ТҮЙІН
Мақалада токсикология бөлімшесінде соңғы жылдары жедел сірке қышқылымен уланған науқастардың салыстырмалы сапалық көрсеткіштері баяндалған. Уланудың бұл түріндегі өлім-жітім көрсеткішінің әлі жоғары екендігіне көз жеткізуге болады. Өлім-жітімді азайту үшін қажетті ұсыныс жасалынған.
Кілт сөздер: сірке қышқылы, өлім-жітім.
«Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаты еліміздің әлеуметтік- демографиялық тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту болып табылады. Адам денсаулығының қорғауда токсикологиялық қызметтің өзіндік алатын орны ерекше. Сондықтан да аурулардың алдын алу шараларын қарастыру, мақсаты зерттеулер жүргізу, диагностикалауды жетілдіру, науқастарды емдеу мен оларды оңалту шаралары уақыт талабы болып отыр. Азаматтардың денсаулығы мен еңбекке қабілеттілігін сақтау, мүгедектік пен өлімге жол бермеу мемлекетіміз бен қоғамның, денсаулық сақтау мекемелерінің алдағы қойған мақсаттарының өзекті мәселелерінің бірі. Т.О.Орынбаев атындағы ОЖҚОЕО-ның токсикология бөлімшесінің соңғы үш жылғы (2009-2012 ж.ж.) деректері бойынша жедел уланулардың ішінде жиілігі жағынан күйдіргіш әсері бар улармен улану алкоголдік ішімдікпен, дәрі-дәрмекпен және улы газдармен уланулардан кейінгі орынды иеленді. Бүл уланулардан болған өлім-жітім көрсеткіштерімен салысытрғанда едәуір жоғары.
Жүмыстық мақсаты мен міндеті жалпы уланулардың ішінде күйдіргіш улармен улануда өлім-жітімнің жоғары деңгейде болуына көз жеткізіп, оның азаюына алдын ала шараларын қалыптастыру болып табылады. Клиникалық орталықтағы токсикология бөлімшесіне соңғы үш жылда жалпы уланудан емделіп шыққан науқастардың саны жылдан жылға азайып келеді. 2009 жылы 3101-ден 2010 жылы 2445-ке, ал 2011 жылы 2268 науқасқа төмендеген. Бүл төмендеу әсіресе алкоголдық ішімдіктермен уланғандар арасында ерекше байқалады. Алкоголдық ішімдіктермен улану 2009 жылы 1702-ден 2010 жылы 1334-ке, ал 2011 жылы 875-ке төмендеген. Осы топтағы өлім-жітім де сол жылдары 20-дан 18 бен 11 адамға төмендеген.
Ал, уланулармен емделген науқастар арасында күйдіргіш улармен уланулар саны осы жылдар аралығында артып келеді. 2010 жылы - 186, 2011 жылы - 220, ал 2012 жылы - 247 науқас емделді. Улаушы заттардың (сірке қышқылы, калий перманганаты мен сілтілер) арасында сірке қышқылымен уланулар өте басым. Ал, ерлерге қарағанда әйелдер арасында бүл уланудың түрі 2,19-дан 4 есеге дейін көп кездеседі. Жас аралықтары бойынша ересектерден кейін балалар арасында, жас өспірімдерде аз уланулар кездеседі. Уланудың көбі қала түрғындарының арасында кездеседі. Осы жылдары бүл уланудың түрлерімен 553 науқас жедел медициналық көмек көлігіне жүгінсе, 100 науқас өздігінен стационарлық көмекке келген. Науқастар арасында өлім-жітім 2010 жылы- 10, 2011 жылы - 8, 2012 жылы - 10 болып тіркелді.
