Адам қоғамында туберкулездің таралуы бірінен бірі туындайтын туберкулез ошақтарының қалыптасуына байланысты. Туберкулез кезіндегі эпидемиялық процесс үш жағдайда: туберкулез инфекциясы резервуарында, инфекцияның берілуінде, туберкулезбен ауруға сезімтал тұрғындар болғанда қалыптасады. Қазақстандағы эпидемиологиялық жағдайдың ауырлығы 1991 жылдан бері әлі де төмендемей отыр. Қазіргі эпиджағдайда, диспансерлік есепке тіркелген өкпе туберкулезінің белсенді түрімен ауыратын науқастар арасында деструкциялар және қаралуына байланысты тркелген науқастар саны жоғары пайызға ие. Мәселен, ҚР-да 1998 ж.туберкулездің деструктивті түрімен тіркелген науқастар 43,3 құраса, ал ОҚО бойынша туберкулездің фибринозды-кавернозды түрі 2,5% тиесілі. Туберкулезбен ауырған науқастардың 90%-зы алғашқы медико санитарлық көмек қызметкерлеріне қаралып солардың көмегімен анықталады.
Туберкулез ауруын ерте анықтап,дер кезінде спецификлық ем бастамаған жағдайда оны асқындырып, қайтымсыз қалдықты өзгерістерді дамытып, науқас терең мүгедектікке ұшырайды.Екіншіден инфекцияның таралуын дер кезінде тоқтата алмаймыз. Әлі де дүрыс диагноз қойа алмау алғашқы медико санитарлық көмек мекемелерінде және жалпы емдеу мекемелерінде жиі орын алуда. Қазіргі кезде туберкулез ауруымен қарым қатынаста болған жас балалар арасында туберкулездің жайылмалы түрінің жиі кездесуі анықталуда.
Жайылудың бірден бір көзі ол өкпедегі процесс болып табылады және ол туберкулезді менингитке әкеліп соғады. Қарастырылып отырған клиникалық жағдайда алғашқы медико санитарлық көмек мекемесінде және жалпы емдеу мекемесінде «диагностикалық уақытты жоғалтуы » болып табылады. Науқастың ауру және өмір тарихы; Қыз бала Ұ,6 жаста(туылган куны 17.08.2004ж).Бала көп балалы от басынан.Төртінші жүктілік,төртінші мерзіміндегі босанудан,туылғандағы салмағы 3000гр.Перзентханадағы жасалынған БЦЖ дан кейінгі тыртық 6мм.Манту сынамасы туралы мәлімет жоқ. Баланың өсуі жасына сай.Туберкулезді қарым қатынас анасымен; анасына 1995 жылы оң өкпенің ж/б инф туберкулезі бойынша лобэктомия отасы жасалынған.Қазіргі кезде анасынан сол өкпенің ж/б инф тубекулезі анықталған .Әжесі бурый туберкулезбен ауырған.Анасының айтуы боынша қыз бала 01.10.2010. бастап ауырған,сол кездегі шағымдары; дене қызуының көтерілуіне, әлсіздікке, қ>суға және салмақ тастауына. Амбулаториялық ем қабылдаған (ампициллин,парацетамол),жағдайы жақсармаған. 09.10.2010ж жағдайы нашарлап дене қызуы 38,5-39С көтерілген, тамақ ішуіне байланыссыз қ>сулар болған.Науқасты ауылдық ауруханаға жатқызып емдеген, жағдайы біршама жақсарғандай болғандықтан 26.10.2010 күні үйіне шығарып алған, ал 28.10.2010 күні жағдайы күрт төмендеп қалтырап тырысулар пайда болған. Жедел жәрдем көмегімен аудандық ауруханаға жеткізіліп, онда Серозды менингит диагнозымен бейспецификалық ем қабылдаған, оң нәтиже болмағандықтан 01.11.2010 ауқымды кеуде рентгенін (№ 1-сурет) жасаған, онда екі өкпе алаңында майда ошақтар және ж>лын с>йықтығын алған, цитоз-4 жасуша, қант 3,2.
