белгілемейтіндер байқалмады. Эрадикациялық терапия схемасы кезінде бақылаулық зерттеулерде H. Pylori бактерияларын кем дегенде 80%-ға жоюға алып келеді.
Зерттеу нәтижесінде сызбанұсқада көрсетілгендей үшіншілік терапия
ПНИ+квадротерапия - 20,5%; үшіншілік терапия ПНИ - 61,4%; үшіншілік терапия висмут негізгі препараты - 6,8%; квадротерапия - 9,1%; барлық түрі - 2,3%-ды құрап отыр.
Анкетаға сәйкес дәрігер-гастроэнтерологтардың 70%-ға жуығы үшіншілік терапия ПНИ+амоксициллин+кларитромицин комбинациясын ұсынып отыр. Альтернатива ретінде жоғарыда көрсетілген үшіншілік терапияға, яғни үшіншілік терапия ПНИ-ға квадротерапияны қосуға болады.
Осындай үлгіде дәрігерлер және провизорлар ПНИ препараттар тобын және «Де-нол» тиімділігін бір деңгейде бағалады, ал айырмашылығы ПНИ тобындағы жекеленген препараттарға байланысты. Дәл осы жағдайда фармацевттер дәрігерлермен салыстырғанда антибиотиктер тиімділігін бағаламай отыр, керісінше Н2-блокаторлар тиімділігін жоғары бағалауда (4-сурет).
155
b - факторлардың өзгеру диапазоны -1<х<+1 ортасындағы шығу мәнін көрсететін бос мүше, яғни х=0 орташаланған шығару өзгерісінің жылдамдығы;
b - диапазоны -1<х<+1 орташаланған шығу өзгерісінің dy/dx жылдамдығы;
b - күрделі техникалық-экономикалық жүйедегі диалектикалық қарама-қайшылықты ескеретін әрекеттесу нәтижесі.
Қорытынды.
Зерттеу барысында эрадикациялық терапияны тағайындау жақсы нәтиже беретіндігі анықталып, эксперттердің ұсынған емдеу схемалары қазіргі таңдағы емдеу схемасына сәйкес келетіндігі мәлім болды.
Дәрігер және дәріхана фармацевттері ПНИ және де-нол препараттары тобының тиімділігін бірдей деңгейде бағалайтындығы белгілі болды. Бірақ аталған препараттардың бағалық тұрғыдан айырмашылығы, яғни де-нол препараттары ПНИ препараттарынан бірнеше есе қымбат екендігі фармакоэкономикалық зерттеулер барысында айқындалды.
Математикалық моделдеу арқылы ұлтабар және асқазан ойық жара ауруына шалдыққан бір науқастың емдеуге кететін дәрі-дәрмектер құны анықталып, бұған әсер ететін факторлар, яғни науқастардың емдеу күндерінің ұзақтығы, жас мөлшері, қосымша ауруларының әсер ететіндігі айқындалды.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Классический ингибитор протонной помпы препарат омез (омепразол) в лечении язвенной болезни // Фарматека. -2010, №15. - С. 34-38
- Мәдікенұлы Ө., Хирургиялық аурулар. - оқулық дәрістер. - Қарағанды - 2008. - 306 б.
- Дилданов М.К. Асқазанның және ұлтабардың ойық жарасы ауруына қарсы қолданылатын дәрілік заттардың тиімділігін айқындау жолдары // ОҚМФА Хабаршысы. - 2014. - №3. 42-44 б.
- Лапина Т.Л., Ивашкин В.Т., Современные подходы к лечению язвенной болезни желудка и двенадцатиперстной кишки Русский медицинский журнал -2006-2015.-№6.-С.-32
- Вознесенский В.А. Статистические методы планирования эксперимента в технико-экономических исследованиях. - М., 1981.
- Иванова В.М., Калинина В.Н., Нешумова Л.А., Решетникова И.О., Математическая статистика. - М., 1982.-306 б .
Р