ТүЙІН
Ғылыми мақалада Түркістан сасықшөбіне фармакогностикалық және фитохимиялық зерттеулер жүргізілді. Зерттеу барысында макроскопиялық, микроскопиялық және сапалық талдау жасалды.
Кілт сөздер: тауқалақайлар, Leonurus Turkestanicus, биологиялық белсенді заттар, қояншық, кардиосклероз.
Қазіргі уақытта дәрілік өсімдіктер үлкен сүранысқа ие. Сол себепті медицина және фармацевтика өндірісі үшін өсімдіктегі ғылыми-зерттеу жүмыстарын алға тарту өзекті болып отыр. Әдебиеттердегі мәліметтерге сүйенер болсақ, сасықшөп өсімдіктерінің кейбір түрлері медицинада түрлі ауруларды емдеуде қолданылады. Қазақстанда, соның ішінде Оңтүстік Қазақстан флорасында өсетін түркістан сасықшөбіне фармакогностикалық және фитохимиялық зерттеулер жүргізілмеген.
Халық медицинасында сасықшөптен алынған препараттыжүрек қантамыры неврозында, жүректің демікпелі үстамасында (стенокардия), жүрек етінің қатаюында (кардиосклероз), жүрек бүлшық етінің қабынуында (миокардит), жүйке жүйесінің бүзылуында, қан қысымы көтерілгенде, бас айналғанда, ми зақымданғанда ішеді. Сондай-ақ, сасықшөптен алынған дәрі-дәрмекпен қояншық, Базедов ауруын емдейді. Халық медицинасында сасықшөпті шемен, ревматизм, асқазан ауруларын, созылмалы ішек ауруларын емдеуге пайдаланады. Гүлінен ара бал жинайды .
Ғылыми жумысымыздың мақсаты: Оңтістік Қазақстан өңірінде өсетін Түркістан сасықшөбін (Leonurus turkestanicus) фармакогностикалық және фитохимиялық зерттеу.
Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан қаласы, Ақмешіттен 2014 жылы гүлдеу кезеңінде терілген Түркістан сасықшөбінің жапырағы негізгі зерттеу қүралы болып табылады.
Қазақстанда таралуы: Күнгей және Теріскей Алатауларында, Шығыс Тянь-Шань тауларында кездеседі. Биіктігі 70-200см дейін жетеді. Тамырсабағы ағаштанған, сабаққа тікелей кейде жанамалап өседі, тамырсабағы қысқа, жылтыр, сабақтары 4 -қырлы, үзын, түзу, бетінде түктері бар. Жапырақтары қарама-қарсы орналасқан, сағақты, төменгі жапырақтары бессалалы, үштары-үшкір, жоғарғы бөлігі үшсалалы, үзынша келген, жіңішке, барлық жапырақтары ірі тісті. Жапырақ тақтасының үзындығы- 6-10см, ал ені 4-6см. Гүлшоғыры- үзын, сирек. Гүл тостағаншасы дөңестеу, қысқа талшықты. Ұзындығы 7-9мм негізі үшбүрыш. Күлтесі бозғылт-алқызыл түсті, үзындығы 11,2см қысқа, жабысқан талшықты, түкті. Жемісі-үш қырлы кішкене жаңғақша үзындығы 2-2,5мм. Шілде -тамыз айларында гүлдейді[2].
126
Жапырақты қарағанда жасушаның екі жағынанда басты түктер, жай түктер, түктің бекіну орны, эпидермис жасушалары, бездер көрінді.
Қүрамында иілік заттары бар дәрілік өсімдіктер мен шикізаттардың реакциялары.
1г үнтақталған өсімдік шикізатына 100 тазартылған су немесе 50% сулы ацетон қосып, 30 мин су моншасында қыздырады, фильтрледік,сапалық реакция үшін 1-3 мл фильтрат алдық. Алынған фильтратқа 1% хининнің спирттегі ерітіндісі,1% темір аммоний квасц ерітіндісі,кристалды натрий нитраты, 0,1н хлорлы сутек қышқылы реактивтеріне оң нәтиже берді.
Қүрамында флавоноидтары бар дәрілік өсімдіктер мен шикізаттардың реакциялары.
2г. үнтақталған өсімдік шикізатын (1:10) этил спиртінде немесе 50-95% метил спиртінде су моншасында 1,5-2 сағат қыздыру арқылы экстракциялайды, фильтрлейді. Сапалық талдау үшін 1-3мл фильтрат алады. Алынған фильтрат аммиак немесе 2н натрий корбанат ерітіндісі, Запрометов,0,1% ден 2% дейінгі сулы немесе 1% спирттегі темір тотығы хлорид ерітіндісі реактивтеріне оң нәтиже берді.