Фтизиопедиатрдың консультациясынан кейін «Өкпенің диссеминирленген туберкулезі, туберкулезді менингоэнцефалит, кома 1-11дәрежелі диагнозымен » - ОТҚД дің жансақтау бөліміне ауыстырылды. Ауыстырылған кездегі баланың жағдайы өте ауыр интоксикация және менинго- энцефалит әсерінен,ТЖ және ҚАЖ 11-дәрежелі, кома 11-дәрежелі. Балаға ИВЛ қосулы. Қатынасқа түспейді, ауырсыну сезімталдылығы әлсіз. Көру өткірлігі -=S, жарыққа реакциясы әлсіз. Птоз, ауыз үшбұрышының бір жақты жазылмауы. Керниг симптомы оң,шүйде бұлшық еттерінің регидтілігі. Аяқ қозғалысының тежелуі. Жүтынуы әлсіз, зондты тамақтану. Тері асты шел май қабаты әлсіз жетілген. Перифериялық лимфа түйіндері улғаймаған.
Терісі бозарған, көрінетін кілегей қабаттары бозарған. Тыныс алуы көмекші бұлшық еттерінің қатысуымен, ТАЖ-32 рет мин. Өкпенің екі жағындада қатаң тыныс. Жүрек тондары тұйық, ритмді. АД=65/50 мм.с.б. Пульс -118 рет мин. Іші жумсақ. Іш асты рефлексі теріс. Бауыр шеті қабырға доғасымен тең. Диурез кататермен.Жүлын сұйықтығы цитоз-97, қанты 3,4. Ривальт және Панди сынамасы оң Жансақтау бөлімінде 3- ай 11күн, яғни 03.11.2010-14.02.2011 аралығында ем алып, коматозды жағдайдан шықты.14.02.2011 күні осы диспансердің балалар бөлімшесіне ауыстырылды. Жулын сұйықтығы 3 айдан кейін толық тазарды.
Жалпы қан анализі: Анемия I дәрежелі (гемоглобин-103 г/л), әлсіз лейкоцитоз (11 -13 x 109 /л). Динамика өзгеріссіз. Қанның биохимиялық анализі белок 60 г/л, мочевина 4,9 ммоль / л, АЛАТ 0,22 мкмоль / л, жалпы билирубин 13,6 мкмоль /л,Тимол сынамасы 2,6 Б. Динамикада өзгеріс жоқ..Бактериоскопиялық зерттеу: қақырық 03.11.10,.04.10..и 05.11.10ж ТМБ- (теріс). Бактериологиялық зеріттеуде 22.11.10.Стрептомицинге турақтылық. Жалпы несеп аналізі: алғашқы 3 айда белок іздері, басқа көрсеткіштері қалыпты. Қандағы қант денгейі қалыпты көрсеткіште 3.4 - 5,6 ммоль /л. Рентгенде динамика, ем басталғаннан 3 айдан кейін жақсара бастады. Кеуде қуысының жалпы шолу R-граммасында 21.02.11ж. (№2 сүрет). Өкпе тамыр будасының суреті күшейген, өкпе алаңында инфильтрациялық көлеңке және ошақтық өзгерістер анықталмады.
ОТҚД науқас стандартты үлгінің 1- категориясы бойынша ем қабылдады. Қосымша дезинтокси - кациялық, гармональді терапия, витаминдер, гепатопротекторлар және симптоматикалық ем тағайындалды. Коматозды жағдайдан үш айлық емнен кейін ғана шықты, ал жалпы жағдайы және интоксикация белгілері баяу қайта бастады.Тамақтануы зонд арқылы. Тоғыз ай бойы жүргізілген ем туберкулездің белсенділігін жойғанымен орталық нерв жүйесінің және бас ми ж>п нервтерінің зақымдануы қайтымсыз процесске ушырады, яғни науқаста; афазия, органикалық деменция, спастикалық тетрапарез, амовроз центрального генеза, ангиопатия клетчатки.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Богданова В.Е., Батыров Ф.А., и др. Редкая локализация туберкулеза при генерализованном процессе у ребенка раннего возраста.// Проблемы туберкулеза. 2009.-№ 6.- С. 48-50.
- Саин Д. О., Цымбаларь Г.Г., Рывняк Л.П. и др. Современная характеристика распрастраненных и остропрогрессирующих форм туберкулеза легких.// Проблемы туберкулеза. 1999.-№ 1.- С. 27-29.
- Батыров Ф.А., Киселевич О. К., Ширшов И.В. Генерализованная туберкулезная инфекция у детей раннего возраста// Проблемы туберкулеза.-2009г.-№ 1.- С. 45-51.