ТҮЙІН
Макалада Оңтүстік Қазақстан түрғындарын соңғы 5 жылда ауыз сумей камтамасыз ету жағдайының талдауы үсынылған. Бүгінгі таңда түрғындарды сапалы ауыз сумей камтамасыз етудің ой-максаттарын жаксарту бар.
Кілт сөздер: ауыз суы, гигиеналык баға, өмір сапасы, өмірдің жалғасуы, түрғындар денсаулығы.
Дүниежүзілік Денсаулык сақтау үйымы сарапшыларының мәліметі бойынша әлемдегі барлык аурулардың 80% ауыз су сапасының нашарлығымен және сумен камтамасыз етудің санитарлык нормаларының бүзылуымен тікелей байланысты. Бүкіл әлемде жасалып жаткан шараларға карамастан, жүқпалы емес және жүқпалы аурулардың су аркылы таралуы жоғары деңгейде калып отыр[1,2,3]. Аса кауіпті жағдайы ауылдык елді-мекендерде калыптасып отыр, себебі ондағы түрғындардың 1/3 ғана кауіпсіз сумен камтамасыз ету жүйесіне қосылған.
«Су адамзаттың барлык көз жетерлік болашағына толык жетеді» деген сенімнің үстемдік еткеніне көп уақыт өткен жок. Бірак, жер шарындағы судың коры шексіз емес өнеркәсіптің, ауылшаруашылығының каркынды дамуына байланысты, көп жерлерде судың жеткіліксіздігі туындап отыр. Бүгінгі күні таза судың жеткіліксіздігі туралы мәселе барған сайын үдеуде. Әлемдік жүйенің бүтіндігі, оның сакталуы мен эвол+циясына байланысты біртүтас шаралар жүйесі жөнінде жорамалар бар. Дәл осы түрғыдан Рио-де- Жанейрода өткен коршаған орта жэне даму жөніндегі Б¥¥ конференциясында жарияланған түракты даму концепциясы адамзатта жаңа дүниетану калыптасып келе жатканын білдіреді. Түракты элеуметтік- экономикалык дамуды камтамасыз етуде су ресурстары маңызды роль аткарады. Бірак Қазакстан - Еуразия кеңестігіндегі суға ең тапшы елдердің бірі. Меншікті камтамасыз етілуі бойынша, біздің мемлекетіміз ТМД мемлекеттері арасында соңғы орында түр. Оңтүстік Қазакстан облысына келетін болсак, соңғы 5 жылда түрғындарды сапалы ауыз сумен камтамасыз етуге арналған су күбырларының саны 325-тен (2007ж.) 407-ге көбейген (2011ж.). Жүмыс істемейтін су күбырлары 26-дан 7-ге азайған, Бэйдібекте-1, Мактааралда-1, Түркістанда-2, Еңбекшіде-3(ведомствалык) су күбырлары жүмыс істемейді. Санитарлык талапка сэйкес келмейтін су күбырлары бүгінгі күнге жок, 2007 жылы 33 болып жалпы су күбырларының 10,2% күраған болатын.
Түрғындарды орталыктавдырылған сумен камтамасыз ету көрсеткіші 67,9%-дан (2007ж.) 82,0%-ға өскен (2011ж.). Орталыктандырылған сумен камтамасыз ету көрсеткішінің өсуі барлык аудандарда байкалады. Орталыктандырылмағаи сумен камтамасыз ету көрсеткіші 24,7%-дан (2007ж.) 13,4%-ға төмендеген (2011ж.). Тек Отырар ауданында ғана орталыктандырылмаған сумен камтамасыз ету көрсеткіші 17,2%-дан (2007ж.) 19,0%-ға өскендігі байкалады (2011ж.). Ашык су көзінен камтамасыз ету көрсеткіші 2,0%-дан (2007ж.) 1,2%-ға төмендеген (2011ж.). Тек кана Арыста-0,8%, Мактааралда 0,1%, Сарыағашта 10,0%, Кентауда 0,8% түрғындар ашык су көзінің суын түтынады.
Тасымалды суды түтыну көрсеткіші де 5,4%-дан (2007ж.) 3,4%-ға төмендеген (2011ж.). Қазіргі кезде Сайрамда 0,1%, Сарыағашта 28,4% түрғындар тасымалды су түтынады. Отырарда 2007 жылы 46,7% түрғындарта сымалды су түтынған болса, 2011 жылы тасымалды суды түтынатындар жок. Сол сиякты 2007 жылы Бэйдібекте 0,9%, Қазығүртта 5,9%, Мактааралда 5,6%, Түркістанда 0,4% түрғындар тасымалды су түтынғаи болса, 2011 жылы тасымалды суды түтынатындар жок. Жалпы алғанда, Оңтүстік Қазакстан облысы бойынша түрғындардысапалы ауыз сумен камтамасыз ету жағдайы соңғы 5 жылда жаксарғаны байкалады.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Неменко, Б. А. Коммуналдык гигиена: окулык / Б. Неменко. - Алматы : Б. ж., 2005. - 275 б.
- Кенесариев, У. И. Экология и здоровье населения: учеб. для медицинских вузов и колледжей / У. И. Кенесариев, Н. Ж. Жакашов ; Каз. Нац. мед. ун-т им. С. Д. Асфендиярова. - Алматы : Эверо, 2011. - 232 с. - ISBN 9965-579-65-2 :
- Мазаев, В. Т. Коммунальная гигиена. В 2 ч. Ч. 1. [Электронный ресурс] : учебник для вузов / В. Т. Мазаев, А. А. Королев, Т. Г. Шлепнина. - 2-е изд., испр. и доп. - Электрон. текстовые дан. (35,7 МБ). - М. : Издательская группа "ГЭОТАР- Медиа", 2009. - 304 с. эл. опт. диск (CD-ROM) : ил. - (Электронный учебник).