208 уланған науқастардың асқазандары бір сағат ішінде, ал 445 науқаста бір сағаттан кейін жуылғаны тіркелген. Удың асқазандағы экспозициясының үзақтығы қандағы эритроциттердің гемолизіне тікелей әсері болатынына белгілі. Науқастардың 567-інде эритроциттердің гемодилизденуінің өлімге дейінгі деңгейіндегі дәрежесі байқалып, ал 86-інде өлімдік дәрежесі тіркелген. Науқастардың 103-інде өңеш-асқазан жолдарынан ерте қан кетуі, 33-інде кеш қан кетуі орын алған. Науқастардың арасында 19 жүктілігі бар әйелдер болды. 653 науқастан 28 өлім тіркеліп, өлім-жітімнің 4,28% қүрады (жалпы уланулардан стационарлық науқастардың өлім көрсеткіші соңғы 3 жыл бойынша орта есеппен 1,08% қүрайды). Демек, күйдіргіш әсері бар улармен уланудан өлім-жітім көрсеткіші жалпы уланудағы өлімнен 3,96 есе артық.
Қорытынды. Сонымен, жүргізілген зерттеулеріміздің нәтижесінде жыл өткен сайын жіті уланулармен стационарлық ем қабылдаған науқастардың жалпы саны азайып, оның ішінде алкогольдік ішімдіктерден болатын уланулар көп азайғанына көз жеткізуге болады. Бүл деректердің негізінде денсаулық саласындағы мемлекеттік «Саламатты Қазақстан» бағдарламасы өмірде дүрыс бағыт алуын атап айтуға және токсикологиялық көмектің жыл санап сапалық көрсеткіштерінің артуын емдеу технологиясының жағымды әсерімен және ведомствоаралық, сектораралық жауапкершіліктің артуымен түсінген жөн. Күйдіргіш улармен уланғандардың қал-ахуалы қабылдаған удың мөлшерінде ғана емес, оның концентрациясына байланысты екендігін медициналық ғылыми әдебиетте сірке қышқылының концентрациясының жоғарылығына байланыстылығы көп айтылады.
Соған байланысты бүл жөнінде Қазақстан Республикасы экономикалық даму және сауда министірлігі мен Қазақстан Респбуликасы индсутрия және жаңа технология министірлігіне концентрациясы 70% сірке қышқылын өндірмей ал, сырттан келетін өнімді қадағалап, ондай сірке қышқылын алып келуге тиым салуларын өтініп, оның орнына осы қышқылдың концентрациясы төмен 6-15% -дық түрлерін өндіріп, қажеттілікке пайдаланса өлімді болдырмай, улану санын азайту мақсатында арнайы хат жолдауымыз қажет. 70% сірке қышқылына қажеттілігі бар өндіріс орны арнайы хатпен тиісті бас бақылау органдарының рүқсаты бойынша алуы қажет.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Анализ пищевых отравлений по Южно-Казахстанской области за 2003-2007 годы / Б. К. Торгаутов [и др.] // Вестник ЮКГМА. - 2009. - № 1. - С. 220-223.
- Гольдфарб Ю.С. Современные подходы к изучению патогенеза эндотоксикоза при острых экзогенных отравлениях / Ю.С. Гольдфарб // Анестезиология и реаниматология. - 2005. - № 6. - С. 19-25.
- Жиенбаева А. С. Терапия пищевых токсикоинфекций / А. С. Жиенбаева // Медицина. - 2011. - №11. - С. 75-76.
- Журмагамбетова Б. Т. Первая помощь при отравлении медикаментами / Б. Т. Журмагамбетова // Эскулап. - 2013. - № 4. - С. 14.
- Е.А.Лужников Клиникалық токсикология, М.1999 - 420 бет.
- ҚР денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы. - Астана - 2010.
- И.Тулеев Клиникалық токсикология. Шымкент. - 2013. - 467-485 б.
- Асептика и антисептика в условиях поликлиники для студентов. Заболевания прямой кишки; Переломы и вывихи, наложение транспортных шин и гипсовых повязок в условиях травматологического пункта для студентов; Диагностика и лечение повреждений внутренних органов при закрытой травме живота. Ожоги [Электронный ресурс] : методические разработки / сост. Р. Т. Тажимурадов. - Электрон. текстовые дан. (1,17 Мб). - Шымкент : ЮКГМА, 2004 эл. опт. диск (CD- ROM).
- Инструкция по оказанию первой доврачебной неотложной помощи пострадавшим [Электронный ресурс] : инструкции. - Электрон. текстовые дан. (2,80 Мб). - М. : Б. и., 2002. - 1 эл. опт. диск (CD- ROM).